Media-icmal 14.07.17

Qeyri-neft sektorunda islahatların nəticələri, gender bərabərliyi, inflyasiyanın cilovlana bilməməsi, özünüməşğulluq proqramının icra durumu bugünkü (14 iyul, 2017-ci il ) mediadan seçmələrdir.

Qeyri-neft sektoru inkişafda

"Azərbaycan" qəzeti "İslahatlar real nəticə verir" sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=126149) ölkədə islahatların reallaşdırılmasının səviyyəsini dəyərləndirir.

Bu islahatlar 2015-ci ildə neftin dəyərinin 2-3 dəfə aşağı düşməsi, manatın devalvasiyası bağlı başlayan böhranın nəticələrini aradan qaldırmaq üçün nəzərdə tutulurdu və layihələrin əsas hədəfi qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirmək, yeni ixrac istiqamətlərini müəyyən etmək idi.

Bu mənada müəllif hesab edir ki, 2017-ci ilin ilk 6 ayında qeyri-neft sektorundakı artım, valyuta ehtiyatlarının çoxalması islahatların uğurla reallaşmasından xəbər verir: "Bir il əvvəl əsasən Azərbaycana da təsir göstərən maliyyə-iqtisadi böhran ilə əlaqədar həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan islahatlar müzakirə mövzusu idi. Üstündən cəmi bir il keçdikdən sonra artıq iqtisadi sferada əldə olunan müsbət dinamikadan danışılır və haqlı olaraq əldə olunan sosial uğurlardan söz açılır".

Müəllif bu islahatların həyata keçirildiyi düşüncəsini gücləndirmək üçün iyulun 12-də keçirilmiş Nazirlər Kabinetinin iclasında prezident İlham Əliyevin çıxışından sitat gətirir: "Azərbaycan 2017-ci ilin birinci yarısında uğurla inkişaf edib, qarşıda duran bütün vəzifələr icra olunub, ölkəmiz daha da güclənib və beynəlxalq əlaqələrimiz daha da dərinləşib".

Müəllif deyir ki, qazanılan uğurların kökündə duran əsas səbəb ölkədəki ictimai-siyasi sabitlikdir və bir çox ölkələrlə müqayisədə Azərbaycan cəmiyyəti öz sabitliyi və inkişafa meylli dinamik harmoniyası ilə yalnız fəxr edə bilər.

Məqalədə sabitlik olmayan yerdə nə inkişaf , nə də cəmiyyətin yüksək ovqatı ola biləcəyi vurğulanır və bu sabitliyin mənbəyi kimi xalq və iqtidar birliyi göstərilir.

Yazı müəllifi deyir ki, aparılan iqtisadi islahatlar və iqtisadiyyatın diversifikasiyası siyasəti nəticəsində qeyri-neft sektorunun ümumi daxili məhsulda xüsusi çəkisi artıb, ixrac potensialı yüksək olan rəqabətqabiliyyətli malların istehsalı genişlənib: "Bütövlükdə bu ilin altı ayında ixrac 36 faiz artıb. Ən önəmlisi odur ki, bunun 27 faizi qeyri-neft sektorunun payına düşüb. İdxal 15 faiz azalıb, beləliklə, müsbət saldo 1,9 milyard dollar təşkil edib".

Məqalədə bütün bu göstəricilər yeni islahatlar kursunun inkişafın davamlığını təmin etməsinin təsdiqi kimi dəyərləndirilir və qeyri-neft sektorunun 1,7% inkişaf etməsi aparılan islahatların real nəticəsi adlandırılır.

Gender bərabərliyi: bu, varmı?

"Exo" qəzeti "Kişilər və qadınlar: Azərbaycanda kimə nə qədər ödəyirlər" (http://ru.echo.az/?p=60864) sərlövhəli məqalədə gender bərabərliyi ekspertlərlə müzakirəyə çıxarılıb.

Məqalə müəllifi beynəlxalq sənədlərə istinadən son 20 ildə dünya iqtisadiyyatında qadınların rolunun artdığını, amma əməklərinə yetərincə dəyər verillmədiyini deyir və elə Azərbaycanda da analoji problemin yaşandığını, bunu rəsmi şəxslərin də etiraf etdiklərini bildirir.

