Media-icmal 25.02.2017

Deputat Mehriban Əliyevanın birinci vitse-prezident təyinatı, müxalif düşərgəyə olan ittihamlar, ölkədə patent sahəsinə münasibət, neftin dəyərdən düşməsinin manatın məzənnəsinə təsiri bugünkü medianın aparıcı mövzusudur. 

Bir təyinatın çoxsaylı səbəbi

“Azərbaycan ”  qəzeti  “Ümummilli etimadın ünvanı” sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=116822)  dövlət başçısı İlham Əliyevin xanımı, bu günlərdə birinci vitse- prezident təyin edilən Mehriban Əliyevanın fəaliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif M.Əliyevanı cəmiyyətin bütün təbəqələrinin hörmət və rəğbətini qazanan şəxs kimi qiymətləndirir. Müəllifə görə, məhz belə insanlara cəmiyyətdə həmişə ehtiyac olur: “Belə insanlar qısa zamanda cəmiyyətin sayılıb-seçilən şəxsiyyətlərinə çevrilmiş, üzərinə düşən sosial məsuliyyəti düzgün dəyərləndirmiş, xoş məram və məqsədlərlə milyonların rəğbətini qazanmışlar”.

Məqalə müəllifi yuxarıda sadaladığı keyfiyyətlərin nəticəsi olaraq M.Əliyevaının birinci vitse-prezident təyin olunmasını məntiqi yekun kimi təqdim edir: “Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə Mehriban xanım Əliyevanın birinci vitse-prezident vəzifəsinə təyin edilməsi cəmiyyətin sosial sifarişinə əsaslanan tarixi qərar kimi qarşılanmışdır”.

Müəllif M.Əliyevanın deputat, ictimai xadim, xeyriyyəçi, beynəlxalq qurumlarda ölkəni yetərincə təmsil etməyi bacaran xoşməqamlı səfir, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti kimi fəaliyyətini vurğulayaraq onun birinci vitse-prezident təyin olunmasını bu posta ən layiqli namizədin təyin olunması adlandırır.  

Yazı müəllifi M.Əliyevaının ölkədə keçirilən bir çox tədbirlərin Təşkilat Komitəsinin rəhbəri kimi fəaliyyətini də xatırladır  və onun təşkilatçılıq qabiliyyətini nəzərə çatdırır.

Müəllifə görə, əsl insan üçün ən dəyərli xəzinə çalışmaq və başqalarına yaxşılıq etmək bacarığıdır və indiyədək  M.Əliyeva bütün vaxtını, enerjisini insanların rifahına, ali bəşəri dəyərlərin təbliğinə həsr edib.

M.Əliyevanın birinci vitse-prezident təyinatna gəlincə, müəllifə görə, bu təyinat ona dövlət idarəçiliyində ölkənin hər bir vətəndaşına , M.Əliyevaya daha layiqli xidmət göstərmək, xalqın maraq və mənafeyini lazımınca təmsil etmək imkanı verir.

Hökumətlə vətəni fərqləndirə bilməyənlər

“Azadlıq.info” saytı “Vətən xaini” (https://www.azadliq.info/178705.html) sərlövhəli məqalədə tanınmış vəkil Fariz Namazlının düşüncələrinə yer verib.

Müəllif deyir ki, ölkədə müxalif düşüncə sahibi olmaq hakimiyyət tərəfdən müxtəlif adlarla şərlənmək kimi ittihamlara yol açır: “Gah “erməni dəyirmanı”na su tökən, gah vətənə xəyanət edən adı qoyurlar”.

Müəllifin fikrincə, bütün bunların səbəbi bir sadə məsələdədir ki, bu ittihamı yağdıranlar  vətən və hakimiyyət anlayışlarının çərçivələrini müəyyən edə bilmirlər və bundan irəli gələrək bu ittihamları yağdıranlara sual ünvanlayır: “Biz vətənə xəyanəti etdikmi? Etdiksə harada etdik?” 

Məqalədə deyilir ki, hökumətin yanında olanlar rəsmilərin qanunsuz hərəkətlərindən beynəlxalq qurumlara  haqlı şikayətlərə Azərbaycanı əzməyə, hakimiyyətə qarşı sərt tədbir görməyə əsas verən səbəb kimi baxırlar.  

