Media icmal 17.02.20

Artıq başa çatmış növbədənkənar parlament seçkiləri ətrafında davam edən baxışlar , valyuta satışının azalması, bazar iqtisadiyyatının ölkədə vəziyyəti və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.

Rəsmi qəzetlər və saytlar parlament seçkilərinə münasibət ifadə edən heç bir məqalə, şərh dərc etməyiblər. Yalnız “Azərbaycan” qəzeti ayrı-ayrı seçki məntəqələrində baş vermiş seçki pozuntularının aidiyyatı Dairə Seçki komissiyalarında araşdırılması ilə bağlı Mərkəzi Seçki Komissiyasının qəbul etdiyi qərarları səhifələrində dərc etməklə kifayətlənib.       

“Azadlıq.info” isə “Əliyev növbədənkənar cəncəldə” sərlövhəli yazı ilə fevralın 9-da keçirilmiş növbədənkənar parlament seçkilərinə münasibət ifadə edir. 

Müəllif bu seçkilərdə diqqəti iqtidarın nə qazanmaq istədiyi və nələri itirdikləri üzərinə cəmləyir.

Yazı müəllifinin deməsinə görə, 9 fevral öncəsi və sonrası siyasi baxımdan ölkədə tamam fərqli mənzərə yarandı.

Müəllif əlavə edir ki, tərkibinin 80%-i fiziki baxımdan köhnələrdən, qalan 20%-i mahiyyətcə köhnələrdən ibarət olan parlamentin təşkilinin nəyə lazım  olması aydın deyil: “Əgər bu adamlar yenidən təyin ediləcəkdilərsə burada yenilik nədir?”.

Müəllifin fikrincə, bu seçkiləri keçirməkdə hakimiyyətin əsas motivi müxalif güclə qarşıdurma təşkil etmək, bu qarşıdurmada hələ tam güclənməmiş müxalifət hələ tam zəifləməmiş hakimiyyət tərəfindən məğlub edilməli idi.

Müəllif hesab edir ki, müxalifətin tələni hiss etməsi hökumət üçün ikiqat zərərə səbəb oldu.

Müəllifə görə, bəzi klanların bir-iki deputatını sıradan çıxarmaqla hakimiyyətdaxili narazılığın sürəti artıb ki, bu da itkidir.

Müəllif iddia edir ki, maliyyə mərkəzinin bir əldə cəmlənməsi, böyük pullara vərdiş etməmiş kadrların vəzifəyə çəkilməsi yeni komandanın əsas fəlsəfəsidir:

Müəllifə görə, bu isə artıq o deməkdir ki, məmur oliqarxlar olmayacaq,  rəsmi maaşlarından  bir neçə dəfə çox “paket” alsalar da bu mərhələ oliqarx-məmurların son akkordları ilə müahidə ediləcək.

Müəllifə görə, bu seçkilər hakimiyyəti beynəlxalq birliklə vaxtından tez üz-üzə gətirdi, belə ki, azsaylı müstəqil və müxalif namizədlərin iştirakı ilə keçirilən aksiyada polis zorakılığı beynəlxalq birliyin qəzəbini daha da artırdı, bu isə hakimiyyət üçün növbədənkənar cəncəl deməkdir. 

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bütünlükdə isə bu parlament ölkə həyatı üçün əhəmiyyətli olan problemləri qaldıra bilməyəcək, qaldıracaqları problemlərin isə həyati əhəmiyyəti olmayacaq.

“Bizimyol.info.az” da isə “Bakıda aksiya: Etirazçıları Kürdəmirə, Yevlaxa apardılar” sərlövhəli məqalədə fevralın 16-da Mərkəzi Seçki Komissiyasının önündə keçirilməsi nəzərdə tutulan aksiya ilə bağlı danışılır.

Müəllif deyir ki, bir qrup deputatlığa namizəd və siyasi fəallar növbədənkənar parlament seçkilərinin nəticələrinə etiraz olaraq Mərkəzi Seçki Komissiyasının (MSK) inzibati binasının qarşısında etiraz aksiyası keçirib.

“Etirazçılar "Azad seçki", "Vətəndaşa əl qaldırma" şüarları səsləndiriblər. MSK-ya bitişik ərazilər Daxili İşlər Nazirliyinin çevik polis alayının əməkdaşları tərəfindən nəzarətə götürülüb.Aksiyadan əvvəl saxlanılanlar olub”.

Müəllifin deməsinə görə, MSK qarşısında olan ərazi nəqliyyatın və piyadaların hərəkəti üçün bağlanıb, sərnişin avtobusuna zorla mindirilən etirazçılar Abşeron, Şamaxı, Hacıqabul, Kürdəmir və Yevlax rayonlarına aparılıblar.

Müəllif vurğuayır ki, Bakının mərkəzində, 28 May metro stansiyasının ətrafında çevik polis alayının əməkdaşları, o cümlədən, polis toplaşdığı müşahidə edib.

Xatırladaq ki, təşkilatçılar etiraz aksiyası üçün Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətindən şəhər mərkəzində yer ayrılmasını istəsə də, paytaxt rəhbərliyi mitinqi mərkəzdən 20 kilometr aralıda yerləşən Lökbatanda keçirməyi təklif edib.

