Media-icmal 23.11.2016

Ölkədəki islahatların beynəlxalq aləmdə təqdir olunması, isti suyun verilməsinin qiymətinin bahalaşacağı, “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmi, ölkədə böhranın dərinləşməsi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Uğurları təqdir edilən ölkə-Azərbaycan

“Azərbaycan ” qəzeti “Azərbaycanda aparılan islahatlar beynəlxalq miqyasda təqdir olunur” sərlövhəli məqalədə ölkədə aparılan islahatların biznes üçün əlverişli şərait yaratması dəyərləndirilir. (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=110483)

Müəllifə görə, Azərbaycan iqtisadiyyatı qlobal böhrana baxmayaraq, iri layihələr və proqramlar həyata keçirir, cəmiyyətin bütün sahələrində dirçəliş, intibah meylləri sosial-mədəni sferada da özünü göstərir.  

Müəllif hesab edir ki, investisiyaların qeyri-neft sektoruna, regionların inkişafına doğru istiqamətləndirilməsi iqtisadi siyasətin əsas prioritetidir: “Qlobal maliyyə böhranının yeni fazaya keçməsinə baxmayaraq, qeyri-neft sektorunda artım 3,6 faiz təşkil edir. Sosial layihələr uğurla icra edilir və ötən müddətdə 29 məktəb tikilib, 485 məktəbdə təmir işləri aparılıb, 33 səhiyyə obyekti inşa olunub, 154 min iş yeri açılıb ki, onlardan da 121 mini daimi iş yerləridir”.

Məqalədə deyilir ki, iqtisadi siyasətin sosialyönlü səciyyə daşıması bir tərəfdən, insan amilinə, insan hüquqları sisteminə yüksək həssaslıq nümunəsidirsə digər tərəfdən, bazar iqtisadiyyatı yolu ilə inkişaf etmiş bir sıra qabaqcıl dünya dövlətlərinin təcrübəsinə əsaslanır. Müəllif həm də bu düşüncədədir ki, ölkədə sənaye, kənd təsərrüfatı sürətlə inkişaf edir və iqtisadiyyatın 70%-i qeyri-neft sektorunda formalaşır.

Yazıda vurğulanır ki, əhalinin ərzaq təminatını yerli istehsal hesabına daha da yaxşılaşdırmaq məqsədilə ölkənin 20 rayonunda 44 min hektardan çox sahədə 22 sahibkarlıq subyekti tərəfindən 32 iri fermer təsərrüfatı yaradılıb, ümumi dəyəri 181 milyon manat olan bu təsərrüfatların yaradılmasına 72,4 milyon manat güzəştli kredit verilib. 

Müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevə istinadən ölkədə biznes mühitinin yaxşılaşdırılması yönündə növbəti ildə də davamlı işlərin görüləcəyini bildirir və sitat da gətirir: “Azərbaycanda biznes mühitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində bu gün çox ciddi addımlar atılıb. Deyə bilərəm ki, sahibkarlar bu işlərə artıq böyük ruh yüksəkliyi ilə qoşulurlar”.

Məqaləyə görə, ölkədə əlverişli biznes mühitinin formalaşdırılması beynəlxalq qurumların hesabatlarında da əksini tapır. Dünya Bankı bu günlərdə biznesin qeydiyyatdan keçirilməsinin sadəliyi, kreditlərin əlverişliliyi və s. amilləri nəzərə alaraq sahibkarlıq üçün planetin ən yaxşı və pis ölkələrinin reytinq siyahısını tərtib edib. “Business Insider” portalı biznesə başlamaq və onu inkişaf etdirməyin çox asan olduğu 17 ölkədən ibarət siyahını dərc edib və bu sırada Azərbaycanın da adı var.         Daha sonra müəllif Azərbaycanın biznesə dair müxtəlif  beynəlxalq hesabatlarda adının müsbətə çəkilməsi barədə  nümunələr göstərir.

Müəllif hesab edir ki, ölkənin uğurlarının dünyanın ən nəhəng reytinq təşkilatlarının və maliyyə institutlarının hesabatlarında əksini tapması aparılan islahatların uğurlarından xəbər verir.

