Media-icmal 25.11.2016

Gələn ilki büdcənin sosialyönümlü olmasının dəyərləndirilməsi, ölkədəki neqativ proseslərin səbəblərinin araşdırılmaısı, torpaqların istifadəsiz qalması, korrupsiyaya qarşı mübarizənin zəruriliyi bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

Vətəndaşa xidmət edən sosialyönümlü büdcə

“Azərbaycan” qəzetində dərc edilən  “Sosialyönümlülük dövlət büdcəsində yenə prioritetdir” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=110627 ) sərlövhəli məqalədə müəllif büdcənin sosialyönümlü olmasını dəyərləndirməyə çalışır.

Müəllifin fikrincə, 2017-ci il üçün dövlət büdcəsinin layihəsi bir tərəfdən ölkənin inkişafı üçün möhkəm bazadır, digər tərəfdən isə əhalinin sosial müdafiəsinə xidmət edəcək. Məqalədə deyilir ki, iqtisadi sahədə həyata keçirilən siyasətin özünü qabarıq göstərən ən önəmli cəhətlərdən biri sosial yönümlü amilin  ön planda olmasıdır: “Bu baxımdan aparılan məqsədyönlü siyasət nəticəsində ötən 12 ildə inkişaf göstəricilərinə malik olan iqtisadiyyatımız əhalinin sosial müdafiəsinin yaxşılaşdırılmasını təmin edib”. Müəllifə görə, sosial rifahın yüksəlməsinə xidmət edən islahatlar bu yöndə sosialyönümlülüyü təmin edib.

Yazıda deyilir ki, bu istiqamət həm də ölkədə həyata keçirilən siyasətin mərkəzində insan amili dayanmasının göstəricisidir. Müəllif vətəndaşların baş verən neqativ halların mənfi təsirlərindən qorunmalarını əsas vəzifələrdən biri hesab edir: “Bu ilin əvvəlindən həyata keçirilən yeni iqtisadi islahatların da mahiyyətində dayanan əsas prioritetlərdən biri də məhz sosial məsələlərdir. Təsadüfi deyil ki, 2017-ci ilin dövlət büdcəsi layihəsi də sosialyönümlüdür”.  Müəllif hesab edir ki, artıq neçə illərdir Azərbaycanın dövlət büdcəsi təsdiq olunarkən sosialyönümlülük prioritet olaraq qalır. Onun fikrincə, bu da təsdiq edir ki, ölkə rəhbərliyinin sosial siyasətinin hədəfi hər bir vətəndaşın sosial şəraitinin yüksəldilməsidir. 
            Daha sonra müəllif bu ilki büdcə ilə 2017-ci ilin büdcəsində sosialyönümlü xərclərə aid vəsaitlərin həcmi arasında müqayisələr aparır. Gələn ilki büdcə layihəsində sosialyönümlü xərclərin xüsusi çəkisinin 40,3% olmaqla 6 milyard 686 milyon manat proqnozlaşdırıldığını deyir. Ardınca da indiki büdcə ilə müqayisədə bunun 292,4 milyon manat və 4,6 % çox olduğunu bildirir.

Müəllif eləcə də gələn ilin büdcəsində elm, təhsil, səhiyyə, sosial müdafiə və sosial təminat, mədəniyyət, incəsənət, informasiya, bədən tərbiyəsi xərcləri üçün 4 milyard 932,9 milyon manat proqnozlaşdırıldığını da xatırladır. 

Müəllif bu düşüncədədir ki, sosial əadlət meyarını rəhbər tutan hər bir dövlətin qarşıya qoyduğu ən ali məqsəd vətəndaş amilinin tərəqqisi, insanlar üçün maksimum firavan yaşayış şəraitinin təmin edilməsidir. Müəllifə görə, 2017-ci ilin dövlət büdcəsinin layihəsi ilə tanışlıq göstərir ki, Azərbaycanda bu istiqamətdə qarşıda duran vəzifələrin uğurla reallaşması təmin olunur.

Üzə çıxan cinayətlər bərbad idarəçilik göstəricisidir

“Azadlıqinfo” saytında dərc edilən “Üzə çıxan cinayət faktları  bərbad idarəçiliyin etirafıdır” (http://www.azadliq.info/167147.html) sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədəki neqativlərə və onların səbəblərinə aydınlıq gətirməyə çalışır.

