Media-icmal 10.09.18

Qeyri-neft sektorunun tərəqqisi, manatı sabit saxlayan amillərin sabiltiyini itirməsi, SOCAR-ın borclanmasının iqtisadiyyata təsirləri və s. məsələlər bugünkü (10 sentybar, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Aqroparklar- yüksək məhsuldarlıq zəmanəti

"Azərbaycan" qəzeti "İxracatda kənd təsərrüfatı məhsullarının çəkisi artır" sərlövhəli məqalədə ölkədə iqtisadiyyatında qeyri-neft sektoru məhsullarının inkişaf tendensiyasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, son illər köklü islahatların, qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsinin, sahibkarlara hərtərəfli güzəştlərin, bir çox bürokratik əngəllərin aradan götürülməsinin, "bir pəncərə" siyasətinin həyata keçirilməsinin s. əsas hədəfi qeyri-neft sektorunun inkişafıdır və hazırda bu sahədə məhsul istehsalının və ixracının çəkisinin sürətlə artması da bununla bağlıdır: "Cari ilin birinci yarısında ümumi daxili məhsul 1,3, qeyri-neft sektoru 2 faiz çoxalıb.

İqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində görülən tədbirlər nəticəsində qeyri-neft sənayesində 8,8, kənd təsərrüfatında 7,6, informasiya və rabitə xidmətlərində 4,9, ticarətdə isə 2,5 faiz artıma nail olunub".

Müəllif vurğulayır ki, kənd təsərrüfatı qeyri-neft sektorunda aparıcı sahələrdən biridir, son dövrlər fbu sahədə fermerlərə lazımi dəstək verilir, məhsul istehsalı dərfələrlə artıb və bu artım digər istehsal sahələrində də hiss edilir.

Müəllif prezident İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin 2018-ci ilin birinci yarısının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında aqrar sektorun inkişafının əhəmiyyəti barədə dediklərindən sitat gətirir: "Biz həm aqrotexniki tədbirlərlə bağlı texnologiyaları, həm də su ilə təminat texnologiyalarını Azərbaycana gətirməliyik. Elə müasir sistemlər var ki, hər bir qarış torpaqdan maksimum səmərə ilə istifadə olunur. Bax, bu texnologiyaları biz Azərbaycana gətirməliyik və elektron kənd təsərrüfatı sistemini nəhayət ki tətbiq etməliyik".

Müəllifin deməsinə görə, aqrar sektorda müasir texnika və texnologiyaların tətbiqinə üstünlük veriləcək, buna görə aqroparklar inkişaf etdirilir, aqropark

infrastrukturunun yaradılması üçün 200 milyon manatdan çox investisiya qoyub, sahibkarlara 100 milyon manatdan çox güzəştli şərtlərlə kredit verib.

Müəllif deyir ki, ölkə üzrə 45 aqroparkın yaradılması nəzərdə tutulur və bütünlükdə 1,5 milyard manatlıq sərmayə qoyulması proqnozlaşdırılıb və hədəf də bu yolla daha yüksək məhsuldarlığa nail olmaqdır.

Müəllifin deməsinə görə, 4 aqropark fəaliyyət göstərir, bu ilin sonuna kimi daha 14 aqropark da istifadəyə veriləcək, fəaliyyət göstərən aqroparklarda və iri fermer təsərrüfatlarında 50 min hektardan artıq ərazidə müasir suvarma sistemlərinin tətbiqi nəticəsində buğda, arpa, dənli qarğıdalı və digər kənd təsərrüfatı bitkiləri üzrə hər hektardan əldə edilən orta məhsuldarlıq ölkə üzrə müvafiq göstəricidən 2 dəfəyədək çoxdur və bu məhsulların yığılması ixrac imkanını artırmaqla birgə, ölkəyə əlavə valyuta gəlməsini də təmin edəcək.

SOCAR-ın dövlət borcuna bərabər borcu

"Novoye Vremya" qəzetində isə "SOCAR-ın kreditləşdirilməsi- Azərbaycan iqtisadiyyatının xarakteristikası" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif SOCAR-ın daxili və xarici borclanmasını, bu borclanmanın ölkənin maliyyə sferasına təsirini müzakirəyə çıxarır.

Məqalə müəllifi deyir ki, bu günlərdə SOCAR Rusiya İxrac Mərkəzinin vasitəçiliyi ilə Azərbaycanda qaz emalı və qaz-kimya kompleksinin maliyyələşdirilməsi üçün "Qazprombank"la saziş imzalayıb, maliyyə həcmi 700 milyon dollardır.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, hələ 2015-ci ildə Peterburq iqtisadi forumunda 10 il müddətinə 489 milyon dollarlıq saziş imzalanmışdı, üstəlik məlumat verildi ki, bank SOCAR üçün 2 milyard dollar həcmində limit müəyyən edib.

Müəllif xatırladır ki, SOCAR rəhbəri o zaman bankın Azərbaycana 5 milyard dollarlıq investisiya yatırmaq planı barədə danışırdı.

Müəllifin deməsinə bu layihəni dəyərləndirmək çətindir, qurum olaraq şirkəti saxlamaq əhaliyə baha başa gəlir: "SOCAR-ın birbaşa dövlət zəmanətilə xarici öhdəliyi 500 miylon dollardır. "Cənub" qaz dəhlizilə bağlı dövlət zəmanətilə götürülmüş 3,1 milyard dollarlıq kredit hələ bura aid deyil...Şirkətin hesabatına görə, onun uzunmüddətli borclarının həcmi 9,5 milyard manatdır ki, bu da 2016-cı ilin müvafiq göstəricilərilə müqayisədə 1,6 milyard manat çoxdur. Şirkətin cari uzuünmüddətli və qısa müddətli öhdəlikləri 6 milyard manatdır, bütün borclar 15,5 milyard manatdır ki. bu da dövlət bocru ilə (17 miliyard manat) müqayisə oluna bilər".