"Xidmət-İş" Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-prezidenti Cəmaləddin İsmayılov hesab edir ki, Azərbaycanda heç bir sahibkar eyni işə görə qadına kişidən az maaş verə bilməz: "Amma burada işləyən qadınlarla bağlı digər xarakterli problemlər ortaya çıxır. Bəzi elə iş növləri var ki, bunlar ənənəvi qadın işləri hesab edilir və aşağı ödənişli işlərdir. Buna nümunə olaraq qabyuyanlar və xüsusilə də şadlıq saraylarında işləyən qabyuyan qadınların əməyi göstərilə bilər. Onlara qəpik-quruş ödənilir, bu pula isə əməkləri amansız istismar olunur. İş adamları bilirlər ki, belə işə yaxşı gün üzündən gəlmirlər və odur ki, qadınları səhərdən axşama kimi 14-16 saat işlədirlər, baxmayaraq ki, iki qadını işə götürməklə hər biri 8 saat işləyə də bilərdi".

C.İsmayılov deyir ki, Azərbaycanda qadınların 70%-i təhsil və tibb sahəsində xidmət göstərir, amma bu sahədə əməkhaqları adətən aşağı olur.

Digər ekspert Nəriman Ağayev də hesab edir ki, Azərbaycanda qadınlar heç də kişilərdən az maaş almırlar və ölkədə gender əsaslı ayrı-seçkilik yoxdur, amma qadın vaxtının çoxunu ailəsinə, evinə həsr edir, odur ki, elə sənət seçir ki, buna vaxtı qalsın və iş adamlarının bu məqamı nəzərə almalarını tövsiyə edir.

Ekspert Azərbaycanda qadınların çoxunun məhz təhsil və səhiyyə sahəsində fəaliyyət göstərdiklərini, bu sahələrdə isə əmək haqlarının aşağı səviyyədə olduğunu deyir və vurğulayır ki, bu sahədə maaşlar aşağı olduğu üçün kişilər bu istiqamətdə peşə seçməyə o qədər də meylli olmurlar.

Amma N.Ağayev təhsil sahəsində qadın çoxluğunun özünü də müsbət məqam saymır və diqqəti belə bir cəhətə yönəldir: "Burada medalın əks üzü də var, qadın çoxluğu işində tərbiyə alan gənclərdə kişilik xaraktreini necə formalaşdırmaq olar? Bağça tərbiyəçiləri qadınlar, məktəbdə müəllimlərin çoxu qadınlardır. Mənə belə gəlir ki, İngiltərədə olduğu kimi bizdə də məktəblərdə adi siniflərlə yanaşı sırf qizlar və oğlanlar üçün siniflər də olmalıdır və onlara ənənəvi dəyərləri aşılamaq lazımdır".

Cilovlanmayan inflyasiya

"Novoye Vremya" qəzetində "Nazirlər Kabinetinin inflyasiya önündə gücsüzlüyü" (http://www.novoye-vremya.com/w98464/.../#.WWe0t4iLTIU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif rəsmi statistik göstəricilərə istinadən ölkədə inflyasiyanın artdığını və istehlak qiymətlərinin bahalandığını vurğulayır: "Keçən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 2017-ci ilin yanvar-iyun aylarında Azərbaycanda istehlak malları və xidmət tarifləri 13,9% bahalaşıb, o cümlədən ərzaq mallarında 18,1%, qeyri-istehlak mallarında 12,4%, göstərilən xidmətlərdə isə 9,4% bahalanma qeydə alınıb".

Müəllif deyir ki, mübahisəsiz olaraq süni qiymət artımı, bu və ya digər dərəcədə iflyasiyanın artmasına səbəb olub, belə ki, dəmir yollarında tariflər artıb, ardınca ət 2,5 manata qədər kəskin bahalaşıb, hər iki halda da aidiyyatı qurumlar iqtisadi əsaslandırma verməyib: " Ümumiyyətlə, xalqa heç zaman izah verilməyib, hər bir məmur və sahibkar özünü özbaşına qiymət müəyyən etməkdə haqlı sayır və bununla da inflyasiyanı gücləndirir, iqtisadi göstəriciləri pisləşdirir".

Yazı müəllifi Nazirlər Kabineti üzvlərinin qiymətlərə nəzarət etmələri barədə açıqlamalarını xatırladaraq bu nəzarətin yetərli dərəcədə olmadığını bildirir və deyir ki, bu nəzarət yetərincə olsa idi, inflyasiya artmaz, qiymət bahalanması baş verməzdi.

