Media-icmal 19.01.18

Azərbaycanın investisiya yatırımçısı olması, 2018-ci il üçün bank sisteminin perspektivi, işsizliklə bağlı rəsmi rəqəmlərin gerçəkliklə uzlaşmaması bugünki (19 yanvar, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Sərmayə yatırımçısı

"Azərbaycan" qəzeti "İndi Azərbaycan dünyada həm də investor ölkə kimi tanınır" sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın sərmayə yatırmaq imkanlarını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, 1994-cü ildə bağlanmş neft müqavilələri ilə Azərbaycan iqtisadiyyatı dünya iqtisadiyyatına inteqrasiya kursu götürüb: "Bundan irəli gələrək, Azərbaycan dünayada alternativ karbohidrogen mənbəyi, etibarlı tərəfdaş, qlobal enerji təhlükəsizliyi sistemində əvəzolunmaz yeri olan ölkə kimi tanınır".

Məlum mərhələnin yaranması və inkişaf dinamikasını göstərmək üçün müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir:"Bu regional və daha sonra beynəlxalq əməkdaşlığın yaranmasında iki mühüm mərhələ oldu. Biz ilk olaraq Gürcüstanın Qara dəniz sahillərinədək uzanan Bakı-Supsa neft kəmərini inşa etdik. Daha sonra Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyəni birləşdirən Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas neft kəməri və nəhayət, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri inşa edilmişdir".

Müəllif deyir ki, cəmi 20-23 il öncə iqtisadiyyatı inkişaf etdirmək üçün investisiya cəlb etmk istəyən Azərbaycan indi özü xarici ölkələrə investisiya yatırır və bu sahədə SOCAR-ın Türkiyənin "Petkim" holdinqini inkişaf etdirməsini göstərir.

Müəllif deyir ki, inteqrasiya şəbəkəsinin əsas elementi illik emal gücü 10 milyon ton həcmində nəzərdə tutulan "STAR" neft emalı zavodudur, yenidən qurulması 2023-cü ildə başa çatmalıdır: "STAR"ın Azərbaycan iqtisadiyyatına ilk 5 ildə hər il 614 milyon dollar, növbəti 10 il ərzində isə hər il 864 milyon dollar həcmində gəlir gətirəcəyi gözlənilir. Müəssisədə ilk məhsulun 2018-ci ildə istehsal ediləcəyi planlaşdırılır".

Müəllif inteqrasiya sahəsində əsas məsələdən biri kimi layihə potensialı 1,5 milyon standart konteyner olan "Petkim" limanının 2017-ci ildə yekunlaşmasını göstərir: "Göründüyü kimi, Azərbaycan iqtisadiyyatının investisiya proqramlarının həyata keçirilməsi və bu yolla xarici ölkələrlə məhsuldar iqtisadi əlaqələrin qurulmasında neft-qaz sektoru mühüm rol oynayır. Dövlət Neft Şirkətinin son illərdə dünya enerji bazarına inamla daxil olması bunun təsdiqidir"

Müəllif xatırladır ki, Gürcüstanda SOCAR-a bağlı Kulevi "Black Sea" terminalı, qaz istehlakçısı olan müəssisələr, yanacaqdoldurma məntəqələri məhsuldar fəaliyyət göstərir.

Müəllif vurğulayır ki, bu baxımdan Azərbaycan İsveçrə, Rumıniya və Ukraynanın pərakəndə neft məhsullarının satışı bazarlarında da yerini möhkəmlədib və bütün bunlar Azərbaycanın dünyada nüfuzunun artması deməkdir.

Problemli kreditlər bank sisteminin "əcəli"

"Yeni Müsavat" qəzetində isə diqqəti "Bankların bağlanması çıxış yolu deyil" sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Belə ki, müəllif 2018-ci ildə ölkədə bank sisteminin perspektivini ekspert və deputatla müzakirə edir.

Müəllif kiçik bir xatrlatma verir ki, 2016-cı ildən bu yana ölkədə 13 bank bağlanıb və sonuncusu hələlik "Dəmirbank"dır, 2018-ci ildə isə daha bir neçə bankın lisenziyasının ləğv olunacağı, bəzilərinin isə bazarı tərk edəcəkləri proqnozlaşdırılır.

İqtisadçı-alim Qubad İbadoğlu deyir ki, 13 bankın bağlanması bank sektoruna inamı sarsıdıb və indi də əsas problemlərdən biridir, amma başqa problemlər də var: "Bankların şəffaflıq və hesabatlılıq kimi problemi var, xüsusilə bank məlumatlarına çıxış imkanları məhduddur. Səhmdarlara, professional təşkilatlara informasiyalar açıqlamayan banklar var. Bankların əsas problemlərindən biri də "problemli kreditlər"in artmasıdır, bu kreditlər son bir ildə təxminən 500 milyon manat artaraq 2 milyard manata çatmaq üzrədir və problemli kreditlərin ümumi kredit portfelindəki payı 15 faizi keçib".

Ekspert deyir ki, kredit qoyuluşlarının azalması da ciddi problemlərdəndir, bu isə problemli kreditlərin artması və kredit faizlərinin yüksək olması ilə izah edilir.

Q.İbadoğlu iqtisadiyyatda kredit qoyuluşlarının kəskin azalmasını həm də biznes və sahibkarlıq mühitində iqtisadi fəallığın aşağı düşməsilə izah edir: "Kredit qoyuluşları azalırsa, bu, bankların faiz gəlirlərinin, xalis mənfəətinin azalması deməkdir".

