Media-icmal 08.10.19

Azərbaycan-Rusiya iqtisadi-ticari əlaqələri, problemli kreditlərin artmasının səbəbləri, qumarın leqallaşdırılması ətrafında müzakirələr və s. məsələlər bugünki (08 oktyabr 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır ...

Azərbaycan-Rusiya: iqtisadi-ticari əlaqələrin inkişafı

"Azərbaycan" qəzeti "İki ildə 6 görüş, 5,8 milyard dollarlıq qarşılıqlı sərmayə" sərlövhəli məqalədə Azərbaycan-Rusiya iqtisadi-ticari əməkdaşlığını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanla Rusiya arasında ticarət əlaqələri yüksək templə inkişaf edir, Rusiya Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir.

Müəllif əlavə edir ki, bu ölkənin Cənubi Qafqazda ticarət əlaqələrinin təxminən yarısı Azərbaycanın payına düşür və Rusiya qeyri-neft məhsullarının ixracı üzrə ilk yerdədir.

Müəllifə görə, bu ilin 8 ayı ərzində ölkədə qeyri-neft sektoru üzrə 1 milyard 277 milyon dollar dəyərində ixrac həyata keçirilib, Rusiya (427,1 milyon dollar) birinci, Türkiyə (278,6 milyon dollar) ikincidir.

Məqalədə vurğulanır ki, bu ilin avqust ayında qeyri neft-qaz məhsulları üzrə də ən çox mal Rusiyaya (31,2 milyon dollar) ixrac edilib.

Müəllifin sözlərinə görə, Azərbaycanda Rusiya kapitallı 700-ə yaxın şirkət fəaliyyət göstərir, Azərbaycan Rusiyaya 1,2 milyard dollar, Rusiya isə Azərbaycana 4,6 milyard dollar həcmində sərmayə qoyub, Rusiya bankları iqtisadiyyatın real sektorunda həyata keçirilən layihələr üçün təqribən 1 milyard dollar kredit ayırıblar.

Yazıda vurğulanır ki, iki ölkə arasında hərbi-texniki əməkdaşlıq fəal inkişaf edir, Azərbaycanın Rusiyadan texnika alması çərçivəsində imzalanmış müqavilələrin məbləği 5 milyard dollar təşkil edir, bunun 3 milyard dolları artıq reallaşıb.

Müəllifin sözlərinə görə, ötən il iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 20 faiz, bu ilin yanvar-avqust aylarında isə 24 faiz artıb, ticarətin həcmi 2,5 milyard dollar təşkil edib və bu il isə ticarət dövriyyəsinin 3 milyard dollara çatacağını söyləməyə tam əsas yaranır.

Məqalədə vurğulanır ki, Rusiya ilə birgə "SOCAR Polymer", Pirallahı Sənaye Parkında əczaçılıq müəssisəsinin yaradılması, Gəncə Avtomobil Zavodunun Rusiyanın "KamAZ" və "Ural" zavodları ilə əməkdaşlığı, "Azərmaş" və "QAZ" şirkətləri arasında birgə layihələr, helikopterlərin təmiri və texniki xidmət mərkəzinin, Hacıqabulda izolyasiya materialları istehsalının təşkili kimi layihələr də reallaşadırılır.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Bütün bunlar bir daha təsdiq edir ki, bu gün Azərbaycan müasir beynəlxalq münasibətlər sistemində əməkdaşlıq əlaqələrinin qurulmasına, transmilli layihələrin reallaşdırıcısı tək qlobal təhlükəsizlik məsələlərinə öz töhfəsini verən fəal aktor və regional güc kimi qəbul edilməkdədir".

Problemli kreditlərin artması mənbələri

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Azərbaycanda problemli kreditlər azalmaq əvəzinə artır - səbəblər" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə problemli kreditlərin həcminin artması, bunun aradan qaldırılması barədə iqtisadçı ekspertlərlə söhbətləşir. Müəllif deyir ki, Azərbaycanda vaxtı keçmiş kreditlərin məbləği bu il sentyabrın 1-nə 1 mlrd. 491,3 mln. manat təşkil edib. Azərbaycan Mərkəzi Bankının məlumatına görə, bu, avqustun 1-i ilə müqayisədə 0,3% çoxdur. Bu isə o deməkdir ki, 10 min dollara, 17 min manatadək olan problemli kreditlərin restruktruzasiyasına başlanılsa da, problemli kreditlərin həcmi gözlənildiyi qədər azalmayıb.

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli hesab edir ki, problemi aradan qaldırmaq üçün həcm etibarilə daha çox biznes kreditlərinin həlli ilə bağlı addımlar atılmalıdır: "Problemli kreditlərlə bağlı fərman 10 min dollara qədər olan problemli kreditlərin həllinə kifayət qədər dəstək oldu. Say etibarilə daha çox insanı əhatə etdi, çox sayda insan bundan yararlandı. Ancaq həcm olaraq 10 min dollardan yuxarı olan kreditlər, əsasən də kiçik və orta sahibkarlıqla bağlı olan biznes kreditləri həllini tapmadı".

Ekspert deyir ki, problemli biznes kreditlərinin sayı az olsa da, həcmi çoxdur, banklar da anlayır ki, bu pulların qayıtması ehtimalı yoxdur və bu problem hələ də bankların maliyyə balanslarında öz yerini tutur.

