Media-icmal 18.06.19

Azərbaycan qazının Avropa hüdudlarına çatması, "qan davaları" və ölkə iqtisadiyyatının vəziyyəti ətrafında müakirələr və s. məsələlər bugünki (18 iyun 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Avropa sərhədinə çatan Azərbaycan qazı

"Azərbaycan" qəzeti ""Şahdəniz" təbii qazı TANAP-la Avropa sərhədinə çatdırılıb" sərlövhəli məqalədə Azərbaycan qazının Avropaya nəqlini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, 2018-ci il yanvarın 23-də TANAP boru kəmərinə Gürcüstan-Türkiyə sərhədindən daxil olan "Şahdəniz" qazı bu il iyunun 15-də Avropa sərhədinə çatdırılıb.

Müəllif vurğulayır ki, Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı "Şahdəniz-2" yatağından çıxarılan qazı Türkiyəyə nəql edən TANAP boru kəməri Türkiyə-Gürcüstan sərhədində Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinə qoşulub, Türkiyə-Yunanıstan sərhədində isə Avropa TAP qaz boru kəmərinə birləşəcək.

Daha sonra müəllif TANAP-ın da tərkib hissəsi olduğu "Cənub qaz dəhlizi" layihəsi"nin Avropa İttifaqı üçün prioritet əhəmiyyətini qeyd edir, 3500 kilometrlik "Cənub Qaz Dəhlizi"nin ümumilikdə 1850 kilometrinin Türkiyə ərazisindən keçdiyini bildirir.

Müəllif deyir ki, TANAP qaz kəməri 2018-ci il iyunun 12-də Türkiyədə istifadəyə verilib. Eskişehir şəhərində TANAP qaz kəməri istifadəyə verilib, Türkiyəyə ilk qaz həcmlərinin nəqli, planlaşdırıldığı kimi, həmin il iyunun 30-da başlayıb.

Yazıda vurğulanır ki, bu ilin 5 ayında boru kəməri ilə Türkiyəyə 790 milyon kubmetr Azərbaycan təbii qazı nəql edilib, bu vaxtadək isə Türkiyə TANAP-la 1,9 milyard kubmetr Azərbaycan qazı alıb, iyunun sonunadək bu həcm 2 milyard kubmetr, ilin sonuna kimi isə 4 milyard kubmetrə çatacaq. 2021-ci ildə isə bu həcm 6 milyard kubmetr təşkil edəcək.

Müəllif bildirir ki, hazırda qaz kəməri 16 milyard kubmetr qaz ötürmək gücündədir, amma 2026-cı ilə kimi 31 milyard kubmetr gücə çatdırılması nəzərdə tutulur.

Müəllif deyir ki, ilkin mərhələdə TANAP kəməri ilə nəql olunacaq 16 milyard kubmetr Azərbaycan qazının 10 milyard kubmetri Avropaya, 6 milyard kubmetri isə Türkiyəyə satılacaq.

Müəllifin sözlərinə görə, TANAP-ın Avropaya qaz nəqlini nəzərdə tutan ikinci fazasının tikinti işləri 99 faiz başa çatıb, boru kəməri bu il TAP-a birləşmək üçün hazır olacaq, TANAP layihəsi üzrə kapital xərcləri 8 milyard dollardır, bu vaxta kimi təxminən 6 milyard dollar xərclənib.

Müəllifə görə, TANAP layihəsi təbii qazın "Şahdəniz", eyni zamanda Azərbaycanın digər yataqlarından Avropa bazarlarına nəql edilməsi potensialına görə mühüm siyasi və iqtisadi əhəmiyyətə malikdir və TANAP-ın səhmlərinin 51 faizi "Cənub Qaz Dəhlizi" QSC-yə, 7 faizi "SOCAR Turkey Enerji A.Ş."yə (STEAŞ), 30 faizi "Botaş"a, 12 faizi isə BP şirkətinə məxsusdur.

Boy göstərən "qan davaları"

"Modern.az"da isə "Azərbaycanda qan davaları- Fəxrəddinin müsibəti sonuncu deyilmiş..." sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif "qan davaları"nın səbəbləri, bunun aradan qaldırılması yollarını din xadimləri, kriminalist və sosioloqlarla müzakirə edir.

Müəllif mövzuya dünən, iyunun 17-də Ağstafa rayonunda məhz "qan davası" zəminində Elnur Süleymanovun törətdiyi iddia olunan, 4 qətl, 3 yaralanma ilə bitən cinayət fonunda baxır.

Müəllifə görə, "qan davası" əsasən müsəlman ölkələrinə xarakterik problemdir, baxmayaraq ki, əksər din xadimləri "qan davası"nın İslam dinində yeri olmadığını deyirlər. : "..."Qan davası"nda şəxs şəriətin verdiyi haqla deyil, şəxsi istəkləri ilə rəqibini cəzalandırır. "Qan davaları"nda sırf cinayətkarı öldürmək şərti də yoxdur. Yəni, cinayətkarın şəxsən özü deyil, onun yaxınları, qohum-əqrabası bu davada qurban gedə bilir. Halbuki, şəriətdə cinayətkardan başqası cəzalandırıla bilməz. Cəzalandırma da özbaşına, məhkəmə olmadan şəxslərə buraxılmaz", deyə din xadimləri bildirirlər.

