Media-icmal 09.10.17

"Yeni neft sazişi"nin ölkənin gələcək inkişafına təsiri, ətin qiymətinin kəskin bahalaşmasının mümkünlüyü, qaz istehsalı və istehlakında durum bugünkü (09 oktyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Yeni saziş- İnkişafa təkan

"Azərbaycan" qəzeti "Yeni əsrin müqaviləsi" Azərbaycanın inkişaf etmiş ölkələr sırasına çıxmasını sürətləndirəcək" sərlövhəli məqalədə bu ilin

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=131409) sentyabrında imzalanmış yeni neft sazişini dəyərləndirir.

Müəllif müstəqillik dövrünün ilk illərini ölkə əhalisinin iqtisadi və sosial sıxıntıların məngənəsində çabalaması kimi dəyərləndirir və yalnız 1993-cü ildə Heydər Əliyev hakimiyyətə yenidən qayıtdıqdan, 1994-cü ildə ""əsrin müqaviləsi" imzalandıqdan sonra ölkənin iqtisadi böhrandan çıxa bildiyini söyləyir: "Belə ki, bu müqavilədən sonra neft sənayesinə külli miqdarda xarici sərmayə qoyuldu. 1997-ci ildə həmin müqavilədən ilk dəfə ölkəyə valyuta daxil olmağa başladı".

Müəllif vurğulayır ki, neft gəlirlərindən ölkənin iqtisadi inkişafında da istifadə olunub, bunun sayəsində mükəmməl infrastruktur yaranıb, Azərbaycan dünyanın tranzit mərkəzlərindən birinə çevrilib.

Müəllif deyir ki, neft gəlirlərindən həm də elə neft asılılığından qurtarmaq üçün də istifadə edilib, hazırda bu sektorda istehsalın 80 faizə qədəri özəl sektorun payına düşür və bu sektorun formalaşmasına dövlət güzəştli şərtlərlə 2 milyard manat kredit verib.

Müəllif bu sahədə inkişafın olmasına sübut kimi Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən bu ilin yanvar-avqust aylarında sənayenin qeyri-neft sektorunda istehsalın ötən ilin eyni dövrülə müqayisədə 4,3 faiz artdığını göstərir.

Bununla yanaşı müəllif ayrı-ayrı sahələrdə əmək haqlarının artdığını və əhalinin hər nəfərinə düşən gəlirin orta hesabla 3269,1 manat təşkil etdiyini bildirir.

Müəllif vurğulayır ki, bu il sentyabrın 4-də Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda "Azəri", "Çıraq" yataqlarının və "Günəşli" yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və neft hasilatının pay bölgüsü haqqında düzəliş edilmiş və yenidən tərtib olunmuş saziş imzalanıb: "Əsrin müqaviləsi" XX əsrə böyük töhfə verdi və bəhrələri bu günə kimi davam edir. Yeni bağlanan müqavilə isə XXI əsrdə ölkəmizin dünyanın inkişaf etmiş ölkələri sırasına çıxmasında rolu böyük olacaq".

Müəllif sazişin Azərbaycan üçün əhəmiyyəti, əlverişli şərtləri, ölkəyə 40 milyard dollar sərmayə yatırılacağı, SOCAR-ın payının 25%-ə qalxması kimi komponentlərini yada salır və deyir ki, bu, yeni platformaların, müəssisələrin fəaliyyətə başlaması, yeni iş yerlərinin açılmasına imkan deməkdir.

Müəllif hesab edir ki, "Yeni əsrin müqaviləsi"nin fəaliyyətə başlaması ilə bu sahədə uğurlar daha böyük olacaq.

Yem baha, ət də kəskin bahalana bilər

"Exo" qəzetində diqqəti "Ekspertlərdən xəbərdarlıq: Azərbaycanı ətin sıçrayışlı bahalaşması gözləyir" (http://ru.echo.az/?p=63352) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif ətin qiymətinin kəskin bahalaşacağı səbəblərini ekspertlərlə araşdırır.

Ekspertlər deyirlər ki, Azərbaycan daha çox ət istehlak edən ölkələrdən biridir: "Amma son illər bu qida məhsulu bahalanır və əhalinin gəlirlərinin azalması ilə bundan hamı istifadə edə bilmir, amma ölkədə ət daha da bahalaşa bilər və buna səbəb pambıqdır. Belə ki, hökumət "ağ qızıl"ın inkişafı istiqamətini götürüb, bu, bir tərəfdən yaxşısa da, digər tərəfdən, ətin qiymətinin bahalaşmasına səbəb ola bilər".

Bu sahədə durumu qəzetə ekspertlər belə şərh edirlər.

Ekspertlər vurğulayırlar ki, mal-qaranın yemləndiyi örüş yerləri texniki bitkilərin əkin yerinə dönüb, bəzi regionlarda heyvanların yemlənməsinə örüş qalmayıb, bu fonda yem bahalaşıb. "Təbii ki, bu hallar yaxın zamanlarda ölkədə ətin ən azı 15% bahalanmasına səbəb olacaq. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda yeni ilə yaxın qiymətlər həmişə bahalanır, odur ki, bahalanma daha ciddi ola bilər".