Xalqa ödətdirilən borc

“Azadlıqinfo” saytı “Azəristiliktəchizat” borcunu xalqa ödətdirir” sərlövhəli (http://www.azadliq.info/166689.html) məqalədə isti suyun verilməsinin hökumətin tənzimlənməsindən çıxarılmasını müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, Nazirlər Kabinetinin dəyişikliyinə görə, isti suyun qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənən malların (işlərin, xidmətlərin) siyahısından çıxarılıb. Bu vaxta qədər isti suyun qiyməti Tarif Şurası tərəfindən tənzimlənirdi. 2017-ci ilin yanvarın 1-dən isə “Azəristiliktəchizat” ASC müstəqil qiymət siyasəti həyata keçirəcək.

Müəllif  deyir ki, bu dəyişiklikdən sonra “Azəristiliktəchizat”ın rəsmisi Rafiq Əliyev soyuq suyun qiymətini və onu qızdırmaq üçün sərf olunan qaz, enerji xərclərini hesablayıb yeni qiymət müəyyənləşdirəcəklərini bildirib: “Yeni qiymət idarənin zərərlə işləməsinin qarşısını almağa və tədricən gəlir gətirən təşkilata çevrilməsinə xidmət edəcək”. Müəllif bu açıqlamaya əsasən deyir ki, 2017-ci ildən xalqa satılan isti suyun qiymətində artımın baş verməsi şərtdir.

Məqalədə qiymət artımına əsas səbəb kimi “Azəristiliktəchizat”ın “Azəriqaz”a olan külli miqdarda borcu göstərilir: “Bu səbəbdən zaman-zaman iki qurum arasında yaranan “soyuq müharibənin” də şahidi olmuşuq,  zərərini isə daha çox xalq ödəyib”.

Müəllif deyir ki, indiki iqtisadi böhran şəraitində müxtəlif sahələrdə qiymət artımını anlamaq olur, amma bu ilin may ayında suyun qiymətinin 39 faiz, iyul ayında işığın qiymətinin 17 faiz qalxmasını anlamaq olmur. Müəllif xəbərdarlıq da edir ki. bu yanaşma ilə qaz və benzinin də qiyməti qaldırıla bilər. 

Məqalədə “Azərsu”, “Azərişıq”, “Azəristiliktəchizat” kimi dövlət inhisarlarında qiymət artımına əsas səbəblər kimi ştatların şişirdilməsi, qeyri-effektiv idarəetmə və korrupsiya halları göstərilir: “Bütün bu maya dəyərinə silinən xərclər təşkilatın ödəmə qabiliyyətini və likvidliyini azaldır, qiymət artımına səbəb olmaqla sonda istehlakçının başında partlayır”.

“Kölgə”nin “yediyi” 12-15 milyard

“Exo” qəzetində “Kölgə iqtisadiyyatı Azərbaycanda 12-15 milyard manatı “yeyir”  (http://ru.echo.az/?p=51563) sərlövhəli məqalədə ölkə iqtisadiyyatında “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmi dəyərləndirilir.

“Əgər keçən il Azərbaycanda ümumi daxili məhsul 54,4 milyard manat olubsa bunun 3%-i “kölgə iqtisadiyyatı”nın payına düşür. Belə nəticə alınır ki, ölkədə hər il 12-15 milyard manat “kölgə”yə gedir. Ekspert Nəriman Ağayev bu sahədə durumu qəzetə belə şərh edir. 

Ekspertə görə, bunu aradan qaldırmaq üçün ölkədə nağdsız hesablaşmaya keçmək lazımdır və hazırda bu proses 10-15% həcmindədir ki,  bu da çox aşağı göstəricidir. “Kölgə iqtisadiyyatı”nı aradan qaldırmaq üçün iqtisadi amnistiyanın olması da təklif edilir.

Ekspert Samir Əliyev deyir ki, iqtisadi böhran şəraitində ÜDM-in həcmi azaldıqca “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmi artır: “Digər bir rakursdan baxsaq böhran dövründə həmişə “kölgə iqtisadiyyatı”nı “kölgə”dən çıxarmaq üçün qanunvericilik bazası təkmilləşdirilir. Bütünlükdə isə “kölgə iqtisadiyyatı” şərdir və böhranın bir səbəbi də bu iqtisadiyyatın inkişaf etməsidir”.