Müəllif vurğulayır ki, vaxtilə Beynəlxalq Bankın da borcu dövlətlə bağlı deyildi, amma dövlət bunu öz üzərinə götürdü, nəticədə 2022-ci ildə dövlət borcu dövlət büdcəsinə bərabər olacaq.

Müəllifin deməsinə görə, 2018-ci ilin noyabrında şirkət 150 milyon avrolu krediti bağlamalıdır, bunun aşağı faizlə verildiyi bildirilir, qalan hissə isə 73 milyon dollara bərabərdir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, SOCAR 2019-cu ildə isə 750 milyon dollarlıq ümumi kredit ödəməlidir, dollarla verilməli olan 3,8 milyard manat qısamüddətli borc da var.

Müəllif vurğulayır ki, bu kreditlərlə yanaşı dövlət büdcəsinə son dəyişikliklərə əsasən SOCAR qazma işləri, əhaliyə verilən qaza görə yaranmış xərcləri bağlamaq üçün büdcədən, yəni vergiödəyicilərindən də 1 milyard manat alacaq.

Müəllif hesab edir ki, şirkətin fəaliyyətində mövcud problemlərin (qaz itkisi, yerli benziin olmaması və s.) həllilə bağlı dəyişiklik müşahidə olunmur.

Manatın sabiltik amilləri gücdən düşdükcə...

"Azadlıq.info"da isə "Manatın sabitliyini qoruyan bütün iqtisadi faktorlar təslim olur" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Saytda tanınmış iqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlunun son vaxtlar dollara artan tələbat və bunun manatın məzənnəsinə mümkün təsiri ilə bağlı düşüncələrinə yer verilib.

Ekspert deyir ki, 2018-ci ilin son aylarında manatın sabitliyi üçün əhəmiyyət kəsb edən iqtisadi göstəricilər pisləşməyə başlayıb və bu sırada daha mühüm əhəmiyyət kəsb edən 3 məqam üzərində xüsusi dayanır.

Q.İbadoğlu valyutaya tələbatən sürətlə artmasını birinci vurğulayır: "Dövlət Neft Fondu (DNF) açıqladığı məlumata görə, 2018-ci ilin avqust ayı ərzində 733,7 milyon ABŞ dolları məbləğində vəsait satıb. Beləliklə də bu ilin 8 ayında ARDNF tərəfindən satılan valyuta vəsaitinin həcmi 4 milyard 244 milyon 800 min dollar təşkil edib, bu isə 2017-ci il üzrə cəmi valyuta satışından 17,9 faiz çoxdur".

İqtisadçı hesablamalara istinadən bildirir ki, DNF bu ilin 7 ayında ötən ilin bütün dövrünə qədər valyuta satıb və yaxın 4 ayda satışın həcmində artım daha da yüksələcəyini iddia edir: "Ekspert bildirir ki, DNF-nin cari ilin avqust ayının satışları iyul ayına nisbətdə 36,7 faiz, iyul ayının satışları iyun ayına nisbətdə 22,2 faiz, iyun ayında may ayına nisbətən 3,8 faiz çoxalıb və son 3 ay ərzində aylıq artım dinamikası daha da sürətlənib.

İkinci məqama gəlincə. Q.İbadoğlu deyir ki, idxal artmasını, müsbət saldonun azalmasını göstərir: "Rəsmi statistikaya əsasən bu ilin birinci yarısında idxalın həcmi 4 milyard 659 milyon dollar olub ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 36,6 faiz çoxdur. Bununla yanaşı bu ilin ikinci rübünün göstəricilərinə görə, xarici ticarətdə müsbət saldo may ayında aprel ayına nisbətən 40 faizdən, iyun ayında may ayına nisbətən 46 faizdən çox azalaraq 486,9 milyon ABŞ dolları təşkil edib".

Ekspertə görə, xarici ticarətdə müsbət saldonun sürətlə azalması yalnız idxalın artımı ilə deyil, həm də ixracatın bu ilin 2-ci rübündə azalması ilə bağlıdır.

İqtisadçı vurğulayır ki, 2018-ci ilin 6 ayında ixracat apreldəki pik səviyyəsindən - 2 296 milyon dollar- sonra kəskin azalmağa doğru gedir.

Aylıq göstərici cari ilin iyun ayında aprel ayı ilə müqayisədə 44 faiz azalaraq 1 291 milyon dollar təşkil edib.

Ekspert üçüncü məqam kimi Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarınn azalmasını göstərir: "Cari ilin avqust ayında Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları iyun ayındakı 5546,9 milyon dollardan 5503,5 dollaradək azalıb. Bu azalma kəskin xarakter daşımasa da tendensiyanın neqativ olması narahatlıq doğurur və böyük ehtimalla bu ilin son ayında azalma tempi yüksələcək".

Q.İbadoğlu onu da qeyd edir ki, manatın sabitliyi üçün əhəmiyyətli olan iqtisadi göstəricilərin pisləşməsi ilə yanaşı ona pisxoloji və siyasi təsirlər də artır, belə ki, Azərbaycanın idxalda əsas ticarət tərəfdaşı olan Rusiya və Türkiyənin, İran və Qazaxıstan milli valyutalarının ABŞ dollarına nisbətdə dəyərdən düşməsi, manatı təzyiq altında saxlamaqdadır.

Ekspertə görə, belə şəraitdə manatın sabitliyini naminə fiksə edilmiş məzənnə siyasətinin davam etdirilməsi siyasi avanturadan başqa bir şey deyil.