Ekspertlərə görə, bahalanma təkcə ət və ət məhsulları ilə bitmir, həmçinin bütün süd və süd məhsullarının da bahalaşması gözlənilir: "Belə ki, iribyunuzlu heyvan üçün dərzin biri üç dəfədən çox bahalanaraq 1manat 20 qəpikdən 4 manata qalxıb, odur ki, bu amil həm ət, həm də süd və süd məhsullarını ən azı 20% bahalandıracaq."

Ekspertlər bu bahalanmaya səbəb kimi fermerlərə texniki bitkilərin əkilməsinin "sırıdılması"nı göstərirlər, hətta Sabirabad rayonunda bəzi fermerlərin buna müqavimət göstərmək istədiklərini, amma situasiyanı dəyişdirə bilmədiklərini vurğulayılrar : "Mahiyyət etibarilə dövlət fermerlərə pambıq əkilməsini sadəcə "sırıyıb", bu ərazilərdə suvarma sistemi yoxdur, odur ki, bir tərəfdən, bu ərazilər həm örüş yeri kimi artıq yararsızdır, digər tərəfdən, məhsul olaraq pambıq özü sual altındadır. Odur ki, ən yaxın vaxtda ətin bahalanması gözlənilir, ilkin mərhələdə bu bahalanma 5% olacaq, sonra üçün hətta proqnoz vermək belə dəhşətlidir. Pambıq əkini artdıqca ət azalacaq və "qızıl qiyməti"nə qalxacaq" .

Ekspertlər deyirlər ki, hazırda fermerlər hökumətə ölkəyə gətirilən quş yeminin əlavə dəyər vergisindən azad edilməsi, əks halda quş ətinin qyimətinin bahalanacağı ilə bağlı müraciət hazırlayırlar.

Ekspertlər hələ indi Azərbaycanda ətin Rusiya və Gürcüstanla müqayisədə 15-20% baha olduğunu, belə davam edərsə indiki inflyasiya fonunda qiymətin 20 manata yüksələcəyini və bu qiymətin uzaqda olmadığını bildirirlər.

Qazin gələcəyə ümid olması

"Novoye Vremya" qəzetində isə "İndi ümid təbii qaza qalıb" sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w107685/.../#.WdpHHGi0PIU) məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin qaz sahəsindəki problemlərini müzakirə edərək deyir ki, Azərbaycanın yeni ümidi indi ancaq təbii qazadır və odur ki, hökumət neft kömək edə bilməsə, ona qazın alternativ olacağı ilə bağlı əfsanələri dəstəkləyir.

Müəllif ölkənin mövcud qaz ehtiyatı haqda deyir: "Statistika Komitəsinin açıqlamalarına əsasən bu il iyulun 1-nə məcmu istehlak və təbii qaz ehtiyatı təqribən 12 milyard kubmetr olub. Bunun 78,9%-i hasilat, 14,5%-i keçən illərin qalıqları və 6,6%-i idxal hesabına formalaşıb.Bu 12 milyard kubmetrin 43,8%-i ölkə daxlində istehlak edilib, 37,4% ixrac edilib, 14.3% gələn aylara ehtiyat kimi qalıb, 4,5% itkiyə gedib".

Müəllif deyir ki, bu itkilər ildə 1 milyard kubmetr qaz deməkdir və nəzərə alsaq ki, əhali artımı ilə qaza tələbat yüksəlir, itkilərin yolverilməzdir, belə ki, ölkənin 22 şəhər və rayon mərkəzlərində bu itkilər onsuz da maksimum həddədir.

Bunu aradan qaldırmaq üçün 4870 milyon manat vəsait lazım olduğunu deyən müəllif xatırladır ki, 2016-cı ildə qaz satışından SOCAR-ın bütün gəliri 1,7 milyard manat olub ki, göstərilən xərclərin gəliri 3 dəfə üstələməsi deməkdir.

Müəllif deyir ki, bütün ölkənin qazlaşdırılması və sabit fəaliyyəti üçün 5.2 milyard manat vəsait lazımdır.

Müəllif deyir ki, daha bir problem istehlakçıların qaz istehlakına görə borclarıdır ki, burada pulların maksimum yığılması üçün müştərilərin cərimə olunmaları da nəzərdə tutulur.

Məqaəldə deyilir ki, müştərilərlə yanaşı 14 nazirliyin və 12 müxtəlif büdcə təşkilatının 32,3 milyon manat qaz borcu var və bu itkilər qanunsuz istifadəyə görə qaz itkisindən də yüksəkdir, belə ki, qanunsuz qaz itkisinə görə 11 min 486 akt tərtib edilib, itki də 543,5 manat təşkil edir.

Müəllif bunu da xatırladır ki, ən çox borc "Azəristiliktəchizat"dadır ki, 89,5 milyon manat təşkil edir.

Müəllif deyir ki, qaz sahəsinə lazım olan 5.2 milyard manat bu və ya digər dərəcədə vergi ödəyicilərinin hesabına ödəniləcək, hələ üstəlik 100 milyon da borclara görə ödənilməlidir: "Belə bir şəraitdə necə demək olar ki, qaz ölkənin gələcəyidir, bu, aydın deyil. Qaz operatorunun işini qaydaya salmaq üçün 5,3 milyard manat tələb edilir, hələ bura müxtəlif boru kəmərləri layihəsinə aid investisiyalar da əlavə edilməlidir. Buna görə iqtisadiyyatın digər sahələrini gələcəkdən məhrum etməyə dəyərmi?"