Media icmal 11.11.17

Ölkənin neft sənayesinin inkişafı, əhalinin ərzaq məsrəflərinin artması, ölkəyə neft idxalındakı müəmmalar bugünki (11 noyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Uğur salnaməsi

"Azərbaycan" qəzeti "Əsrin uğur salnaməsi" sərlövhəli məqalədə ölkənin neft (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=133544) sənayesinin inkişafından danışır.

Müəllif ölkədə XIX əsrin ortalarından sənaye üsulu ilə neft çıxarılmağa başlamasından bu günlərdə 2 milyardıncı ton neftin çıxarılmasının qeyd olunmasına kimi neft tarixindən söz açır.

Müəllif ölkənin neft sənayesinin inkişafında Heydər Əliyevin xüsusi xidmətləri olduğunu deyir və neft sənayesinin inkişafı ilə bağlı bəzi zavodların həmin dövrdə tikilməsini göstərir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra da neft sənayesi yenə də H.Əliyevin rəhbərliyi altında inkişaf etdi və 1994-cü ildə dünyanın aparıcı neft şirkətlərilə "əsrin müaviləsi"nin imzalanması bunun sübutudur.

Müəllif xatırladır ki, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərlərinin çəkilişi bu müqavilənin ölkəyə gətirdiyi gəlirlərin nəticəsi oldu:

"2002-ci ildə ulu öndər Heydər Əliyevin şəxsən iştirakı ilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin təməli qoyuldu və 2006-cı ilin mayında Azərbaycan nefti Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri vasitəsilə Ceyhan limanına çatdırıldı".

Müəllif vurğulayır ki, bu il noyabrın 8-də isə iki milyard ton neftin hasil edilməsi neft sənayesinin inkişafında növbəti zirvə nöqtəsi, yaddaşlarda uzun müddət yaşayacaq şərəfli bir hadisə oldu.

Məqalədə bununla bağlı H.Əliyev Mərkəzində keçirilən mərasimdə çıxış edən prezident İlham Əliyevdən sitat da gətirilir: "Biz "qara qızıl"ı insan kapitalına çevirə bildik. Biz neft gəlirlərimizdən çox səmərəli şəkildə istifadə etdik və bu gün dünya miqyasında bu, xüsusilə qeyd edilir. Bir çox ölkələrin zəngin neft yataqları var, ancaq o ölkələr səfalət içindədir, yoxsulluq şəraitində yaşayırlar. O ölkələrdə sabitlik pozulur, neft o ölkələrə fəlakət gətirir. Azərbaycanda isə neft rifah, inkişaf, sabitlik, güc gətirir".

Müəllif deyir ki, ölkənin neft strategiyası yeni istiqamətlərlə zənginləşir, bu gün Azərbaycanın ümumi inkişafına çox böyük dəstək verir və Azərbaycan öz gücünə arxalanan, bütün tərəfdaşları ilə münasibətləri qarşılıqlı hörmət və ehtiram prinsipləri əsasında quran, dinamik inkişaf edən gənc və eyni zamanda, təcrübəli ölkədir.

Qazancın çoxu ərzağa gedir

"Exo" qəzetində isə "Azərbaycanda orta statistik ailə gəlirlərinin 60%-ə yaxınını ərzağa xərcləyir" (http://ru.echo.az/?p=64370) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ailələrin ərzaq xərclərinin artması fonunda əhalinin sosial-iqtisadi durumunu eskpert Nəriman Ağayevlə müzakirə edir.

"Rəsmi məlumatlara görə, Azərbaycan vətəndaşları gəlirlərinin 50%-dən çoxunu qidaya sərf edir, halbuki, yüksək təminatlı ölkələrdə bu rəqəm bütün xərclərin cəmi 15%-i qədərdir, qalan vəsait isə geyimə, təhsilə, əyləncəyə və s. sərf edilə bilər". Ekspert N.Ağayev durumu qəzetə belə şərh edir.

N.Ağayev deyir ki, bu məsələdə Azərbaycan Belarusdan da geri qalır, belə ki, burada gəlirlərin 40%-ə qədəri ərzağa xərclənir: "Vətəndaşların qida təminatı ilə bağlı xərclərin payı daim artır və xərcin belə yüksək olması gəlirlərin az, inflyasiyanın isə artmasının göstəricisidir, bu, həm də əhalinin rifah halı ilə bağlı nəticə çıxarmağa əsas verən səbəblərdən biridir".

Müəllif deyir ki, 2016-cı il ilə müqayisədə 2017-ci ildə vətəndaşların gəlirləri 8% artıb, amma bu dövrdə ərzaq malları 18% bahalaşıb və faktiki olaraq bu bahalaşma həmin gəlirin mahiyyətini heçə endirib: "Bu da onu göstərir ki, nə qədər az qazanılırsa, qazancın daha çox hissəsi ərzaq məhsullarına sərf edilir. Hətta Avropa ölkələrilə müqayisədə gəlirləri geridə qalan ölkələrdə ərzaq məsrəfləri 30% həddini keçmir".

