Media-icmal 22.04.2017

Ölkə iqtisadiyyatının inkişafı, qiymətlərin bahalaşması, dolların bahalaşma perspektivi, ixracın neft-qazdan asılılığı bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

Böhrana ən az məruz qalan ölkə

“Azərbaycan” qəzetindəki “Azərbaycan inkişafda olan ölkələr arasında ilk yerdədir”  (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=120430) sərlövhəli məqalədə ölkənin inkişaf tempi dəyərləndirilir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan qlobal böhran şəraitində bir çox ölkələr üçün əlçatmaz görünən iqtisadi inkişaf sürətinə nail olub və bunu beynəlxalq maliyyə qurumları da etiraf edirlər: “Cari ilin birinci rübünün iqtisadi qiymətləndirməsi deməyə əsas verir ki, hökumətin maliyyə sabitliyinin təmini yönündə həyata keçirdiyi tədbirlər praktik baxımdan özünü doğruldub, Azərbaycan iqtisadi böhranın təsirinə ən az məruz qalan dövlətlərdən olub”.

Məqalədə göstərilir ki, iqtisadiyyatın qeyri-neft sektoru 2,4 faiz, qeyri-neft sənayesi 2 faiz, kənd təsərrüfatı isə 3,5 faiz artıb, yüksək iqtisadi inkişaf meylləri iqtisadiyyatın qeyri-neft sektoruna böyük həcmdə investisiyaların yatırılmasına imkan verib.

Müəllif deyir ki, ölkənin neft amilindən asılılığı əhəmiyyətli dərəcədə azalıb, cari ilin üç ayında ticarət dövriyyəsinin 15 faiz, ixracın 50 faiz artması aparılan uğurlu iqtisadi islahatların nəticəsidir.

Yazıda vurğulanır ki, əldə edilən pozitiv nəticələr ölkə iqtisadiyyatının yalnız neft amilindən asılılığı barədə indiyədək irəli sürülən müəyyən qərəzli iddiaların əsassızlığını tam sübuta yetirib: “Qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafı, sahibkarlığa göstərilən diqqət beynəlxalq miqyasda təqdir olunur. Bu yaxınlarda Azərbaycan ABŞ-ın www.usnews.com portalının və Pensilvaniya Universitetinin birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən sorğunun nəticələrinə görə dünyanın ən yaxşı ölkələrinin reytinqində yer alıb. Dünyanın 36 ölkəsində 20 min nəfər arasında aparılan sorğunun nəticələrinə görə, Azərbaycan ən yaxşı 80 ölkə arasında 69-cu yerdə qərarlaşıb”.

Müəllif deyir ki, hazırda əsas məsələ ixracın artması və şaxələndirilməsidir və bu məqsədlə ixracın təşviqi, o cümlədən geri ödəmə dəstəyinin verilməsi, “Made in Azerbaijan” brendinin xarici bazarlarda təşviqi, yerli şirkətlərin ixracla bağlı xarici ölkələrdə sertifikat və patentlərin alınması yönündə işlər görülür.

Müəllif bu yöndə dövlət başçısı İlham Əliyevin bu günlərdə Yevlaxda keçirilən qeyri-neft ixracatçılarının respublika müşavirəsindəki çıxışından sitat gətirir: “Biz istehsalımızı daim artırmalıyıq ki, daxili tələbatı tam ödəyək və ixraca rəqabətqabiliyyətli mallar təqdim edək. Ona görə, növbəti illərdə daxili tələbatı yerli məhsullarla təmin etmək məsələləri birinci dərəcəli vəzifələrdir. Eyni zamanda, biz dövlətin dəstəyi ilə yeni bazarlara çıxış əldə etməliyik. Biz bunu edirik və edəcəyik, ixracyönlü məhsulların həcmini artırmalıyıq. Ərzaq təhlükəsizliyi də bu iki amillə bilavasitə bağlı olan məsələdir. Biz buna da yaxınlaşırıq ki, ərzaq təhlükəsizliyimizi tam şəkildə təmin edək”.

Bahalaşan qida və yerində sayan maaş 

“Exo” qəzeti “Azərbaycanda maaşlar: bacarırsan, yaşa” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=58800) ölkədəki qiymət bahalığını ekspert Nəriman Ağayevlə müzakirə edir.

