Media-icmal 20.06.17

Azərbaycanın ixrac imkanları, yaxın perspektivdə manatla bağlı mülahizələr, ÜDM-in azalması səbəbləri, bəzi məhsulların bahalaşa bilməsi ilə bağlı düşüncələr bugünki (20 iyun 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Azərbaycanın ixrac imkanı necədir?

"Azərbaycan" qəzetində "İxrac İcmalı": Azərbaycandan əsasən nə ixrac olunur?" (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=124535) sərlövhəli məqalədə ölkənin ixrac məhsullarından bəhs edilir.

Müəllif İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin (İİTKM) "İxrac İcmalı"na istinadən iyun ayı üçün bu məhsulların sayını təqdim edir.

Müəllif deyir ki, icmalın bu sayında may ayında qeyri-neft sektoru üzrə 445 şirkət tərəfindən 149 milyon ABŞ dolları həcmində ixrac əməliyyatlarının həyata keçirildiyi vurğulanır: "May ayı üzrə ixrac olunan əsas mallar pomidor, kartof, ağ şəkər, xüsusi kütləsi 0,94-dən az olan ilkin formalı polietilen, metanol (metil spirti), alüminium ərintilərindən qalınlığı 0,2 millimetrdən çox olan düzbucaqlı plitələr, vərəqlər, zolaqlar, qızıl, emal olunmamış aşqarlanmamış alüminium, qabığı təmizlənmiş meşə fındığı, pambıq lifi, üzüm çaxırı, mis filizləri və konsentratları, günəbaxan və ya saflor yağı, alma, soğan və s. dir".

Məqalədə vurğulanır ki, 5 ay ərzində qeyri-neft sektoru üzrə ixrac 557 milyon ABŞ dolları olub, ixrac əməliyyatlarında 1021 şirkət iştirak edib və bu müddətdə qeyri-neft məhsullarının ixrac edildiyi ölkələrin siyahısında ilk beşlikdə Rusiya, Türkiyə, Gürcüstan, İsveçrə və Türkmənistan var.

Müəllif "Azexport.az" portalının qeyri-neft sektoru üzrə ixraca töhfəsinə gəlincə isə vurğulayır ki, may ayında daxil olan sifarişlərin ümumi dəyəri 19 milyon ABŞ dolları olub və bu ayda ilk dəfə portala Slovakiya, Tayvan və Surinam ölkələrindən sifarişlər daxil edilib.

Yazı müəllifi qeyd edir ki, may ayında ixrac məhsulları sırasında həm ərzaq, həm də qeyri-ərzaq məhsullarının adları vardır, həm də bu ayda Səudiyyə Ərəbistanı, ABŞ və Hindistandan "Azexport.az" portalına daxil olan ixrac sifarişlərinin sayı çoxalıb.

Müəllif deyir ki, bütünlükdə beş ay ərzində "Azexport.az" portalına 45 ölkədən 130 milyon ABŞ dolları məbləğində ixrac sifarişləri daxil olub.

Müəllif deyir ki, "İxrac İcmalı"nın müntəzəm yayımı nəzərdə tutulur və məqsəd sahibkarları ixracla bağlı maarifləndirmək, yerli malların ənənəvi və yeni bazarlara çıxarılması imkanlarını artırmaq və beynəlxalq bazarlara inteqrasiya prosesini sürətləndirməkdir.

Devalvasiyası qaçılmaz olan manat

"Exo" qəzetində "Dollar möhkəmlənir, manat devalvasiya yolunda" sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=60275) məqalədə dolların möhkəmlənməsi fonunda manatın perspektivi ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edilir.

Ə.Həsənov ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin dolların baza fazilərinin artırmasını gözlənilən sayaraq, bu addımı Azərbaycan manatına münasibətdə belə şərh edir: "İlin sonuna qədər dolların uçot faizlərinin daha bir dəfə artırılması dünya bazarında dolların daha da möhkəmlənməsinə səbəb olacaq. Azərbaycan üçün isə bu, manatın yenidən ucuzlaşacağı deməkdir. Yeri gəlmişkən, istənilən halda

manatın devalvasiyası qaçılmazdır. Ölkədə problem həddindən artıq çoxdur və ölkənin maliyyə institutları daha bu prosesi uzatmaq imkanına malik deyil".