N.Cəfərli vurğulayır ki, onların üzərinə faiz və cərimələr də gəldikdə, problemli kreditlərin həcmi daha da artır.

İqtisadçıya görə, daha bir səbəb budur ki, banklar son bir ildə yenə də sürətlə istehlak kreditlərinin verilməsinə başlayıblar: "Bu istehlak kreditlərinin həcmi kifayət qədər yüksəkdir, bəzən 28-29 faizə qədər çatır. Ümumi kredit portfelində istehlak kreditlərinin həcmi 50 faizə çatıb və bunun böyük bir təhlükə olduğunu vurğulamışıq. Bu təhlükə yenidən aktuallaşıb. İstehlak kreditləri artdıqca onların qaytarılması ilə bağlı da problemlər yaşanır".

Ekspertə görə, bu iki məsələ problemli kreditlərin həcminin artmasına səbəb olub.

İqtisadçı ekspert, hüquqşünas Əkrəm Həsənov isə deyir ki, 10 min dollara qədər olan problemli kreditlərlə bağlı da problem tam həll olunmayıb, digər tərəfdən, fərmana əsasən, Mərkəzi Bank problemli kreditlərin restruktruzasiyası üçün banklara kredit verməli idi, bunun üçün 682 milyon manat ayırmalıdır, bunu etməyib və problemli kreditlərin artmasının əsas səbəbi budur.

Onun fikrincə, biznes kreditlərilə bağlı problemə gəlincə, bu, həqiqi və süni kreditlər kimi təsnif olunmalı, ondan sonra qaytarılıb-qaytarılmaması məsələsi həllini tapmalıdır.

Qumarı leqallaşdırmaq zərurətmi?

"Sfera.az"da isə "Büdcədəki "deşiklər"i qumar biznesi ilə doldurmaq - ekspert bunun faydaları və ziyanları haqda" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif büdcə kəsirlərinin aradan qaldırılması barədə Liberal İqtisadçılar Birliyinin sədri, iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli ilə söhbətləşir.

"Qumar biznesinin leqallaşdırılması ölkəmizə xeyli dərəcədə gəlir gətirə bilər", deyən A.Nəsirli ölkədə qumar biznesinin qanuniləşdirilməsini təklif edir.

Bu sahədə Gürcüstanı nümunə gətirən iqtisadçı iddia edir ki, orada qumar biznesinin dövriyyəsi 4,6 milyard dollardır.

Bu istiqamətdə A.Nəsirli bu biznesin büdcənin genişləndirilməsi üçün Azərbaycanda da bərpasının vacibliyi məsələsinə toxunur.

Bununla belə, A.Nəsirli həm də Azərbaycanda qumar biznesinin tətbiqini qəbul etmir, bunun səbəbi kimi isə indi "kölgə iqtisadiyyatı"nda itib-batan digər alternativ mənbələrin çox olmasını göstərir: "Məsələ ondadır ki, Azərbaycanda dövlət büdcəsinə daxil olmayaraq itən gəlir mənbələri kifayət qədərdir. Bu gün ölkədə qumar biznesilə məşğul olan kifayət qədər insanlar var. Ancaq bu sahə ilə qeyri-leqal şəkildə məşğul olduqlarından onların heç biri büdcəyə ödəniş etmir".

Ekspert deyir ki, bununla bərabər, Azərbaycanda büdcəyə ödəniş etməyən 100 minlərlə obyektlər var: "Yəni, Azərbaycanda problem büdcə üçün gəlir mənbələrinin axtarılması və bunun üçün qumar biznesinin leqallaşdırılmasında deyil. Ölkədə başlıca problem kölgə iqtisadiyyatıdır. "Kölgə iqtisadiyyatı" aradan qaldırılsa, təkcə vergi və gömrük hesabına Azərbaycanın dövlət büdcəsi 100 milyard manatdan çox olar. İndi isə cəmi 25 milyard manatdır", deyə ekspert maliyyə itkilərinin baş verməsinin əsas səbəbini diqqətə çatdırır.

İqtisadçı bunu da deyir ki, hazırda qumar biznesinin bərpası bir tələb olaraq ortalıqda deyil, onun fikrincə, qumar biznesinin müəyyən mənəvi zərərləri var və Azərbaycan mentalitetinə də uyğun deyil: "Digər tərəfdən isə ekspert hesab edir ki, Azərbaycanın dövlət büdcəsini artırmaq üçün başqa çoxsaylı mənbələr də var, buna görə də indilikdə qumar biznesinin leqallaşdırılması bir tələb olaraq ortada deyil. Əsas məsələ kölgə iqtisadiyyatının aradan götürülməsidir".

Gürcüstanda bu sahənin inkiafına gəlincə, iqtisadçı-ekspert deyir ki, bu ölkənin büdcəni təmin etmək üçün alternativ sahələri məhduddur.

A.Nəsirlinin sözlərinə görə, gürcülər Azərbaycanın imkanlarından daha çox faydalanır və 2018-ci ilin göstəricisinə görə, Gürcüstan dövlət büdcəsinin 43 faizi Azərbaycanın həyata keçirdiyi layihələr hesabına təmin edilib.