Müəllif ölkədə baş verən hay-küylü neqativ olaylara obrazlı yanaşma sərgiləyir: “Bu ölkəyə nəzər salmaq kifayətdir ki, istənilən janrda ssenari yazasan, film çəkəsən. Fantastika, triller, komediya, faciə, nə istəsən ölkəmizdə var, hansı qurumun altını qaldırırsan zibil çıxır”.

Daha sonra məqalədə dövlətin ayrı-ayrı qurumlarında aşkara çıxan neqativlər sadalanır. Müəllif  deyir ki, MTN-dəki cinayətlər, Rabitə Nazirliyindəki  korrupsiya, “Azərbaycan Dəmir Yolları” QSC-nin indiki rəhbərliyinin əvvəlki rəhbərliyi korrupsiyada ittiham etməsi, Beynəlxalq Bank ətrafında baş verənlər, Mərkəzi Bankdakı çirkli əməliyyatların səs-sədasının Avstriya məhkəməsindən gəlməsi bərbad idarəçiliyin nəticəsidir.

Amma, müəllifə görə, neqativlər bununla bitmir. Müəllif  Azərbaycan deputatlarının Avropa Şurasında rüşvət verməsinin üzə çıxmasını, DİN-də Hacı Məmmədov olayını, “mandat alveri”ni, seçki saxtakarlığını, məhkəmə haqsızlıqlarını vurğulayaraq, bunu rəzalətlərin ölkəni bürüməsi adlandırır.

Müəllif  deyir ki, Rabitə Nazirliyindəki korrupsiya faktları ortaya çıxmazdan öncə cəmiyyətdə korrupsiyaya bulaşmış qurumlarla bağlı sorğu keçirilsəydi, böyük ehtimalla Rabitə Nazirliyi sonuncu yeri tutacaqdı: “Deməli, ən az korrupsiyaya bulaşdığını düşündüyümüz strukturda, yüz milyonluq talançılıqlar hökm sürüb. Bu isə onu deməyə əsas verir ki, digər qurumlarda vəziyyət daha dəhşətlidir”. Məqalədə vurğulanır ki, əgər gömrükdə eyni formada araşdırılma aparılsa, vergilərdə aparılan əməliyyatlar üzə çıxsa, təhsildə, səhiyyədə şəffaflıq təmin edilsə, daha böyük cinayətlərin şahidi olarıq.

Müəllifə görə, bu qədər cinayət faktlarının, korrupsiya əməllərinin üzə çıxması hakimiyyətin özünə hökm oxuması kimidir: “Qara mantiyalı hakimlər cəsarətli hökm çıxara bilməsə də, “qara etiraflar” öz hökmünü verir. Bu qədər çirkabın üzə çıxmasıyla, hökumət özünə hökm oxudu və ölkədə hansı idarəçiliyin hökm sürdüyü, vəzifə başında oturanların mahiyyəti aydın göründü”.

İşçi qüvvəsi gedir, torpaqlar da istifadəsiz qalır

“Exo” qəzetində isə “Azərbaycanda məhsuldar torpaqlar boş qalıb...”sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=51836) məqalə diqqət çəkir.

“Azərbaycanda məhsuldar olan sahələr boş qalıb. İşçi qüvvəsi isə regionları tərk edir. Məhsuldar sahələrin bir hissəsi daşınmaz əmlak tikintisinin alıtnda qalıb ki, bu da yolverilməzdir”. Ekspert Nəriman Ağayev bu sahədə durumu qəzetə belə dəyərləndirir.

Ekspert xatırladır ki, aqrar sektor Azərbaycan üçün prioritet istiamətlərdən biridir və bu barədə dövlət oqranları bəyanatlar səsləndiriblər. N.Ağayev bu sahədə işlərin bəyanat verməkdən o yana keçməməsinə işarə ilə halva deməklə ağzın şirin olmaması məsəlini xatırladır. Ekspert vurğulayır ki, indiyə qədər Azərbaycanda kənd təsərrüfatı zəif inkişaf edib. 

N.Ağayev bu torpaqların boş qalması səbəblərinə də aydınlıq gətirir: “Əsas səbəb əksər işçi qüvvənin iri şəhərlərə axışmasıdır. Kəndlərin boşalması, ardınca da kənd təsərrüfatının inkişaf etməməsi ilk dəfə müşahidə edilmir. Əgər məmurlar bu sahəyə yetərli diqqət və düzgün stimullaşdırma sərgiləsəydilər bu sektor dövlət büdcəsinə iri həcmli pullar gətirə bilərdi”. N.Ağayevə görə, hökumət müəyyən tədbirlər görsə də, bu, yetərli deyil, ixrac məhsulunun həcmini artırmaq əsas məsələ olaraq qalır.