Ə.Həsənov bu ilin sonuna kimi FES-in faiz dərəcəsini daha bir dəfə artıracağını bildirir və bu addımı ABŞ-ın mümkün inflyasiya artımına qarşı mübarizə üsulu adlandırır: "Qalan ölkələr üçün bu, milli valyutaların dollara nisbətdə məzənnəsinin dəyişməsi deməkdir, uzun illərdir ki, dollar dünya valyutası, FES isə Mərkəzi Bank rolunu oynayır".

Ekspert daha sonra xatırladır ki, Azərbaycan da 2016-cı ildə manatın faiz dərəcələrinə 3 dəfə baxıb və 5 dəfə qaldırılaraq 3%-dən 15%-ə yüksəlib və beləliklə Mərkəzi Bank manatı möhkəmləndirib: "Amma valyutanın möhkəmləndirilməsi birtərəfli proses deyil, digər valyutaların və xüsusən də dolların özlərini necə "aparacaqları"ndan çox şey asılıdır, amma dolların bundan sonra da möhkəmlənəcəyi birmənalıdır".

Ə.Həsənov hesab edir ki, baza dərəcələrinin qaldırılması istər valyuta, istər xammal alqı-satqı bazarlarına təsir göstərəcək və bu halda manatı xoş olan heç nə gözləmir: "Azərbaycan manatı FES uçot dərəcələrini qaldırmadan da devalvasiyaya məhkumdur. Mərkəzi Bankın manat kütləsini sıxması, Neft Fondunun iri həcmdə xarici valyuta satması hesabına manat məzənnəsini süni şəkildə saxlaya bilib. Amma bu, uzun müddət davam edə bilməz. Xarici amillər, o cümlədən FES-in uçot dərəcələrini qaldırması manatın taleyinə təsir edəcək. Bundan əlavə, valyuta ehtiyatları azalır, Azərbaycan Beynəlxalq Bankı ilə bağlı son hadisələr göstərir ki, dövlət borcunun artması manatın dəyərinə təsir edəcək".

Ekspert deyir ki, FES-in uçot dərəcələrini artırması Azərbaycan üçün həyati əhəmiyyət daşıyan neftin qiymətinə də mənfi təsir göstərəcəkdir, amma neftin qiyməti FES-in qərarından bir neçə gün öncə düşməyə başlayıb və Qətər ətrafında baş verən hadisələr neft bazarına mənfi təsir göstərir və bu fonda neftin yenidən ucuzlaşması mümkündür.

Ə.Həsənova görə, mövcud qarşıdurmalar isə dolların daha da möhkəmlənməsinə səbəb olacaq.

ÜDM "üzüaşağı" gedir

"Novoe Vremya" qəzeti "Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) inamla enir" (http://www.novoye-vremya.com/w95731/.../#.WUgQCmiLTIU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə istehlak malları və xidmətlərinin bahalaşmasını mübahisəsiz məsələ adlandırır və bu halda inflyasiyanın özünü bütün baxımlardan göstərdiyini deyir: "Dövlət Statistika Komitəsi orta illik inflyasiyanın 13,5% olduğunu bildirir.

Bizim statistikanın gerçək duruma "bəzək-düzək" verməsini nəzərə alsaq, gerçək inflyasiya həddini bilmək olar. Amma artan təkcə bahalıq və inflyasiya deyil. Azərbaycanda ÜDM azalır ki, bu, daha çox narahatlıq doğuran məsələdir. Bu ilin 5 ayında ÜDM məhsulları 25,3 milyard manat təşkil edib ki, bu da 2016-cı ilin analoji dövrülə müqayisədə 0,9% az məhsul deməkdir".

Müəllif rəsmi rəqəmlərə istinadən deyir ki, əlavə dəyər neft sahəsində 10,4 milyard manat olub ki, bu da 6,5% azalma deməkdir, qeyri-neft sektorunda 2,3% artım qeydə alınıb, ÜDM sturkturunda qeyri-neft sektoru 5 ay ərzində 58,9% olub.

