Media-icmal 14.08.18

Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlı Konvensiyanın mahiyyətinə fərqli baxış, ölkə iqtisadiyyatındakı vəziyyətə baxış və s. məsələlər bugünkü (14avqust. 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

21 ildən sonra razılaşdırılan "dostluq konvensiyası"

"Azərbaycan" qəzeti "Xəzər sülh, mehriban qonşuluq və əməkdaşlıq bölgəsinə çevrilir" sərlövhəli məqalədə bu il avqustun 12-də Xəzərin statusunu müəyyən edən Konvensiyanı dəyərləndirir.

Müəllif avqustun 12-də Xəzəryanı 5 dövlət (Azərbaycan,Qazaxıstan, Rusiya, İran və Türkmənistan) başçısının imzaladığı Konvensiyanın belə bir faydalı ortam yaratdığını deyir: "Beləliklə, Xəzərlə bağlı 22 ildir davam edən danışıqlara yekun vuruldu və sututarın hüquqi statusu müəyyənləşdirildi. Özü də tarixi qərar kimi qiymətləndirilən bu hadisə Beynəlxalq Xəzər Gününə təsadüf etdi".

Müəllif vurğulayır ki, 1996-cı ildən bu yana Xəzəryanı 5 dövlət dəznizin hüquqi statusunun müəyyən olunması məsələsində razlığa gələ bilmirdi, bu statusa fərqli olan yanaşmalar yekin nəticə əldə etməyə imkan vermirdi.

Məqalədə deyilir ki, dənizin statusu ilə bağlı Konvensiyanın layihə mətnini tərəflərlə ancaq 2017-ci ilin dekabrında razılaşdırmaq mümkün olub.

Yazı müəllifi deyir ki, Konvensiyada həm Xəzərin su səthi, dibi və təkinin bölünməsi, ərazi sularının müəyyən edilməsi, beynəlxalq miqyaslı enerji kəmərləri çəkilərkən tərəflərin öhədlikləri, bu beş dövlətdən kənar başqa dövlətlərin və s. bu hövzədə hərbi qüvvə saxlaya bilməməsi və s. həllini tapıb.

Müəllif deyir ki, Xəzərin hüquqi statusu haqqında konvensiyanın imzalanması sahilyanı ölkələr arasında əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsində mühüm mərhələ və baza sənədi kimi tarixə düşdü: "Xəzər beşliyi" ölkələri rəhbərlərinin, ilk növbədə, Azərbaycan tərəfinin siyasi iradəsi, mehriban qonşuluq siyasətinə sədaqəti və xoş məramı bu sənədin meydana çıxmasını təmin etdi".

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, Xəzərin hüquqi statusunun müəyyən edilməsi bütün sahilyanı ölkələr üçün faydalı olacaq, ən başlıcası, sənəd Xəzərin təhlükəsizlik və sabitlik dənizinə çevrilməsi üçün hüquqi baza yaradır.

Müəllif deyir ki, bədnam qüvvələrin istəyinin əksinə olaraq bu bölgədə mehriban qonşuluğu, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığı möhkəmlətmək üçün zəmin yaradır.

Müəllif sənədin əhəmiyyətini dəyərləndirmək üçün prezident İlham Əliyevdən sitat gətirir: "...imzalanmış konvensiya Xəzəryanı ölkələrin sırf qarşılıqlı fəaliyyəti, iqtisadi, nəqliyyat xarakterli məsələlərin, xalqlarımızın həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasına kömək edəcək məsələlərin həlli üçün geniş perspektivlər açır".

Neft iynəsinə möhtac "Azərbaycan ÜDM-i"

"Novoye Vremya" qəzeti "Moody's nefti göstərir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Moodyus beynəlalq reytinq təşkilatının bu günlərdə açıqladığı hesabatda Azərbaycanlı bağlı proqnozları müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, hesabatda Azərbaycanın kredit reytinqi "Ba-2-sabit" səviyyəsində göstərilir: "Bu kredit reytinqi dövlət zəmanəti altında olan ümumi dövlət borclarını, eyni zamanda zəif bank sektoru olmasını əks etdirir. Həmçinin agentlik hesab edir ki, Azərbaycanda Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) ancaq neftin bahalaşması hesabına baş verir".

Müəllif son zamanlar dünya neft bazarında baş verən hadisələri, eləcə də ABŞ-ın bir çox dünya ölkələrinə tətbiq etdyi iqtisadi sanksiyaları və bu sanksiyaların milli valyutalara və iqtisadiyyata vurduğu ziyanları xatırladır və deyir ki, agentlik bundan irəli gələrək neft ölkələrinə neftin qiymətindən asılı olmayan iqtisadiyyat qurmağı tövsiyə edir.