Ekspert məhsuldar torpaqlar üzərində tikinti aparılmasını da düzgün saymır və deyir ki, torpaqdan rasional istifadə edilə bilsə ölkə əlavə 4 milyard vəsait əldə edə bilər.

Daha sonra müəllif  torpaqdan səmərəli istifadəni təmin etmək üçün ölkədə qanunvericilik qaydasında tətbiq edilən cərimələrə toxunur. Məqalədə vurğulanır ki, bu məqsədlə 2015-ci ilin mayında mülkiyyət, icarə və torpaqdan istifadə ilə bağlı hüquqların pozulmasına görə Cinayət Məcəlləsinə dəyişikliklər edilib. Bu dəyişikliklərə əsasən, torpaq sahələrinin qanunsuz hasarlanmasına, işlədilməsinə, tikinti-montaj işlərinin aparılmasına görə 1500-3000 manat arasında cərimə və ya 1 il müddətinə həbs müəyyən olunub. Əgər bu qanun pozuntuları kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarla bağı isə o zaman cərimənin həcmi 5-7 min arasında olur, həbs müddəti isə 3 ilə qaldırılır.

Müəllif hesab edir ki, bütün bu qanunvericilik dəyişiklikləri indiki ağır iqtisadi böhran zamanında istifadəsiz qalan torpaqlardan səmərəli istifadəni təmin etmək üçün nəzərdə tutulsa da, hələlik hər hansı irəliləyiş müşahidə edilmir.

Yuxarılarda korrupsiya aradan qalxmayınca...

“Novoe Vremya” qəzetində dərc edilən “Yuxarılardakı korrupsiya aşağılarda rüşvət doğurur” (http://www.novoye-vremya.com/w73693/.../#.WDe1OOZ97IU) sərlövhəli məqalədə müəllif ölkədə rüşvət hallarını müzakirə edir.

Məqalədə səhiyyə sistemində ayrı-ayrı rüşvət halları barədə açıqlamlar verir.

Yazıda deyilir ki, xəstələrin özəl klinikalarda yox, pulsuz olmalı dövlət xəstəxanlarında rüşvət vermələri artıq tibbin pulsuz olmasını unutmaq anlamına gəlir.

Müəllifin fikrincə, artıq səhiyyə sistemində rüşvət adi hala dönür və buna qarşı hər hansı tədbir görülmür. Məqalə müəllifi hesab edir ki, bu neqativin səbəbi islahatların başlamamasıdır: “Tibb sahəsində vəd edilən islahat başlamadı. Bundan irəli gələrək, bu sahədə neqativ proseslər artdı. Azərbaycanda 30 mindən çox həkim olsa da, tibbi xidmətin səviyyəsi çox aşağıdır, buna baxmayaraq, bu sahədə rüşvət və korrupsiyanın miqyası artır. Amma rüşvətin və korrupsiyanın varlığını aşağı maaşların olması ilə əlaqələndirmək düzgün deyil”.

Müəllifə görə, Azərbaycanın istehlak bazarında qiymətlər sürətlə artır, maaşlar inflyasiyadan geri qalır, amma bütün bunlar nə rüşvətə, nə də korrupsiyaya haqq qazandıra bilər.  Məqalədə deyilir ki, korrupsiya və rüşvət xərçəng kimi dövlət hakimiyyətini yeyir. Ona görə də sosial sahədə hər hansı yaxşılaşmanı görmək hələ uzun çəkər. 

Yazıda vurğulanır ki, korrupsiyaya qarşı mübarizə ancaq yerində sayır. Bu mənada müəllif tenderləri ölkədə korrupsiya yuvası adlandırır: “Heç kəsə sirr deyil ki, tenderlərin nəticələri həmişə əvvəldən məlum olur, bu tenderlərin qalibləri də adətən hakimiyyətin müxtəlif sturkturlarının rəhbərləri və ya onlara yaxın şəxslər olurlar”.

Müəllif hesab edir ki,  rüşvətə qarşı mübarizə aparılmalıdır, amma etiraf da edilməlidir ki, rüvşət və korrupsiya ayrı-ayrı məzmundur. Odur ki, yuxarılarda korrupsiyaya qarşı qəti mübarizə olmadan aşağılarda rüşvəti aradan qaldırmaq mümkün olmayacaq.