Müəllif hesab edir ki, istehsal həcmində ciddi eniş olmasaydı, inflyasiya prosesləri belə sürətli ola bilməzdi, istehsalın azalması isə ölkədə iqtisadi böhranın başladığı 2015-ci ildən özünü göstərir: "Bu isə iki ildən bir qədər çox müddət deməkdir. Bu müddət ərzində ÜDM-in azalmasının qarşısnı almaq üçün əks tədbirlər görmək olardı. Əlbəttə ilk növbədə qeyri-neft sektorunun inkişafından söhbət gedir. Bu dəfə Statistika Komitəsi istehsalın daha çox harada azalmasını göstərmir. Amma onsuz da bilinir ki, ÜDM-in ciddi azaldığı lider istehsal sahəsi məhz tikintidir".

Müəllif deyir ki, bu sahədəki enmə bütün istehsalı enişə aparır. Kənd təsərrüfatı, maşınqayırma, emal sənayesi ÜDM-in artımında arzu edilən nəticəni göstərə bilmir. Qeyri-neft sektorunun inkişafı iqtisadiyyatı uzun müddət xammaldan, neft və qazdan asılı olan ölkələr üçün həmişə prioritet sahədir.

Müəllif vurğulayır ki, inkiaf etmiş qeyri-neft sektoru bu ÜDM-in, iqtisadiyyatın, əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsi amili deməkdir, çünki dövlətin ixrac imkanları artır: "Təəssüf ki, bu gün hər şey birəbir əksinə baş verir, ixrac azalır, idxalın həcmi artır və belə bir durumda istər-istəməz ÜDM-in artmasını gözləmək olmaz.

Məqalədə neftin Azərbaycan iqtisadiyyatında indi də inkişaf amili kimi

qaldığı deyilir, ÜDM-in azalmasına səbəb kimi neftin dəyərdən düşməsi və manatın devalvasiyası göstərilir.

İdxal taxılın qiyməti bahalaşa bilər

"Yeni Müsavat" qəzeti "İyun yağışları bəzi məhsulları bahalaşdıra bilər" sərlövhəli məqalə (http://musavat.com/news/iyun-yagislari-bezi-mehsullari-bahalasdira-biler_447563.html) diqqət çəkir.

Müəllif bu il havaların daha çox yağışlı keçməsinə, bəzi rayonlara dolu yağmasına toxunaraq, bu il hava şəraitinin hansı məhsulların azalmasına səbəb ola biləcəyini ekspetlərlə araşdırır.

Ekspert Müslüm İbrahimov deyir ki, yağışlar meyvə-tərəvəzin qiymətinə elə də böyük təsir etməyəcək: "İstər-istəməz mövsüm amili var və kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı davam edir. Yağışların olması müəyyən dərəcədə ziyan vursa da, böyük bir təsiri ola bilməz. O baxımdan qiymətlərdə də öz əksini tapmayacaq. Bəzi ağaclarda çiçəkləmə dövrü getdiyindən yağışlar onlara mənfi təsir edə bilər".

Ekspert hesab edir ki, hal-hazırda yetişən məhsulların qiymətləri daha da aşağı enə bilər, çünki yağıntılı hava şəraiti davam etdiyindən fermerlər məhsulu tez yığmaq məcburiyyətində qalırlar.

M.İbrahimova görə, yağışlar bu məhsulun yığımına mənfi təsir edir: "Bu sahədə sığorta şirkətlərinin işləməsi çox yaxşı olardı. Sığorta olsaydı, bu kimi strateji məhsulların qiymətini tənzimləmək mümkün olardı. İndiki mərhələdə taxılın biçilmə dövründə yağışın yağması məhsuldarlığa mənfi təsir göstərəcək. Ancaq bu situasiyanı aradan qaldırmaq üçün tezliklə sığorta sisteminin işə salınmasına ehtiyac var".

Ekspert yağıntı miqdarının artmasının ot qıtlığına səbəb olacağı ehtimalı üzərində dayanıb və deyib ki, heyvandarlığın yem bazasının formalaşmasına uzun illər az diqqət yetirilib, odur ki, ot qıtlığı Azərbaycanda hər zaman olub.

Ekoloq Telman Zeynalov dolunun meyvə ağaclarını vurduğu üçün bu halda qiymətlərin, o cümlədən taxılın qiymətinin qalxacağını söyləyib.

Ekoloq Azərbaycanın əsasən taxıl idxal etdiyi Rusiya, Ukraynada da havanın yağışlı keçməsini əsas gətirərək, bu ölkələrdən idxal edilən taxılın qiymətinin də bahalaşacağını bildirir.