Ekspert deyir ki, bu qeyri-leqal sektoru leqal sektora çevirmək üçün kapital amnistiyası zəruridir və belə addımlar iqtisadi situasiyanı sağlamlaşdıra bilər.  S.Əliyev də belə düşünür ki, bu şərə qarşı mübarizədə nağdsız hesablaşmalara keçmək özü də zəruri şərtlər sırasındadır: “Bu sahədə Azərbaycanda müəyyən irəliləyiş var, amma bu məsələ Azərbaycanda hələ ilkin mərhələdədir və bütün hesablaşmaların 10-15%-ni təşkil edir.

S.Əliyev hesab edir ki, “kölgə iqtisadiyyatı” ilə mübarizədə daha bir üsul qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi, vətəndaş cəmiyyətinin bu proseslərə təsir mexanizmlərinin inkişaf etdirilməsi ola bilər.

Əgər gəlirlər dağıdılmasaydı...

“Novoye Vremya” qəzetində isə “Ölkədə böhran dərinləşir” sərlövhəli məqalə http://www.novoye-vremya.com/w73411/.../#.WDSC3OZ97IU diqqəti cəlb edir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda iqtisadiyyat kiçilir  və böhranın nəticəsidir. 

Məqalədə Dünya Bankının Avropa və Mərkəzi Asiya ürə baş iqtisadçısı Hans Timmerə istinadən qarşıdakı 3 ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının böyüməyəcəyi   vurğulanır. Məqalədə H.Timmerin Azərbaycanda inflyasiya haqda da fikirləri bölüşülür: “Cari ildə Azərbaycanda ikirəqəmli inflyasiya olacaq. Qarşıdakı illərdə sabitləşəcək: indi qiymətlərin balanslaşdırılması prosesi gedir və inflyasiya da idxalın kəskin qiymət artımı ilə bağlıdır”.

Müəllif deyir ki, bank təmsilçisi böhrandan çıxış kimi maliyyə sektorunda   sabitləşdirməni tövsiyə edib: “Neftin qiymətinin kəskin düşməsi bank sektoruna da mənfi təsir göstərib. Problemli kreditlərin həcmi artıb. Odur ki, orta və uzunmüddətli tədbirlər görülməlidir”.

Müəllif  hesab edir ki, Azərbaycanda bütün iqtisadi problemlərin əsası neftin qiymətinin düşməsi, ölkə gəlirlərinin azalmasıdır. Baxmayaraq ki, hökumət Maliyyə Sabitliyi Şurası yaratdı, amma iki ay ərzində bu qurum  heç nəyə nail ola bilməyib.

Məqalədə deyilir ki, neft sektoruna bağlı olmayan sahələrdə də inkişaf yoxdur və 2016-cı ilin ilk yarısında bu sahə 5,4% enib. İnflyasiya isə12% təkil edir. Özəl müəssisələrin də, elə vətəndaşların da gəlirləri kəskin azalıb.

Müəllif hesab edir ki, indiki ağır iqtisadi durumun yaranmasına səbəb həm də vaxtilə ölkəyə daxil olan neft pullarının necə gəldi xərclənməsidir: “Pullar xərclənib, iqtisadiyyat yox, sonrakı dövrün necə təmin edilməsi hələ bilinmir”.

Müəllif deyir ki, Bakının baş planı olmasa da yenə də yolların çəkilməsi, davam edir, əvvəllər yolların çəkilməsinə 2-3 milyon ayrılırdısa indi inflyasiya da nəzərə alınmaqla bunun iki qatı qədər pul gedir.

Yazıda deyilir ki, ölkənin əsas gəlir mənbəyi olan neft və qazın qiymətində artım olmayacaq.  

Müəllifə görə, liberallaşdırma hökuməti öz siyasətinə baxmağa məcbur edə bilərdi, bu da ki, hələ müşahidə edilmir.