Bakı Şəhər Baş Polis İdarəsindən bildirilib ki, bu gün bir qrup şəxs əvvəlcədən rəsmi qaydada xəbərdar olunmalarına baxmayaraq saat 15:00 radələrində MSK-nın inzibati binasının önünə toplaşmağa cəhd edib: “Cəhdin qarşısı polis əməkdaşları tərəfindən alınıb və onlar ərazidən kənarlaşdırılıblar. Bu zaman ciddi qanun pozuntusu qeydə alınmayıb, saxlanılan və xəsarət alan olmayıb”.

“Yeniavaz.com” da isə “Azərbaycanda dollar satışının kəskin azalmasının səbəbləri” sərlövhəli məqalədə müəllif bəhs olunan məsələ barədə iqtisadşı-ekspert Natiq Cəfərli ilə söhbətləşir.

Müəllif deyir ki, Dövlət Neft Fondu 2020-ci ilin yanvar ayında 300,2 milyon  dollar satıb, 2019-cu ilin dekabr ayında məbləğ 886,35 milyon idi, beləliklə, keçən ilin dekabr ayı ilə müqayisədə bu ilin yanvar ayında valyuta satışı 3 dəfəyə yaxın azalıb.

Müəllif əlavə edir ki, 2019-cu ilin yanvar ayında isə Neft Fondu 634,9 milyon ABŞ dolları məbləğində vəsait satmışdı.

N.Cəfərli hesab edir ki, valyuta satışının azalması yaxşı hal deyil: “Xaricdən gətirilən məhsulların həcmi azalırsa, deməli, tələbat azalır. Tələbat azalırsa, alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşür. Yəni, son bir il ərzində yerli istehsalda kəskin artım olmayıb. Ona görə də deyə bilmərik ki, bunu yerli istehsal əvəz edib”.

2019-cu ilin dekabr ayında ölkəyə daha çox mal  daxil olduğunu deyən  ekspert bunu Yeni il bayramı öncəsi və digər məsələlər ilə bağlı noyabr-dekabr aylarında dollara tələbatın daha çox olması, yanvar ayında isə daha az fəallıq müşahidə edilməsilə əlaqələndirir.

Ekspert bu ilin yanvar ayndan Çində koronavirusun yayılmasını vurğulayaraq deyir ki, istehlak mallarının böyük bir hissəsi Çindən gətirilir, bu istiqamətdə Çinlə ticarət əlaqələrinin zəifləməsi, xaricə gedən insanların sayının azalması da buna təsir edib: “Ümumilikdə, koronavirus epidemiyası ilə əlaqədar dünyada turizm axını 30 faiz azalıb”, - N.Cəfərli qeyd edib.

Bəzi iqtisadçlar valyuta satışının azalmasını yaxşı hal saysalar da ekspert  əksini düşündüyünü deyərək bunu ölkədə iqtisadi aktivliyin, alıcılıq qabiliyyətinin zəifləməsinin göstəricisi kimi dəyərləndirir.

“Moderator.az” da isə  “Hərə bazarın bir hissəsindən yapışıb, hökumət də elə zənn edir ki, bazar iqtisdiyyatı qurub” sərlövhəli məqalədə ölkədə bazar iqtisadiyyatının hansı səviyyədə olması müzakirəyə çıxarılıb.

Müəllif  bəhs edilən mövzu ilə bağlı “Neft Araşdırmaları” Fondunun prezidenti İlham Şabanla söhbətləşir.

İ.Şaban iddia edir ki, Azərbaycanda heç kommersiya müəssisələri arasında rəqabət anlamı hələ oturuşmayıb və ölkəyə elə islahat lazımdır ki, dövlət gücə düşməsin, dövlət də, vətəndaş da çiçəklənsin.

Fond rəhbərinin fikrincə, Azərbaycan bu istiqamətdə olan təbliğatında Çinə bənzəmək istəyir, dövlət iqtisadiyyatının möhkəmlənməsində maraqlı görünür.

Onun fikrincə, ancaq arada xeyli fərq var, belə ki, Çində dövlət müəssisələri arasında belə rəqabət mövcuddur: “Bizdə heç kommersiya müəssisələri arasında belə rəqabət anlamı hələ oturuşmayıb. Çünki hərə bazarın bir hissəsindən yapışıb, hökumət də elə zənn edir ki, bazaar iqtisadiyyatı qurub” deyə bu istiqamətdə Azərbaycandakı vəziyyəti anladır.

İ.Şaban daha sonra bu yöndə Çində görülmüş işlərdən nümunə gətirir: “İndi baxaq Çinə... Yantszı çayı üzərində dünyanın ən iri hidroelektrik stansiyasını tikiblər. 22,5 GVt gücü və 181 metr hündürlüyü olan bəndin tikintisi zamanı 1,3 mln. insan köçürüblər. Ümumi kapital qoyuluşu $30 mlrd.-a yaxın olub. Ancaq 1 ilə 98,5 mlrd kVt saat elektrik enerjisi istehsl etməklə Ginnesin rekordlar kitabına düşüb. Çini enerji sektorunda 31 milyon ton kömür işlətməkdən və havaya 100 milyon tona yaxın karbon qazı atmaqdan xilas edib. Elektrik stansiyasına çəkilən xərclər isə 4 ilə çıxarılıb”, - İ.Şaban fərqləri göstərir.