Yazı müəllifi xatırladır ki, ötən əsrin əvvələrində Azərbyacan "qan davası" kimi mənasız savaşdan xeyli əziyyət çəkib və mərhum ədib Nəcəf bəy Vəzirov "Müsibəti Fəxrəddin" əsərini də məhz bu rəzil qan düşmənçiliyinin ifşasına həsr edib.

Müəllifə görə, amma "qan davası" düşmənçiliyi bitməyib, elə Ağstafa rayonunda törədilmiş və hələ qanı qurumamış dünənki dəhşətli olay buna əyani sübutdur.

Daha sonra müəllif 2008-18-ci illərdə Azərbaycanın ayrı-ayrı bölgələrində "qan davası" ilə bağlı olan xeyli qətllərin törədildiyini diqqətə çatdırır.

Müəllifin sözlərinə görə, kriminalist Mahmud Hacıyev hesab edir ki, "qan davaları" heç də bəzilərinin düşündüyü kimi qanundakı boşluqların olması ilə əlaqəli deyil, daha çox şəxsin düşüncə tərzinə, dünyagörüşünə bağlı məsələdir. Bəziləri bunu inkar edir, bəziləri isə davam etdirir: "Bu, genetik olaraq keçir. İnsan eşidir ki, ulu babasının nəslində kimsə kimisə öldürüb. Bəzi insanlar bunu qeyri-qanuni qəbul edir, amma bu kimi hallar insanların xarakterik xüsusiyyətindən və genindən əmələ gəlir. Təbii ki, bu məsələdə acizlik göstərən qanunlar da var.

Zaman keçdikcə, müəyyən zaman kəsiyində bu kimi neqativlər azala bilər. Amma tamamən ləğv olunmasına inanmıram".

Sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu "modern.az-a deyib ki, indi belə hadisələrə az rast gəlinir: "İnsanlar da fərqli düşünür və cəmiyyətə baxışları dəyişib. Amma bu kimi halların tamamilə aradan götürülməsi üçün müəyyən işlər görmək lazımdır.

Maarifləndirmə işləri sayəsində insanların beynində kök salmış mentalitetdən doğan bəzi fikirləri dəyişdirmək lazımdır", sosioloq belə çıxış yolu göstərir.

Belə iqtisadiyyat ya çökür, ya sökülür

"Azadlıqinfo"da isə "Beton iqtisadiyyatı" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Sayt iqtisadçı alim Qubad İbadoğlunun Azərbaycan iqtisadiyyatındakı problemlərlə bağlı düşüncələrinə yer verib.

İqtisadçı deyir ki, son 13 ildə Azərbaycanda ən çox inkişaf edən sektor beton istehsalıdır və nəticədə beton iqtisadiyyatı milli iqtisadiyyatın sütununa çevrilib.

Q.İbadoluna görə, bu məsələ yalnız dövlət siyasətində deyil, həmçinin özəl bölmə və şəxsi təsərrüfatlarda da önə çıxıb: "2006-cı ildən bəri yalnız dövlət büdcəsindən tikinti məqsələri üçün 62,5 milyard manat vəsait ayrılıb. Bir sözlə, hər il orta hesabla 4,5 milyard manat pul daşa, asfalta, betona "xərclənib" ki, bu da il ərzində əldə edilən neft pullarının yarısı qədərdir. Demək olar ki, neftdən bizə qalan daş, asfalt, betondur", - deyə iqtisadçı statisitk rəqəmlər göstərir.

Q.İbadoğlunun sözlərinə görə, 2018-ci ilin büdcəsində əsaslı vəsait qoyuluşu xərcləri əvvəlki illə müqayisədə 88,1 faiz artıb, 2019-cu ilin büdcəsindən isə bu məqsədlə 6,4 milyard manat (cəmi büdcə xərclərinin 30 faizinə qədər) vəsait ayrılması nəzərdə tutulub.

İqtisadçı iddia edir ki, büdcədən oğurlanan pulların çoxu mənzil, villa, hasar tikintisinə yönəlib: "Bakıda və onun ətrafında bu məqsədlər üçün əhali tərəfindən milyardlarla manat vəsait əlavə dəyər yaratmayan beton iqtisadiyyatına yatırılıb və həmin pullar ən yaxşı halda passiv biznes əməliyyatlarına (əmlakın icarəsi və satışına) yönəlib. Ermənistanla müharibə şəraitinə görə, müdafiə xərclərinin də ildən ilə artımını nəzərə alsaq, neftdən gələn pulların hər 3 dollarından 2-nin betona və hərbiyə yönəldiyini deyə bilərik".

Q.İbadoğlunun sözlərinə görə, neft pullarının yerdə qalan üçdə birini isə Dövlət Neft Fondu səhm və əmlak bazarlarında "küləyə" verməklə məşğuldur.

İqtisadçı iddia edir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatının fəlsəfəsi və nəticəsi beton iqtisadiyyatı olmasıdır.

Q.İbadolu deyir ki, belə iqtisadiyyat dayanıqlı olmur: " Nəzərə alın ki, belə iqtisadiyyat bir müddət sonra təmir və saxlanma xərcləri tələb edir, sonra isə ya özü çökür, ya da başqaları tərəfindən sökülür, bir sözlə, beton iqtisadiyyatı nə dayanıqlı olur, nə də dözümlü, birdən çat verir və onun üzərində qurulan hər şey tez bir zamanda da dağılır".