Məqalədə inflyasiyaya qarşı mübarizədə təsirli üsullardan biri kimi Mərkəzi Bankın faiz dərəcəsinə təsir etmək cəhdi göstərilir, amma bu üsuldan istifadə olunmadığı vurğulanır, bunun səbəblərinin çox olduğu deyilir.

Müəllif bu məsələlərə münasibətdə Nazirlər Kabinetinin fəaliyyətsizliyini də tənqid edir, belə münasibətlə yaxın gələcəkdə inflyasiyanın nəinki aradan qaldırılması, hətta sürətinin aşağı salınmasının mümkün olmayacağı deyilir.

Məqalədə iqtisadiyyatın bəzi sahələrində investisiyaların azalması göstərilir və müəllifə görə bunun səbəbi ümumi daxili məhsulun (ÜDM) azalmasıdır, çünki daxili məhsul da öz-özünə azalmır: "Uzun illər Azərbaycan iqtisadiyyatı neftə yönləndi, qeyri-neft sektoru heç nə istehsal və ixrac etmədi, neftin qiyməti aşağı düşəndə də istehsal sahəsi dərin böhrana düşdü".

Müəllifə görə, ÜDM-də ən yüksək səviyyəyə malik tikinti sektoru böhrana düşəndə ÜDM-də kəskin eniş başlayıb və Nazirlər Kabinetinin səmərəsiz iqtisadi siyasəti, ÜDM-in azalmasına səbəb olub.

Yazı müəllifi hesab edir ki, qeyri-neft sektoru ÜDM-in artımına təsir edirsə belə bu, o qədər də yüksək artım deyil.

Ünvanlı sosial yardım tarixə dönəcək?

"Bizim yol" qəzeti "Ünvanlı sosial yardım ləğv olunacaq" sərlövhəli məqalədə (http://www.bizimyol.info/az/news/8681.html) özünüməşğulluq proqramının durumu ilə bağlı deputat Vahid Əhmədovun düşüncələrinə yer verir.

Məqalə müəllifi deyir ki, iyulun 12-də Nazirlər Kabinetinin iclasında dövlət başçısı İlham Əliyev bu proqrama start veriləcəyini, bu məqsədlə ilkin vəsaitlərin prezidentin Ehtiyat Fondundan ayrılacağını, ilkin mərhələdə 5-10 min ailənin bu proqramdan yararlanacağını, nəticədə işsizliyin aradan qaldırılacağını, bununla da ünvanlı sosial yardıma ehtiyacın qalmayacağını bildirib.

Məsələ ilə bağlı danışan deputat V.Əhmədov deyir ki, bu proses artıq uzun müddət əvvəl başlayıb, prezident 2016-cı ildə Ehtiyat Fondundan 6 milyon manat vəsait ayırıb və pilot layihələr həyata keçirilməyə başlanılıb. Bununla sosial yardım alan insanlarla danışıqlar aparılıb və ailənin hansı işlə məşğul ola biləcəyi müəyyənləşdirilib. V.Əhmədov proqram ətrafındakı durumu belə izah edir.

Deputat vurğulayır ki, özünüməşğulluq proqramları işə düşdükdə həmin ailə ünvanlı sosial müavinət almaq siyahısından çıxarılır, çünki artıq həmin şəxs öz ailəsinin ehtiyacını ödəmək iqtidarında olur.

V.Əhmədov hesab edir ki, bu layihə nəticə verir, belə ki, ayrılan vəsait, şəxsin məşğul olacağı sahə şəxsi biznesini qurmaqla ailələrin özlərini maddi baxımdan təmin etmək potensialı yaradır: "Bu isə həm dövlətin büdcəsinə xeyir gətirir, həm də yoxsulluq səviyyəsinin aşağı salınmasına səbəb olur".

Ünvanlı sosial yardımların birdəfəlik ləğv edilməsi prosesinə gəlincə, deputat buna da aydınlıq gətirir və deyir ki, bu, heç qəfildən baş verə biləcək bir proses deyil, yəni, bu proses uzun illər boyu davam edəcək, insanların sosial yardıma ehtiyacı qalmayacağı zamanı yetişdikdə ünvanlı sosial yardım da ləğv olunacaq.

Xatırladaq ki, adı çəkilən proqrama bir neçə rayonda, o cümlədən Göyçayda start verilməsi gözlənilir və bu proqram konkret ailə biznesinin də inkişaf etdirilməsi sayıla bilər.