Ekspert N.Ağayev deyir ki, 2016-cı ilin ortalarından indiyə kimi ərzaq mallarının qiymətləri ən azı 25% bahalaşıb: “Buna baxmayaraq, hökumətin müəyyən etdiyi istehlak minimumu dəyişməyib. Bizim mərkəz tədqiqat apararaq iki xəstəsi olan ailədəki durumu daimi müşahidə etdi, aydın oldu ki, sadəcə mövcud olmaq üçün ailədə hər nəfərə ayda 380 manat pul lazımdır və 155 manatlıq minimum haqda söhbət belə ola bilməz”.   

Ekspert həm də xatırladır ki, ölkədə kommunal xidmətlərə görə qiymətlər qaldırılıb və bu da yaşayış minimumuna mənfi təsir göstərir: “Azərbaycan hökuməti çox illər bundan öncə tədrici olaraq 2015-ci ilə kimi istehlak səbətinin məzmunu diqqətdə saxlanılmaqla istehlak minimumu ilə minimum maaşların bərabərləşdirilməsi haqda dövlət planı qəbul edib. İndi 2017-ci ildir, amma məsələ elə başladığı nöqtədə qalıb və düşünürəm ki, hakimiyyət bu mövzuya daha ədalətli yanaşmalıdır”.

N.Ağayev hesab edir ki, bu məsələnin başladığı nöqtədə qalmasının səbəbi rəsmi tərəfin müstəqil iqtisadçıların, ictimai qurum təmsilçilərinin rəyini nəzərə almaması ilə bağlıdır: “Onlar öz hesablamalarında alternativləri qəbul etmirlər. Bu gün isə birmənalı olaraq aydındır ki, çoxları qidaya qənaət edərək doyunca yemir, bu isə sağlamlığa təsir edir, müalicəyə isə pul yoxdur. Hesablamalara görə, orta hesabla insan gün ərzində 2300 kalori itirir, bu enerjini bərpa etmək üçün insan yeməlidir, indiki istehlak minimumu ilə isə vətəndaş aclıq çəkməyə məcburdur”.

Qeyd edək ki, Azərbaycan hökuməti 2017-ci il üçün yaşayış minimumunu 155 manat məbləğində müəyyən edib və bu, təxminən 500 manat hesab edilən orta aylıq maaşla müqayisədə 3-3,5 dəfə azdır.

2016-cı il ilə müqayisədə yaşayış minimumu 14%  artıb, əvvəl isə bu minimum cəmi 136 manat idi, amma uşaq və pensiyaçılar üçün bu məbləğ daha az, yəni müvafiq olaraq 15 və 118 manat təşkil edirdi.

Dollar: indilik 1.60-170, ilin sonuna 1.90-195

“Bizim Yol” qəzeti “Dollarla bağlı proqnoz - 1.95 olacaq” sərlövhəli məqalədə (http://www.bizimyol.info/news/95947.html) dolların ölkədə bahalaşa bilməsi haqda ekspert Natiq Cəfərlinin düşüncələrinə yer verib.

Ekspert deyir ki, yaxın 2-3 ayda dolların məzənnəsində ciddi enmə və ya bahalaşma gözləmir: “Azərbaycanda keçiriləcək beynəlxalq idman yarışları ərəfəsində ölkəmizdə dolların 1.65-1.70 civarında qalması ehtimalı yüksəkdir. Çünki hökumətin də özünün qırmızı xətti var. Əslində çox baha manat hökumətə sərf eləmir, çünki büdcə öhdəliklərinin yerinə yetirilməsində problemlər yaşana bilər. Ona görə də 1.70 sanki qırmızı cizgidir, odur ki, son 4 hərracdır ki, məzənnə dəyişmir. Yəni məzənnədə çox cüzi dəyişikliklər olur ki, buna da dəyişiklik deyilməz. Ona görə də rəsmi məzənnədə ciddi dəyişikliyin olacağını gözləmirəm”.

Ekspert Mərkəzi Bankın valyuta alqı-satqısında 4%-lik marjanı ləğv etməsinin əsas səbəbi kimi valyuta alqı-satqısını gücləndirmək yox, bankların qazana bilməsinə yardım etməyi göstərir. 

N.Cəfərli belə hesab edir ki, valyuta alqı-satqısındakı indiki məzənnə hələ 2-3 ay davam edə bilər: “İslam Oyunlarından sonra “Formula-1” yarışları da olacaq. Bütün bu idman yarışları bitənə kimi hələlik dolların indiki səviyyələrdə, yəni 1.65 və 1.70 civarında qalması ehtimalı yüksəkdir. Dünya Bankı da Azərbaycanla bağlı hesabat açıqlayıb, hesabatda əsas problem kimi manat kütləsi və dövriyyəsinin azalması göstərilib. Bu da məzənnənin sabitləşməsinə təsir edir. Amma ümumi iqtisadi aktivliyə çox mənfi təsir göstərir. Hətta beynəlxalq ekspertlər də bizim aylardır dediklərimizi dolayısı olsa da təsdiqlədilər. Ona görə də çox ciddi dəyişikliyin və ucuzlaşmanın olmasını gözləmirəm”.