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda aylıq əzaq xərcləri 15-20% təşkil edən yüksək gəlirli ailələr də var, amma bu, azlıq təşkil edir, odur ki, Azərbaycanda orta səviyyəli ailənin aylıq gəlirlərinin 60%-i ərzaq məsrəflərinə xərclənir.

N.Ağayev xatırladır ki, rəsmi məlumatlara görə, ölkədə orta aylıq gəlir 400-500 manat həddindədir və ona görə də məsrəflərə bu kontekstdən yanaşılır.

Ekspert vurğulayır ki, vətəndaşlar daha çox qidaya olan xərcləri azaldır və bunu daha ucuz ərzaq məhsulları almaqla əvəzləyir.

Ekspertə görə, keçən il ilə müqayisədə bu il süd, ət məhsulları almağa tələbat azalıb ki, bu da əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsinin göstəricisidir, indi əhali daha çox toyuq əti almağa üstünlük verir.

Müəllif isə bu il rəsmi məlumatlara istinadən əhalinin bütün ölkə miqyasında ərzağa olan xərclərini hesablayaraq deyir ki, 2017-ci ildə bu xərclər 50,6%-i ərzaq məhsullarına sərf edilib, əhali gəlirin 18,1%-ni geyimə, 6,3%-ni avadanlıq məhsullarına xərcləyib.

Müəmmalı neft idxalı

"Novoye Vremya" qəzetində isə diqqəti "Neft idxalı da artır" sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w110969/.../#.WgXHGmi0PIU)

diqqət cəlb edir.

Müəllif ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafının prioritet olduğunu, ölkə gündəmində bu məsələnin ilk yerdə durduğunu deyərək, diqqəti neft sahəsindəki

problemlərə yönəldir: "Belə çıxır ki, neft sahəsində hər şey öz qaydasındadır, bu belədirmi? Başa düşmək lazımdır ki, ölkənin neft məhsulları ilə təminatı da aşağı düşür. Əgər 2015-ci ildə 144 milyon dollar həcmində müxtəlif neft məhsulları idxal edilmişdisə 2016-cı ildə bu göstərici 267 milyon dollara yüksəlib və ölkədən ixrac edilən neft və neft məhsullarının 3,3%-nə bərabər olub".

Müəllif deyir ki, 2016-cı ilin ilk yarısında 21,4 milyon dollar həcmində 109,2 min ton xam neft idxal edilib, amma məlum deyil ki, bu qədər Qazaxıstan və Rusiya neftinin idxalına səbəb nədir?

Müəllif vurğulayır ki, bu idxal 2017-ci ildə də davam edib və bu ilin ilk yarısında Qazaxıstandan 23,9 min ton neft idxal olunub, yenə də dünyaya neft ixrac edən Azərbaycanın ölkəyə xam neft idxal etməsinin saəbəbi qaranlıq qalır.

Yazıda deyilir ki, burada emal məsələsi də şübhəlidir, belə ki, Azərbaycan öz neftini xüsusi olaraq emal etmir, amma bu idxalın əhəmiyyətli hissəsini müxtəlif neft məhsulları təşkil edir.

Müəllifə görə, bu ölkənin müxtəlif neft məhsullarından asılılığının göstəricisidir və bu sahədə SOCAR-ın hansısa addımlar atacağı barədə bəyanatları

real iş yox, yalnız vəd kimi dəyərləndirlir.

Məqalədə deyilir ki, yüksək oktavalı benzin Bolqarıstan və Rumıniyadan gətirilir, qalan neft məhsulları isə Orta Asiya və Rusiyanın payına düşür.

Müəllif deyir ki, ölkədə təbii qazın ixracı artsa da, bununla yanaşı, idxal da artır və 2016-cı il ilə müqayisədə 2017-ci ildə bu idxal 4 dəfə çoxalıb, keçən il bu qaz Qazaxıstandan, bu il isə bütünlüklə İrandan alınıb, bu da ölkənin anbarlarında qaz ehtiyatı azlığının göstəricisidir.

Yazıda deyilir ki, ölkə propan, parafin, asfalt, müxtəlif bitum qarşıqları da idxal edir ki, bu da ölkədə bu məhsulların yetərli həddə olmamasını göstərir.

Müəllif xatırladır ki, 2017-ci ilin ilk yarısında neft məhsulları idxalı 167 milyon dollar olaraq bütün məcmu ixracın 3,7%-ni təşkil edib və neft ixracının azalması, neft və neft məhsullarının qiymtələrinin artması fonunda belə gedərsə, bu rəqəm 4-5%-ə yüksələcək.