Müəllif Agentliyə istinadən bildirir ki, Azərbaycanda hələ ki belə bir mexanizm işlənib hazırlanmayıb və əlavə edir ki, digər reytinq təşkilatları da manatın dollara nisbətdə sabit məzənnədə qalmasını neftin indiki qiymətilə əlaqəli sayırdılar: "Bu məsələyə Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) mövqeyinə gəlincə, əvvəlcə tənzimləyici məzənnə siyasətinə müdaxiləsini inkar etdi, bir qədər sonra isə faktiki olaraq neftin indiki qiyməti vasitəsilə manatın məzənnəsinin sabitliyini saxlama qüçün valyuta müdaxiləsinə yol verdiyini etiraf etdi.

Bunu Modyus kimi beynəlxalq miqyaslı reytinq Agentliyinin bildirdiyini deyən müəllif əlavə edir ki, o zaman iqtisadiyytın və ÜDM-in böyüməsi üçün Nazirlər Kabineti və Mərkəzi Bankın hansı fəaliyyəti göstərdiyi aydın olmur

Müəllifə görə, adları çəkilən dövlət orqanları görünür hələ də 2015-ci ilin iqtisadi böhranından hər hansı dərs almayıb və nəticə çıxarımayıblar: "Ona görə də yerli qitisadiyyat hələ də neft kotirovkalarından asılıdır, bu ötən vaxt ərzində qeyri-xammal iqtisadiyyatının əsasları qoyulmayıb.EDM-də qeyri-neft sektorunun böyüməsi qeydə alınmışdı, amma bu yeni model iqtisadiyyat üçün yetərlidirmi?".

Müəllif hesab edir ki. qeyri-neft sektoru neft sektorunu əvəz edə bilməyəb kimi ölkə iqtisadiyyatı üçün təhlükələr qalmaqda davam edəcək.

Bu yaxınlarda bir sıra rüsumların, yığımların, ictimai nəqliyyatda və metroda gediş haqlarının bahalaşdırılmasını yada salan müəllif deyir ki, bunlar iqtisadiyyat və cəmiyyət üçün zıruri olan islahatları əvəz edə bilməz.

Müəllifə görə, iqtisadiyyatda idarəetmənin stil və metodlarının dəyişdirirlməsi uğura səbəb olacaq, elə beynəlxalq reytinq agentlikləri də bunda israr edirlər və Azərbaycan ÜDM-in böyüməsinin neft amilindən asılı olmasını istəmirlər.

Bəzi məsələləri hələ də açıq alan Konvensiya

"Bizimyol" saytında isə "Xəzəryanı dövlətlər Xəzərlə bağlı bir neçə məsələni həll etməyib"" sərlövhəli məqalə dəqiqtə cəlb edir.

Müəllif 2018-ci il avqustun 12-də Qazaxıstanın Aktau şəhərində 5 Xəzəryanı dövlətin (Azərbaycan, İran, Qazaxıstan, Rusiya, Türkmənistan) dövlət başçılarının imzaladıqları Xəzərin stastusu ilə bağlı Konvensiyanı ekspert İlham Şabanla dəyərləndirir.

İlam Şaban vurğulayır ki, 22 il hüquqi sənədin üzərində iş gedirdi, 1996-ci ildən indiyəcən Xəzərdə baş verən problemləri həll etmək üçün hüquqi sənəd olmadığından məsələlər açıq qalırdı.

Sənədin imzalanması ilə bağlı İ.Şaban deyir ki, artıq ortada hüquqi sənəd var və bundan sonra tərəflər arasında hər hansı bir mübahisə predmeti yaranarsa Konvensiyaya müraciət etmək mümkün olacaq, Xəzəryanı dövlət özünün gedişlərini bu sənədə uyğun atacaq.

Amma İ.Şaban vurğulayır ki. Konvensiyanın imzalanmasına baxmayaraq, Xəzərlə bağlı bir neçə açıq məsələ qalıb: "Hələ də bir neçə məsələ həllini tapmayıb, sonrakı mərhələlərdə bunlar mərhələlər üzrə həll ediləcək".

İlham Şabana görə, bunlardan ən vacibi Xəzərin dibinin bölünməsi ilə bağlıdır.

Ekspert deyir ki. bu məsələ Azərbaycan, İran və Türkmənistan arasında olan problemli məsələlərə aiddir.

İ.Şaban vurğulayır ki, Xəzərin şimal hissəsi Azərbaycan, Rusiya və Qazaxıstan arasında orta xətt prinsipi ilə bölünüb.

Amma Xəzərin cənub hissəsi ilə bağlı isə hüquqi razılaşma hələ əldə olunmayıb və ekspert bunun hnası zaman müddətində əldə olunacağını deməyin mümkün olmadığını bildirir :" Bu razılaşma bir ildə də əldə edilə bilər, 100 illərlə də uzana bilər".