  Ekspert dolların məzənnəsinin 1.50 və ya ondan da aşağı düşə bilməsi haqda proqnozları əsaslı və mümkün saymadığını deyir və yaxın 2 ayda dolların 1.60- 1.70 civarında olacağını təxmin edir.

N.Cəfərli idman yarışlarından sonra dolların qiymətinin dərhal qalxacağı qənaətində də deyil: “Yarışlardan sonra dərhal dolların qiymətinin qalxmasını görməyə bilərik, əsas proseslər payızda olacaq. Çünki, payızda beynəlxalq miqyasda baş verə biləcək bəzi proseslər var və bu səbəbdən əsas proseslər payızda başlayacaq. İlin sonuna kimi dolların 1.90-1.95 həddində olması müşahidə ediləcək”.

Hamıya qaz, xalqdan başqa?

“Novoe Vremya” qəzetində “Neft və qaz - hər şeyimiz” sərlövhəli məqalə oxumaq olar. (http://www.novoye-vremya.com/w89396/.../#.WPo_dIiLTIU)

Müəllif öncə rəsmi rəqəmlərə istinadən keçən il ilə müqayisədə 2017-ci ilin birinci rübündə ticarət dövriyyəsinin 15 faiz artaraq 3,5 milyard dollardan 4,1 milyarda dollara yüksəldiyini, ixracın 49% artdığını, idxalın isə 17% azaldığını nəzərə çatdırır: “Son illərdə Azərbaycanın iqtisadi strukturlaşmasında, ixracın stimullaşdırılmasında xüsusi əhəmiyyətli bir hadisə baş vermədiyi nəzərə alınsa, bu göstəricilər olduqca təəccüblüdür. Odur ki, suallar elə bu rəqəmlərin təhlilinə başladıqda yaranır. Məlum olur ki, 83% ixrac dövlət sektorunun payına düşür, başqa sözlə, dövlət şirkətlərinin reallaşdırdığı ixrac 500 milyon dollar artıb və dəqiq şəkildə pambıq və pomidorun ixracı bura aid deyil”.   

Məqalə müəllifi deyir ki, durumun belə olmasının səbəbi olduqca sadədir, ilk növbədə ixracdan gələn gəlirlərin əhəmiyyətli artımına neftin qiymətinin qalxması təsir edib: “Keçən ilin eyni dövrülə müqayisədə bu il Azərbaycan 10,5% az neft ixrac edib, amma gəlir 47% artıb.Neft məhsulları ilə bağlı sahədə də durum eynidir, yəni ixrac 2 dəfə azalsa da, gəlir cəmi 8% azalıb.

Gəlilərin artmasına daha çox isə təbii qazın ixracı təsir edib. Baxmayaraq ki, hazırda ölkədə qaz çatışmazlığı yaşanır, amma SOCAR ixracla məşğuldur. Bütünlükdə ixracın 90%-i neft, neft məhsulları, qaz və elektrik enerjisinin payına düşür. Qeyri-neft sektorunun bu ixracda payı cəmi 10%-dir”.

Müəllif idxal məsələsində durumun heç də yaxşı olmadığını deyir və idxalın həcminin azalmasına səbəb kimi əhalinin idxalı əvəz edən yerli məhsulla təmin edilməsini yox, alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsini göstərir: “İnsanın sadəcə fiziki baxımdan mövcudluğuna lazım olan malları vətəndaşlar bahalığına baxmadan almaqda, vəziyyət isə pisləşməkdə davam edir. Belə ki, ərzaq mallarının idxalı 21% artıb, ət idxalı 2,3 dəfə çoxalıb, dəyəri də 2 dəfə bahalaşıb. Baxmayaraq ki, iki ay öncə Nazirlər Kabineti Azərbaycanın öz hesabına az qala ət ehtiyacının 99%-ni ödəməsi barədə danışırdı. Qənd idxalı 2 dəfə artıb və s.”.    

İdxalda azalma olduğunu deyən müəllif bunun heç də insan həyatı üçün zəruri olan sahələri əhatə etmədiyini söyləyib.

Müəllif hesab edir ki, hökumətin qaz ixracını kəskin artırmaqla statistikanı sahmana salması ilə ölkə daxilinə valyuta axını artmır, əksinə azalır.