Media-icmal 20.01.2017

Milli qürur günü -20 Yanvar 

27 il öncə keçmiş prezident Heydər Əliyevin 20 Yanvar hadisələrinə etirazı, iqtisadi böhranın dərinləşməsi, ölkədə ailələrin sosial-maddi durumu, ölkədən kənara kapital axını bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

“Azərbaycan” qəzeti “Qəhrəmanlıq və iftixar günü” sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=114228) keçmiş prezident Heydər Əliyevin rəsmi Kremlin göstərişi ilə 1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törətdiyi hadisələrə etirazını yada salır.

Məqalədə xatırladılır ki, 27 il bundan öncə, 1990-cı il yanvarın 20-də  rəsmi Kreml Bakıya qoşun yeridərək insan faciələrinə səbəb oldu, yanvarn 22-də isə Azərbaycanın Moskvadakı Nümayəndəliyinə gələn Sov.İKP Mərkəzi Komitəsi Siyasi Bürosunun keçmiş üzvü, SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin keçmiş birinci müavini Heydər Əliyev bəyanatla çıxış edərək rəsmi Kremlə etiraz etdi. 

Müəllif  hesab dir ki, həmin ağır və faciəli günlərdə Azərbaycan xalqına qarşı soyqırım aktının həyata keçirildiyini ilk dəfə cəsarətlə bütün dünyaya bəyan edən Heydər Əliyev olub.

Məqalədə vurğulanır ki, bundan sonra H.Əliyev artıq Moskvada da qalmayaraq 1990-cı ildə Azərbaycana qayıdır.

Müəllifə görə, H.Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə əsas tələblərindən biri 20 Yanvar hadisələrinə hüquqi-siyasi qiymət verilməsi olub.

Yazıda deyilir ki, nə Ayaz Mütəllibov, nə də Xalq Cəbhəsi hakimiyyəti bu hadisələrə hüquqi-siyasi qiymət verməyib: “Yalnız ümummilli lider Heydər Əliyevin ökə rəhbərliyinə qayıdışından sonra 1994-cü ilin 20 Yanvar hadisələrinin əsl mahiyyəti hüquqi müstəvidə məhz ulu öndərin təşəbbüsü və bilavasitə iştirakı ilə açıqlandı”.   

Məqalədə vurğulanır ki, H.Əliyev siyasi kursunu davam etdirən İlham Əliyev də 20 Yanvar şəhidlərinin xatirəsini uca tutur, bu şəxslərə dövlətin qayğısı daim artırılır.

Müəllif son olaraq 27 il öncə baş vermiş hadisələrin mahiyyətini isə belə dəyərləndirir: “27 il əvvəl, 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən haqq-ədalətin müdafiəsi yolunda canlarından keçmiş vətən övladları o qanlı gündə xalqımızın qəhrəmanlıq salnaməsinə parlaq səhifə yazdılar. Tariximizə həm də milli qürur günü kimi düşən 1990-cı ilin 20 Yanvarında Azərbaycan xalqı azad, suveren və müstəqil yaşamağa layiq olduğunu dünyaya sübut etdi”.

Azalan iqtisadi fəallıq,  sərtləşən böhran

“Azadlıq.info” saytındakı “İqtisadi fəallığın azalması böhranı dərinləşdirəcək” (https://www.azadliq.info/174809.html) sərlövhəli məqalədə ölkənin liberal iqtisadi sistemə keçid imkanları ekspert Rövşən Ağayevlə dəyərləndirilir.

Müəllif Azərbaycanda liberal məzənnə sisteminə keçidlə bağlı liberal iqtisadi sistemə keçid məsələsinin də gündəmə gəldiyini bildirir. Ölkənin buna nə dərəcədə hazır olub-olmamasını isə ekspert belə şərh edir: “Liberal iqtisadi sistemin ən vacib baza elementləri kimi azad sahibkarlıq, rəqabətli bank sektoru, çeşidli alətləri özündə birləşdirlən maliyyə bazarları, dayanıqlı makroqitisadi sabitliyə təminat verən tədiyyə balansı, valyuta bazarının tələbatının ən azı üçdə birini ödəyən qeyri-resurs iqtisadiyyatı yoxdur”. Bu şərhdən sonra R.Ağayev belə bir şəraitdə liberal məzənnə sisteminə keçidi yanlış siyasət adlandırır.

Ekspertə görə, indiki qeyri-sabit bank və qeyri-müəyyən məzənnə rejimində heç bir investor yığımlarını innesitisya kimi iqtisadiyyata yönəltməyəcək. Onun fikrincə, bunun nəticəsi olaraq iqtisadi fəallıq daha kəskin azalacaq, böhran isə daha da sərtləşəcək.

R.Ağayev bildirib ki, sərbəst üzən məzənnə rejiminə keçid o şəraitdə iqtisadiyyatda kataklizmlər yaratmır ki, tədiyyə balansının ümumi saldosu tarazlıq nöqtəsinə yaxın olur.

Ekspert hökumətin qısa müddətdə əmtəə və xidmət ixracının, ölkəyə kapital gəlişinin artımı hesabına yeni məzənnə rejiminə uyğun sosial siyasət, qiymətlərin qısa müddətdə kəskin dəyişməsinə reaksiya verən gəlir indeksasiyası mexanizmləri formalaşdırmamasını bu keçidə hazır olmamasının göstəricisi hesab edir.

Müəllif deyir ki, 2015-2016-cı illərdə Azərbaycanın tədiyyə balansında böyük kəsir yaranıb, 2017-ci ildə isə neftin qiyməti indiki səviyyədə qalacağı halda bu kəsiri aradan qaldırmaq heç də real görünmür.