Müəllif bütün bu bu ittihamları rədd edərək fəaliyyətlərinin ölkədə hər işin ədalətlə həllinə nail olmaq məqsədi daşıdığını bildirir: “İllərdir ki, hakimiyyət vətəndaşları əzir, halal zəhmətlə qazandıqlarını əllərindən alır, günahsız olduqları halda həbsə atır, işgəncələrə məruz qoyur, rüşvət, korrupsiya baş alıb gedir, büdcə vəsaitləri sağa-sola, mənasız layihələrə xərclənir, bunları da görmürsünüz, hökumətə yarınan yaltaqlar?”

Müəllif öz haqlarını tələb edən insanlara yardımçı olduqlrına görə başqaları tərəfindən ağır ittihamlara məruz qalmalarını elə həmin şəxslərin özlərinə qaytarır və deyir: “Biz vətən xainiyiksə, o zaman siz kimlərsiniz? Vaxtilə hökuməti, onun başçısını, məmurları ən sərt şəkildə tənqid və təhqir edən sizlər deyildimi? O vaxtdan nə dəyişdi ki, şərəfinizi, vicdanınızı satdınız?”

Müəllif hesab edir ki, ictimai düşüncəyə malik olan insanlar ölkənin demokratikləşməsi, insanların daha yaxşı yaşaması üçün can və qanlarını ortalığa qoyaraq hələ bu yola çıxanda təzyiq, böhtan, atılan daşların olacağını, həbsə atılacaqlarını, işgəncələrə məruz qalacaqlarını bilirdilər.

Yazı müəllifi deyir ki, ideya, əqidə uğrunda savaşırlar və yolda geri dönmək yoxdur və bu fərqi belə izah edir: “Biz vətənin daşlayırıq, hökümətin deyil, biz xalqa xidmət edirik, hökümətə deyil. Əgər bu xidmətlər vətənə xəyanətdirsə, Nazim Hikmətin dediyi kimi vətən xainləyirik”.

Patentlər niyə maraqda deyil?

“Exo” qəzetində isə “Azərbaycanda patentlər var, ondan fayda yoxdur” (http://ru.echo.az/?p=57053) sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif məqalənin əvvəlində patentin mahiyyəti haqda danışaraq deyir ki, patent  ölkə iqtisadiyyatının inkişafına müsbət təsir göstərə biləcək hər hansı ixtira və kəşflə bağlı investorlar tapmaq, biznesi inkişaf etdirmək üçün lazımdır.

“Son illər dövlət elmin inkişafına ölkə büdcəsinin №%-i qədər vəsait ayırıb. Bu 600 milyon manat vəsait deməkdir, amma demək olmaz ki, alimlər hansısa kəşfi ediblər və bunu patentləşdiriblər, sadə dil ilə desək bu kəşfi satışa çıxararaq bundan gəlir əldə etmək mümkün olsun”. Bunu qəzetə ekspert  Nəriman Ağayev bildirir.  

Ekspert deyir ki, riyaziyyat, aviasiya sahəsində kəşflər var, amma sahibkarlar onlara vəsait sərf eməyə maraq göstərmirlər. 

N.Ağayev vurğulayır ki, hətta həqiqətən kəşflər olduqda belə yerli biznesmenlər buna maraq nümayiş etdirmirlər. Daha sonra ekspert qeyd edir ki, bir neçə il öncə toz halında tomat pastası hazırlamaqla bağlı kəşf olsa da bu kəşf nəzərdən kənarda qaldı. Müəllifin fikrincə, bu elmi kəşflərə belə soyuq yanaşmanın səbəbləri vardır: “Biz neft hasil edən ölkəyik, amma bu sahədə  kəşflər o qədər də çox deyil. Ölkədə neçə illər öncə, neftdən yağ almaq kimi texniologiya kəşf edilib, amma biz bunu inkar edərək  xaricdən yağ alınmasına üstünlük veririk”.

Ekspert vurğulayır ki, Azərbaycanda patentlərlə bağlı informasiya qapalıdır.

Onun sözlərinə görə, patent Azərbaycanda bir neçə il müddətinə verilir və sonra bunun müddətini uzatmaq lazım gəlir.

N.Ağayev deyir ki, patentin dəyəri fəaliyyət göstərəcəyi nə qədər məkanı əhatə etməsindən asılıdır: “Patent ərizə verildikdən bir neçə ay sonra verilir, bu müddət ərzində patent verən qurumun nümayəndələri belə kəşf və ixtiraların daha haralarda qeydə alındığını müəyyənləşdirirlər”.

