Media-icmal 14.07.2016

H.Əliyevin hakimiyyət dövrləri, minimum əmək haqları, ölkədə ədalət mühakiməsinin durumu, problemli kreditlər bugünkü medianın aparıcı mövzularıdır.

Bir-birinə zidd iki dövrün başçısı

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycanın şərəf  günü” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=101021) sərlövhəli məqalə ilə çıxış edib. Məqalə keçmiş prezident H.Əliyevin iki ayrı-ayrı dönəmdə hakimiyyətdə olması dövrünə həsr edilib.

H.Əliyev 1969-cu ildə  sovet dönəmində, Kreml tərəfindən Azərbaycanda hakimiyyətə gətirilib.

Müəllifə görə, məhz bu tarixdən qüdrətli dövlətin, milli intibahın, sosial tərəqqinin, mənəvi yüksəlişin əsası müəyyənləşib və bu zamandan bütün dövrlərdə dünyanın ən böyük azərbaycanlısı sayılacaq Heydər Əliyevin heç vaxt bitməyəcək siyasi erasının təməli qoyulub.  Müəllif H.Əliyevin sovet dönəmi üçün siyasi fəaliyyətini isə belə dəyərləndirir:  “Heydər Əliyev müstəqilliyin dolanbaclarında azan, “Xəzərə tökülmək” qorxusu ilə yaşayan milləti xilas edən, ona itirdiyi böyüklüyünü, aliliyini yenidən qaytaran xilaskardır”.

Müəllif daha sonra H.Əliyevin 1993-cü ildə müstəqil Azərbaycana prezident seçilməsi dövrünə də toxunur və bu dönəm fəaliyyətindən bəhs edir. Onun fikrincə, H.Əliyevin müstəqillik dönəmindəki fəaliyyətini isə bütünlükdə aşağıdakı kimi dəyərləndirmək olar: “Azərbaycanın qazandığı bütün uğurlar bu şəxsiyyətin adı ilə bağlı olduğundan, həmçinin dövlətin mövcudluğu bu fenomenin əməyinin bəhrəsi kimi təşəkkül tapdığından bu ölkə “Heydər Əliyevin Azərbaycanı” adlanmağa tam layiqdir”.

Azərbaycandan başqa...

“Azadlıq” qəzeti iqtisadçı-ekspert Samir Əliyevin “Azərbaycandan başqa bütün MDB ölkələrində minimum maaş artırılıb”  məqaləsini dərc edib. (http://www.azadliq.info/146178.html)

Müəllif yazır ki, 2016-cı ildə keçmiş SSRİ ölkələrinin əksəriyyətində minimum əmək haqqı artırılıb. O, bu il iyulun 1-dən Rusiyada minimum əmək haqqının (MƏH) 117 dollara (7500 rubl) qaldırıldığını bildirir. Ondan əvvəl isə Ukraynada – may ayının 1-dən minimum əmək haqqının aylıq məbləği 58,4 dollara (1450 qrivna), saatlıq məbləği 0,35 dollara (8,69 UAH) yüksəldilib. Ukraynada 2016-cı il dekabrın 1-dən yeni artım olacaq və aylıq MƏH 62,4 dollar (1550 qrivna), saatlıq isə 0,37 dollar (9,29 UAH) olacaq.

Belarus hökuməti işəgötürənlər qarşısında iyun ayının 1-dən sonra işçiyə ayda ən azı 119 dollar (239,18 BYN) vermək öhdəliyi qoyub. Moldovada artım mayda olub. Mayın 1-dən etibarən MƏH-in aylıq səviyyəsi 106 dollar (2100 ley), saatlıq səviyyəsi isə 0,6 dollar (12.43 ley) olub.

Ermənistanda hazırda minimum əmək haqqı təxminən 115 dollardır (55 min dram). Hökumətin iyulun 1-dən MƏH səviyyəsini 136 dollara (65 min drama) qaldırmaq planı büdcə vəsaitlərinin qıtlığı səbəbindən baş tutmayıb. Qonşu Gürcüstanda MƏH təxminən 70 dollara (160 lari) bərabərdir.
Orta Asiya ölkələrində minimum əmək haqqı ilin əvvəlində artırılıb. Qazaxıstanda yanvarın 1-dən 68 dollar (22,859.00 tenge) olub. Qırğızıstanda 2016-cı ildə 16 dollar (1060 som) olub. Hökumət MƏH-i 2017-ci ildə 17 dollara (1140 som), 2018-ci ildə 18 dollara (1220 som) qaldırmaq niyyətindədir. Özbəkistanda 2015-ci ilin sentyabrından 44 dollar (130,240 min som) qaldırılıb. Türkmənistanda MƏH yanvarın 1-dən 168 dollar (590 manat) təşkil edir.

Azərbaycanla bağlı müəllif bildirir: “Azərbaycanda minimum əmək haqqı sonuncu dəfə təxminən 3 il öncə – 2013-cü ilin sentyabrın 1-də 105 manata qaldırılıb. Həmin dövrdə bu göstərici 134 dollara bərabər idi. Son devalvasiyadan sonra minimum əmək haqqı indiki məzənnə ilə 68 dollara düşüb”.

