Media-icmal 23.05.2017

Dövlət başçısı İlham Əliyevin Ərəb-İslam-Amerika Sammitində iştirakı, meyvə-tərəvəz məhsullarının bahalaşacağı, ixraca dair göstəricilərin üst-üstə düşməməsi, valyutadəyişmə məntəqələrinin fəaliyyət göstərməməsinin səbəbləri bugünki (23 may, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzusudur.

İlham Əliyevin təşəbbüsü qlobal hərəkata dönür

"Azərbaycan" qəzetində "İlham Əliyevin təşəbbüsü qlobal hərəkata çevrilir" sərlövhəli (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=122726) məqalə oxumaq olar.

Müəllif keçən həftənin sonunda Səudiyyə Ərəbistanının paytaxtı Ər-Riyadda keçirilən Ərəb-İslam-Amerika sammitini məhz Azərbaycan prezidenti İham Əliyevin iştirakı ön planda olmaqla müzakirəyə çıxarır.

Yazı müəllifi bu sammitdə İslam həmrəyliyinin yaradılması, müsəlman-xristian sivilizasiyaları arasında yeni əməkdaşlıq formatının təsis olunması, terrorizmə qarşı daha effektiv mübarizə aparılması kimi ideyaların səslənməsini İlham Əliyevin fəaliyyət strategiyasının artıq beynəlxalq platformanın əsas proqramı kimi qəbul olunması kimi dəyərləndirir.

Müəllif həm də hesab edir ki, bu sammit praktik nəticələrini göstərəcək: "Ötən həftə sonu Ər-Riyadda baş tutan Ərəb-İslam-Amerika Sammiti son onilliklərdə davamlı olaraq gərginləşən İslam-xristian sivilizasiyalarının münasibətləri kontekstində mühüm hadisə oldu. Eyni zamanda, zirvə görüşünün qlobal miqyasda baş verən məlum proseslərdə dönüş yaradacağı ehtimalı da yüksəkdir".

Digər tərəfdən, müəllif deyir ki, hamını sammitin məqsədindən daha çox nəticələri maraqlandırır ki, bu barədə indi danışmaq çox tezdir, əsas məsələ ümumi problemləri müəyyənləşdirmək və bundan çıxış yolları aramaq idi ki, bu da baş verdi.

Müəllif deyir ki, sammitdə dini zəmində təfriqələrin aradan qaldırılması, dini ekstremizm və radikalizmin zərərsizləşdirməsi məsələləri artıq Azərbaycanda reallıqdır: "D.Trampın, həmçinin müsəlman liderlərin səmərəli fəaliyyət və real nəticələrin əldə olunması ilə bağlı irəli sürdükləri tezislər İlham Əliyevin illər öncə tam gerçəkləşdirdiyi proseslərdir! Sammitdə təklif olunan layihələr Azərbaycanın, İlham Əliyevin ötən dövrdə dünyaya təqdim etdiyi nadir modellərdir!".

Müəllif vurğulayır ki, islam ölkələri arasında sağlam və səmimi həmrəyliyi bərqərar etmək, məzhəblərarası ədavətə və dini radikalizmə son qoymaq,

müsəlman-xristian (buraya yəhudiliyi də əlavə etmək zəruridir) sivilizasiyaları arasında yeni əməkdaşlıq formatı yaratmaq, beynəlxalq terrorizmə qarşı daha effektiv mübarizə aparmaq, bölgədə sabitliyi bərpa etmək sammitin müzakirə etdiyi üç əsas məqam olub: "Bəşəriyyəti təhdid edən və hər gün eşitdiyimiz qanlı xəbərlərin, faciələrin mənbəyi məhz bu üç səbəbdir. Həmçinin bu üç məqamın Azərbaycan üçün indi zərrə qədər də təhlükə kəsb etməməsi isə uğurumuzun və sabit, sakit yaşamımızın rəhnidir".

Müəllif deyir ki, hər üç istiqamətdə Azərbaycanda həyata keçirilən proseslər məntiqi nəticəyə çatıb və uğurla yekunlaşıb.

Müəllifə görə, İlham Əliyev Ərəb-İslam-Amerika Sammitinə məhz bu təcrübə ilə, bu sadə təkliflə, öz nümunəsi ilə gedib.

Qiymətlər daha 15% bahalaşacaq - proqnoz

"Exo" qəzeti "Yaya olan proqnoz: Azərbaycanda kənd təsərrüfatı məhsulları daha 15% bahalaşacaq" (http://ru.echo.az/?p=59663) sərlövhəli məqalədə bəhs edilən məsələni eskpertlərlə müzakirəyə çıxarır.