Ekspert belə bir məqama da xüsusi diqqət yetirir ki, elmi kəşflərin və ixtiraların həqiqətən ölkənin inkişafında faydalı olması üçün elmə ən azı ölkə büdcəsinin 7%-i qədər vəsait ayırmaq lazımdır.

Digər ekspert Seyfəl Əliyev deyir ki, strateji tərəfdaş tapılmasa, biznesi və ya onun bir hissəsini satmaq lazım gələndə patent lazım olur.

S.Əliyevə görə, öz elmi çalışmalarına görə qorxu hissini adətən iri şirkətlər keçirirlər, belə ki, onlar bu məsələyə milyonlarla vəsait ayırır, çoxsaylı hüquq ştatı saxlayırlar. Ekspert hesab edir ki, bu sahə özü ayrıca bir biznes sahəsidir, amma kiçik firmaların belə addım atması mümkün deyil.

Neftin qiyməti məzənnəyə təsir edir, ya yox?....

“Novoye Vremya” qəzetində isə “Sən demə, neftin qiyməti manata təsir etmir” (http://www.novoye-vremya.com/w83359/.../#.WLB0KjuLTIU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Xatırladaq ki, bu məqalə Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının (MBNP) rəhbəri Rüfət Aslanlının neftin qiymətinin aşağı düşməsinin dolların məzənnəsinə təsir etməməsi barədə bu günlərdəki açıqlamasından qaynaqlanıb.

Müəllif dünya bazrında neftin dəyərinin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşməsinin Azərbaycan hökuməti üçün ciddi çağırış olduğunu bildirir. 

Məqalədə xatırladılır ki, iqtisadçılar neftin büdcədə nəzərdə tutulduğundan aşağı dəyərdə olduğu zaman Neft Fondunun ehtiyatları hesabına bunu kompensasiya etməyin mümkünlüyünü deyirlər. Digər tərəfdən isə müəllif R.Aslanlının manatın dollara nisbətdə məzənnəsinin dəyişməsinin neftin qiymətindən asılı olmadığını vurğulayır.

Müəllif R.Aslanlıdan sitat  gətirir: “Hazırda manatın məzənnəsilə neftin qiyməti arasında əlaqə yoxdur. Hələ 1998-ci ildə Neft Fondu yaradılarkən bilinirdi ki, ölkəyə ÜDM-in 5 qatı qədər dollar daxil olacaq, onlar Fonda yerləşdirilir, birbaşa bazara çıxmır. Neftin qiyməti iqtisadiyyatın dayanıqlığına təsir edir, amma dolların məzənnəsinə birbaşa aidiyyatı yoxdur”.

Müəllif düşünür ki, burada hansısa anlaşılmazlıq var və bu, Mərkəzi Bankın açıqlaması ilə bağlıdır, çünki Mərkəzi Bankın rəhbəri Elman Rüstəmov deyir: “Neftin dəyəri 50 dollar həcmində qalsa mən orta müddətə manatın məzənnəsində ilin sonuna kimi problem görmürəm”. 

Yazı müəllifi bu iki açıqlamada bir-birinə zidd fikirləri  göstərərək deyir ki, 2007-ci ildə Neft Fondunun büdcəyə transferləri cəmi 9% olub, bu il isə gəlirlərin 60%-ə yaxını büdcəyə köçürüləcək. Bundan irəli gələrək müəllif deyir ki, əlbəttə,  manatın məzənnəsi neftin qiymətindən birbaşa asılıdır.

Müəllifin neftin ucuzlaşması ilə manatın iki dəfə devalvasiyaya uğraması arasında əlaqə olduğunu göstərir, odur ki, R.Aslanlnın açıqlamasını həqiqətəuyğun saymır.

Müəlifə görə, burada problem neft bumu illərində iqtisadiyyatın şaxələndirilməməsində, ölkənin dayanıqlı ixrac modelinin yaradılmamasındadır. 

Müəllif deyir ki, ixracın 95%-ni neft-qaz təşkil edir, ölkə iqtisadiyyatı dünyadakı çağırışlara cavab verə bilmir, odur ki, R.Aslanlının bəyanatı anlaşılmazdır.