Ekspertə görə, bütövlükdə bazarı "Beynəlxalq Bank", "PaşaBank", "Kapitalbank", "Xalqbank" və "Azərbaycan Sənaye Bankı" arasında bölmək olar, belə ki, bu bankların aktivləri bank bazarındakı bütün aktivlərin 80 faizinə yaxındır.

Q.İbadoğlu vurğulayır ki, 5-ə yaxın bankın kapitalı 50 milyon manatdan aşağıdır, bu da bankların bağlanması, təmərküzləşməsi prosesinin davam edərək bankların sayının 25-ə kimi azalacağını göstərir.

Amma ekspert bankların bağlanmasını çıxış yolu saymır, sağlamlaşdırma prosesinin prioritetə dönməli olduğunu önə çəkir.

Millət vəkili Vahid Əhmədov da hesab edir ki, bankların bağlanması yanlış siyasətdir, ən yaxşı yol onların birləşməsidir, əks halda əmanətlərin və sığortalanmayan əmanətlərin qaytarılmasında problem yaşanacaq.

Bununla birgə, V.Əhmədov bu il 1-2 bankın da bağlanmasını istisna etmir.

V.Əhmədov deyir ki, problemli kreditlər məsələsinin həllində əhaliyə dəstək verilməməsi indi bankları çətin duruma salıb.

Yalanla gerçəyin sərhəddi bilinməyəndə

"Azadlıqinfo.az" saytında isə "417 min saxta iş yeri" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

İqtisadçı-ekspert Nemət Əliyev ölkədə işsizliyə dair açıqlanan rəsmi rəqəmlərin gerçəkliklə üst-üstə düşmədiyini deyir: "İşsizlərin sıra sayı 11 ayda 53,7 min nəfər, son 2 il 11 ayda 227,4 min nəfər artıb... Hökumət isə hələ də "5% - 250 min işsiz" deyir və öz iddiasından bir addım da geri durmur..."

Müəllif deyir ki, rəsmi məlumatlara görə, ölkədə iqtisadi fəal əhalinin sayı 2017-ci il yanvarın 1-nə 5 012,70 min nəfər, 2017-ci il dekabrın 1-nə isə 5 073,20 min nəfər olub, bu rəqəmlərin müqayisəsinə görə isə, ötən 11 ayda əmək qabiliyyətli əhalinin sıralarına yeni qoşulanların sayı 60,5 min nəfər təşkil edib.

Ekspert vurğulayır ki, 2017-ci ilin yanvarında daimi iş yeri olanlar 1 514,4 min nəfər olubsa, 2017-ci ilin dekabrında bu rəqəm 1 521,2 min nəfər təşkil edib ki, bu da 6,8 min nəfər artım deməkdir.

"Doğrusu, investisiya və kredit qoyuluşlarının azaldığı bir şəraitdə daimi iş yerlərinin sayının artması şübhəlidir və inandırıcı deyil", deyə N.Əliyev bu göstəriciyə etimad etmədiyini bildirir.

Müəllifə görə, hətta şübhə və inamsızlıq bir kənara qoyulsa belə, rəqəmlərin müqayisəsi göstərir ki, ötən ilin 11 ayında iqtisadi fəal əhalinin sıralarına yeni qoşulanların sayı 60,5 min nəfər olsa da, daimi işləyənlərin sayı vur-tut 6,8 min nəfər artıb: "Buradan da o nəticə çıxır ki, iqtisadi fəal əhali sırasına yeni qoşulan 60,5 min nəfərin cəmi 6,8 min nəfəri iş tapa bilib, qalan 53,7 min nəfəri (60,5 - 6,8) isə işsizlər ordusunun sıralarına qoşulub.

N.Əliyev rəsmi rəqəmlərə istinadən deyir ki, 2015-ci ilin əvvəlindən üzü bu yana işsizlər ordusu 227,4 min nəfər artıb, təkcə son 3 ilə yaxın dövrdə əmələ gələn bu artım işsizlərin ümumi sayına dair hökumətin açıqladığı rəqəmin (250 min) 91 faizi qədərdir: "Yayılan digər rəsmi məlumatlarda iddia olunur ki, 2015-2017-ci illərdə ölkədə üst-üstə 422 min 972 daimi iş yeri yaradılıb, amma daimi işləyənlərin sıra sayı bu dövrdə vur-tut 5 min 100 nəfər artıb: "Bunu da nəzərə alsaq belə, qənaət hasil olur ki, qeyd edilən dövrdə 417 min 872 daimi iş yeri bağlanıb. (422 972 - 5100 = 417 872). Əgər belə olmasaydı, daimi işləyənlərin (muzdla işləyənlərin) sıra sayı 1,9 milyon nəfərdən çox olmalıydı, lakin DSK-nın yaydığı rəsmi məlumata görə, ölkədə daimi iş yeri olanların sayı 1,5 milyon nəfərdir".

Bundan irəli gələrək, ekspert deyir ki, ölkədə işsizlik səviyyəsi və yeni iş yerlərinin açılması ilə bağlı rəsmi rəqəmlər təsdiqini tapmır, ictimai inam yükünü itirmiş köhnə informasiyaları dövriyyəyə buraxmaqla irəli getmək, sosial sahədəki tənəzzülü durdurmaq, əhalinin yaşayışını yaxşılaşdırmaq olmaz və belə vəziyyətdə aldadılan ictimaiyyətdən dəstək almaq da mümkün deyil.