Ekspert N.Ağayev şərhində deyir ki, bunu qəti söyləmək olar ki, keçən yay ilə müqayisədə bu yay bitkiçilik məhsullarının ən azı 15% bahalaşacaq: "Təəssüf ki, qiymət bahalaşmasından qaçmaq mümkün deyil və bunun bir neçə səbəbi var. İlk növbədə bu, onunla bağlıdır ki, yerli fermerlər məhsullarını bazarlara özləri çıxarmırlar, topdansatışçılara ucuz qiymətə satırlar, onlar isə öz növbəsində qiymətləri qaldırırlar".

N.Ağayevə görə, bundan əlavə, aqrar məhsulların qiymətlərinin bahalanmasının obyektiv səbəbləri var ki, buraya gübrə, nəqliyyat xərclərinin bahalanması aiddir, bütün gübrə vasitələri xaricdən valyuta ilə alınır və odur ki, qiymət bahalaşması qaçılmazdır.

Öz növbəsində, Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynov da bu il meyvə-tərəvəz məhsullarının keçən il ilə müqayisədə 15% baha olacağı fikrini bölüşür: "Azərbaycanda qida məhsullarının, o cümlədən, aqrar sahə məhsullarının bahalaşması meyli 10 il öncədən başlayıb və bundan sonra da davam edəcək. Bunu da artıq bu gün əminliklə söyləmək olar ki, Azərbaycanda bir dəfə qalxan qiymət heç vaxt enmir və təəssüf ki, ölkədə bu gün reallıqlar belədir. Bu isə ilk növbədə istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi sahəsində hökumətin siyasətinin səmərəsiz olması ilə bağlıdır".

E.Hüseynov deyir ki, bu meylin qarşısını almaq üçün hökumət qeyri-hökumət təşkilatları ilə əməkdaşlıq etmir, qiymət bahalanmasının qarşısını almaq üçün ancaq yarmarkalar keçirir ki, bu da səmərə vermir.

E.Hüseynov fermerə istehsal etdiyi məhsulu hansı qiymətə satmalı olması barədə məmurun göstəriş verməsini də doğru saymır.

E.Hüseynov deyir ki, aqrar sahə məhsullarının baha olmasının bir səbəbi də yerli fermerlərin az məhsul istehsal etməsidir və bu mənada bazarda yerli aqrar məhsulları cəmi 60% təşkil edir, qalan 40% idxal məhsullarıdır: "Bütün səbəb aqrar siyasətin zəif olmasındadır. Ölkəyə İrandan, Türkiyədən, bəzi Afrika ölkələrindən meyvə və tərəvəz gətirilir. Bunlar isə genləri modifikasiya edilmiş məhsullar ola bilər ki, bizdə də bunu təyin edə bilən laboratoriya yoxdur".

Rəqəmlər şübhə doğuranda ...

"Novoe Vremya" qəzetində diqqəti "İxrac "uğurları" sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w92671/.../#.WSOi7GiLTIU) cəlb edir.

Müəllif ixracla bağlı göstərilən mal və valyuta həcmilə bağlı rəqəmlərin reallıqla üst-üstə düşməməsini müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, Gömrük komitəsi bu ilin 4 ayı ilə bağlı xarici ticarətə dair hesabatı bü günlərdə dərc edib və bu sahə ölkəyə xarici valyuta gətirən mənbə kimi hamının diqqət mərkəzində olub: "Hamı buna ölkəyə xarici valyuta gətirən mənbə kimi baxır, az qala hər gün ölkənin bu və ya digər məhsulu idxal edə biləcəyi kimi bəyanatlar verilir və hətta hansısa "uğurlar"dan danışırlar".

Yazı müəllifi xatırladır ki, bu yaxınlarda Ağcabədi rayonundakı müəssisələrdən biri Çinə 3 ton təmizlənmiş yun göndərmək barədə razılığa gəlib və guya artıq 66 ton yun göndərilib də, amma bütün pozitiv bəyanatlar və deyilənlər rəsmi rəqəmlərlə çox nadir hallarda üst-üstə düşür: "2017-ci ilin ilk rübünə dair Dövlət Statistika Komitəsinin hərtərəfli hesabatı buna əsas oldu. Məsələn, Statistika komitəsi hələ bilmir ki, Çinə 66 ton yun göndərilib və yun ixracı barədə hər hansı informasiya yoxdur".