Ədalət mühakiməsi olmayanda

“Novoye Vremya” qəzetində isə “Ədalət mühakiməsi nə zaman normaya dönəcək”(http://www.novoye-vremya.com/w62676/.../#.V4cBIxHr2P8) məqaləsini oxumaq olar.

Müəllif  ölkədə ədalət mühakiməsinin mövcud durumunu ciddi tənqid edir. Müəllif  bununla bağlı öz baxışını belə izah edir: “Elə ki, məhkəmə sistemindən cəza vasitəsi kimi istifadə edilir, o zaman qanunun aliliyi bundan çıxan bütün nəticələrlə arxa plana keçir”.

Müəllif ayrı-ayrı vaxtlarda hakimlərin cəzalandırılması ilə bağlı faktlara toxunur, belə irad da ifadə edir ki, bu şəxslərin hansı pozuntulara yol vermələri də xalqa bildirilməlidir: “Bu hakimlərin yol verdikləri pozuntuları ictimailəşdirmək də lazımdır. Əgər hakimlərin seçkisində şəffaflıqdan danışırıqsa burada açıq olmaq daha faydalı olar. Bu o məqam deyil ki, nəyisə sirr kimi saxlayasan.  Onsuz da ictimaiyyəti hakimlərin hansısa pozuntuları ilə heyrətləndirmək mümkün deyil.

Müəllifin düşüncəsinə görə, hakimlərin seçkiləri də şəffaf və müəyyən qurumların müdaxiləsi olmadan mümkün deyil. Müəllif hakimlərin qanun pozuntularına yol vermələrini bu şəxslərin seçkilərində baş verən qanun pozuntularından qaynaqlandığı düşüncəsindədir.   

Müəllif bütünlükdə ölkədə qanunun aliliyinin təmin olunmadığı qənaətindədir: “İnfrastrukturun yaxşılaşdırılması, hakimlərin sayının artırılması, çoxsaylı seminar və monitorinqlərin keçirilməsi, ən əsaslı islahat deyil. Məhkəmə sisteminin modernləşdirilməsinin ən əsas məqsədi Azərbaycanda müstəqil məhkəmə icraçılığını yaradılması olmalıdır. Yalnız bu halda ədalət mühakiməsi boş söz olmaqdan qurtararaq normaya dönəcək”.

Özlərinə görə xalqı soyanlar  

“Bizim Yol” qəzeti isə bank məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənovla bank-vətəndaş münasibətlərini müzakirə edir.

Kreditlərin banklara qaytarılmasında yaranan problemlərdən danışan müəllifə görə, ilk növbədə Azərbaycanda "Müflislik haqqında" qanun qəbul edilməlidir. Bunun səbəbini ekspert belə izah edir: “Kimin ki  həqiqətən borcunu qaytarmaq imkanı yoxdur, o, müflis elan edilməli və ondan bir daha həmin borc tələb edilməməlidir”. Amma ekspert bunu da deyir ki, həmin şəxs bundan sonra müəyyən  dövr, yəni. 3-5 il ərzində heç yerdən borc ala bilməz və adı İnternet vasitəsilə elan edilməlidir ki, bu adam müflis olub.

Ə.Həsənov ölkədə maliyyə ombudsmanının təsis edilməsini vacib sayır. Onun düşüncəsinə görə, bu institut araşdırmalıdır ki, vətəndaş borcu qaytara bilərmi və s. 

Ekspert deyir ki, banklar bir qayda olaraq, krediti öz hesablarından deyil, cəlb etdikləri əmanətlər hesabına verirlər. O, problemli kreditlərə onların qaytarılmaması səbəblərinə də toxunur: “Azərbaycanda belə bir təcrübə var ki, bankların problemli kreditlərinin xeyli hissəsi elə bank sahiblərinin özlərinə, yaxud da yaxınlarına məxsus bizneslərə, eyni zamanda bankı idarə edən şəxslərin dost-tanışlarına ayrılan kreditlərdir”. Ə.Həsənov deyir ki, qaytarımayan kreditlər həmin kreditlərdir və banklar da qaytarılması üçün heç bir tədbir görmürlər. Çünki bu adamlar nə məhkəməyə verilir, nə başqa yollar axtarılır.  

Ekspert ölkədə bank faizlərinin yüksək olmasına da aydınlıq gətirir: “Azərbaycanda bank faizləri də ona görə yüksəkdir ki, bank sahibləri başqalarına verdikləri kreditlərin faizi hesabına özlərinə və yaxınlarına verdikləri kreditləri bağlamaq istəyirlər”.  O deyir ki, konkret Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası yoxlama aparmalı və müəyyən etməlidir ki, banklar hansı problemli kreditləri tələb etmirlər. Müəyyən edilməlidir ki, bank rəhbərliyinin həmin kreditlərlə nə əlaqəsi var və s. Ona görə bank sahibləri qanunsuz verdikləri kreditləri öz hesablarına qaytarmağa, ya bununla bağlı tədbir görməyə məcbur edilməılidir.