Respondentlərin 53%-ailəsini yoxsul hesab edir

“Exo” qəzetində “Exo.az”ın sorğusu: Oxucuların 53%-i  hesab edir ki, ailələri  kasıbdır” (http://ru.echo.az/?p=55150) sərlövhəli məqalədə müəllif keçirilən sorğunun nəticələrini təhlil edir.

Müəllif deyir ki, sosial-maddi baxımdan  “Siz ailənizi necə ailə sayırsınız?” sualına respondentlərin 53%-i ailələrini kasıb hesab etdiklərini deyiblər. 41% respondentin cavabına görə ailələri orta təminatlıdır.

Respondentlərin 3%-i  özlərini təmin olunmuş ailə üzvləri sayıblar, yalnız 2% varlı ailədən olduqlarını bildirib.

“Son vaxtlar Azərbaycanda özünü qida ilə təmin edə bilməyən insanların sayı çoxalıb. Buna görə də minimal əmək haqqı və istehlak səbətinin dəyəri 300 manat həcmində müəyyən edilməlidir”. Ekspert Nəriman Ağayev sorğunun nəticələrini qəzetə belə şərh edib.

N.Ağayev deyir ki, sorğunun nəticələri gerçəkliyə uyğundur. Ekspertə görə, bu sorğunun nəticələri həm də onu göstərir ki, ölkədə yoxsulluğun səviyyəsi heç də hökumətin xalqı inandırmağa çalışdıığı kimi  5% yox, daha yuxarıdır. 

“Əlbəttə, Azərbaycanın əksər sıravi vətəndaşları ən zəruri ərzaq və xidmətlərdən istifadə edə bilir. Uzun zamandır ki, müstəqil ekspertlər, ictimaiyyət, bəzi QHT-lər dövlət qurumlarını istehlak səbətinin dəyərinə yenidən baxmağa çağırırlar”.

Ekspert deyir ki, bu məsələyə baxılarkən dünya bazarında neftin dəyəri və ya milli valyutanın devalvasiyası nəzərə alınmamalıdır, çünki, əhalinin həyat səviyyəsini yüksəltmək üçün hökumətin imkanları var: “Əgər bu məsələyə yaxın zamanlarda baxılmasa ölkədə onkoloji və s. xəstəliklərə tutulan şəxslərin sayı artacaq”.   

Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən ölkədə yoxsulluq həddi tövsiyə edilən  həcmdə kalorini ala bilmək üçün zəruri olan ərzaq məhsullarından ibarət minimal istehlak səbətindən keçir. 2016-cı ildə yaşayış minimumu 136 manat olub.

Amma manatın dəyərdən düşməsi tendensiyasının davam etdiyi indiki halda yaşayış minimumunun artırılması öz aktuallığını qoruyur.

Milyardlar hara axır? ...

“Novoe Vremya” qəzetində “Pullar hara getdi?” sərlövhəli məqalədə (http://www.novoye-vremya.com/w79250/.../#.WIDcWBuLTIU) müəllif ölkənin düşdüyü ağır maliyyə durumunu müzakirə edir.

Müəllif ölkədə maliyyə baxımından ağır durum yaranmasını belə təqdim edir: “İş o yerə çatıb ki, Azərbaycan xarici tərəfdaşlarından pul verilməsini xahiş edir. Azərbaycan İslam İnkişaf Bankına (İİB) sənaye park və zonaları layihələrini sərmayələşdirməyi təklif edir” .

Yazi müəllifi bu təklifi iqtisadiyyat naziri Şahin Mustafayevin səsləndirdiyini nəzərə çatdırır.

Məqalədə deyilir ki, nazir Azərbaycanın İİB ilə fəal əməkdaşlığa hazır olduğunu, Azərbaycan iqtisadiyyatının real sektorunun, iri müəssisələrin birbaşa maliyyələşdirilməsinin, səhmdar kapitalında iştirak etməsinin inkişaf etməsi üçün bankın investisiyasına ehtiyac olduğunu deyib. 

Müəllif investisiyanın istənilən iqtisadiyyata lazım olduğunu deyərək, eyni zamanda hökumətə ölkəyə neft satışından daxil olan 120 milyard dolların necə olduğu sualı ünvanlayır.

Məqalədə regionların inkiafı ilə bağlı həyata keçirilən layihələrin səmərəsiz olduğu və buraya qoyulan milyardlarla vəsaitin havaya sovrulduğu iddia edilir və bu sahəyə qoyulan 27 milyard dollar vəsaitin taleyinə kimin cavabdeh olduğu məsələsini gündəmə gətirir.

Yazıda Neft Fondunun vəsaitlərinin böyk hissəsinin infrastruktur layihələrinə xərclənməsi də ciddi tənqid edilir.

Müəllif  hər il ölkədən qanunsuz şəkildə 9 milyard dollardan çox vəsait çıxarıldığını bildirir.

Məqalədə ölkədə pulun olmadığı indiki vaxtda ölkə iqtisadiyyatının inkişafına artıq kommersiya kreditləri yox, real investisiyalar tələb edildiyi xüsusi vurğulanır. 

Müəllifə görə, təkcə investisiya qoyuluşu yetərli deyil, istehsalçıları inhisar təcavüzündən qorumaq da olduqca önəmli məsələdir. 

Məqalə müəllifi həm də bu məsələni aktual sayır ki, hökumət cərimələri, vergiləri, rüsumları artırmaqdansa hər il ölkədən kənara çıxarılan 9 milyard dolların haraya getdiyini müəyyən etməlidir...