Müəllif deyir ki, belə hallarla 2017-ci ilin ilk rübünə dair Azexportal-ın göstəricilərini təhlil edərkən də üzləşiblər. Burada deyilir ki, 2017-ci ilin ilk rübündə Azərbaycan 273,5 milyon dollarlıq qeyri-neft məhsulları ixrac edib ki, bu da 11,8% artım deməkdir.

Müəllif deyir ki, bu portal vasitəsilə yerli mallara sifariş verilib: "Bax, burada, qəribəliklər başlanır, belə ki, Bolqarıstan Azərbaycandan mərcimək ixracı istəyib. Amma kimsə vergül qoymamaqla 4,6 milyon dolları 48 milyon dollarla səhv salıb və belə alınıb ki, Azərbaycana 48 milyon dollarlıq mərcimək sifariş verilib (Azərbaycanın illik mərcimək istehlakı ildə 6 tondur və bir ton mərcimək orta hesabla bazarda 1 milyon dollara bərabərdir). Digər tərəfdən, bu sifariş bütün həcmin cəmi 5%-i deməkdir".

Müəllif deyir ki, Statistika Komitəsini hesabatında yalnız ölkəyə bir min ton mərcimək idxalından danışılır, ixrac qrafasında heç nə yoxdur.

Müəllif belə şübhəli məlumatların çox olduğunu, ayrı-ayrı rəqəmləri göstərməklə haqqında danışılan rəqmlərin etimada layiq olmadığını və bundan irəli gələrək, Azexportal-ın göstəricilərini şübhə altına almağa əsas olduğunu bildirir.

Müəllif bütün təhlillərdən sonra yekun qənaətini belə ifadə edir: "Bütünlükdə təhlil göstərdi ki, qeyri-neft ixracında heç bir dəyişiklik yoxdur, başqa sözlə, ixracın stimullaşdırılması ilə bağlı fəaliyyət özünü doğrultmur və yalnız kağız üzərindədir".

Valyutadəyişmə məntəqələri niyə işləmir?

"Yeni Müsavat" qəzeti "Qanun qəbul edildi, ancaq paytaxtda "exchange"lər gözə dəymir" (http://musavat.com/news/qanun-qebul-edildi-ancaq-paytaxtda-exchange-ler-hele-de-goze-deymir_440138.html) sərlövhəli məqalədə valyutadəyişmə məntəqələrinin hələ də fəaliyyətsiz olması sualına ekspert Natiq

Cəfərli ilə cavab axtarır.

Müəllif xatırladır ki, təxminən bir ay öncə valyutadəyişmə məntəqələrinin fəaliyyəti "Valyuta tənzimi haqqında" qanunla bərpa edilib, amma bu məntəqələr hələ də fəaliyyət göstərmir.

Ekspert Natiq Cəfərli deyir ki, bu məntəqələrin fəaliyyət göstərməməsinin əsas səbəbi depozit hesabı ilə bağlı müddəanın tam aydınlaşmamasıdır: "Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası (MBNP) məntəqənin fəaliyyət göstərməsi üçün depozitin həcminin nə qədər olması barədə hələ də rəsmi açıqlama verməyib. Əvvəlcə bu həcm 50 min manat idi, amma deputatar bunu çox saydılar və bu rəqəm qanunda əksini tapmadı, ortaya konkret sənəd qoyulmalıdır ki, valyutadəyişmə məntəqəsini hansı şərtlər daxilində açmaq mümkün olacaq".

Təkcə Bakı şəhərində 500-dən çox belə məntəqə olduğunu deyən N.Cəfərli bu yaxınlarda belə qərar veriləcəyini bildirir.

Ekspert deyir ki, bu məntəqələrin valyuta satışına məhdudiyyət olmayacaq, çünki, qanunvericilikdə belə məhdudiyyət nəzərdə tutulmur və bu, daha çox bazarın tələb-təklif düsturundan asılı olacaq: "Ancaq ən azından valyutadəyişmə məntəqələri fəaliyyətə başladıqdan sonra valyuta alış-satışındakı fərqlər azalacaq. Elə banklar var ki, hər 100 dollara az qala 3-4 manat, hətta 5 manat fərq yaradır. rəqabət yaranarsa, bu marja azalacaq ki, bu da əhalinin xeyrinədir".

N.Cəfərli deyir ki, qarşıda "Formula "1 yarışları var, minlərlə insan Azərbaycana gəlir, ən azından onların gəlişinə qədər, yəni iyun ayının ortalarına qədər bu problem həll olunsa, həm turistlər üçün, həm də əhali üçün ciddi bir irəliləyiş olar.