Media-icmal 27.09.18

Azərbaycanın telekommunikasiya peykləri sahəsindəki fəaliyyətinə fərqli baxış və qeyri-neft sahəsinin inkişafı üçün görülən tədbilərin nəticələri və s. məsələlər bugünkü (27 sentyabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Azərbaycanın üçüncü peyki orbitdə

"Azərbaycan" qəzeti Azərbaycan üçüncü peykini orbitə göndərdi" sərlövhəli məqalədə məqalədə "Azerspace 2" peykinin orbitə çıxarılmasının əhəmiyyətini dəyərləndrir.

Müəllif sentyabrın 26-da Fransaya məxsus Qviana Kosmik Mərkəzindən "Azerspace 2" peykinin uğurla orbitə buraxılmasını əlamətdar tarixi hadisə adlandırır : "Bu, müstəqil Azərbaycanın "Azerspace 1" telekommunikasiya peyki və "Azərsky" müşahidə peykindən sonra orbitə çıxan sayca 3-cü peyki oldu".

Yazı müəllifi "Azərkosmos" ASC-yə istinadən bildirir ki, "Azerspace 2" peyki ABŞ-ın "Space Systems/Loral" şirkəti tərəfindən yüksək etibarlı "SSL 1300" peyk platforması əsasında istehsal olunub və peykin orbitdə yanacaq ömrü minimum 20 il təşkil edəcək.

Müəllif vurğulayır ki, "Azerspace 2" "Azərkosmos"un birinci telekommunikasiya peyki - "Azerspace 1"in orbitdəki ehtiyatı olacaq, bu da "Azərkosmos"a ehtiyat peykin olmaması səbəbindən iştirak edə bilmədiyi irihəcmli beynəlxalq tenderlərdə iştirak imkanı yaradacaq.

Müəllif deyir ki, "Azerspace 2" peyki hələ orbitə buraxılmamış artıq onun tutumlarının 46 faizi dünyanın peyk xidmətləri üzrə aparıcı şirkəti olan "İntelsat" şirkətinə satılıb, bu müqavilə üzrə ödənişlər layihə dəyərinin və maliyyələşmə xərclərinin 60 faizinin geri qaytarılmasını təmin edəcək: "Ümumilikdə, dəyəri 190 milyon dollar olan "Azerspace 2" peykinin ölkə iqtisadiyyatına 400 milyon dollar gəlir gətirəcəyi proqnozlaşdırılır.

Müəllif deyir ki, bütün bu uğurlar ilk növbədə prezident İlham Əliyevin ölkədə kosmik sənayenin yaradılması və inkişafına, informasiya texnologiyalarının yüksəlməsinə verdiyi xüsusi önəmin gəstəricisidir: "Üçüncü peykin uğurla orbitə buraxılması Cənubi Qafqazın lideri, Avrasiyanın nəqliyyat-logistik tranzit qovşağı hesab olunan müstəqil Azərbaycan həm də regional kosmik sənaye mərkəzinə çevrildiyini bir daha təsdiqidir".

Müəlif deyir ki, tarixinin ən qüdrətli dövrünü yaşayan müstəqil Azərbaycan artıq orbitdə öz telekommunikasiya peyki olan azsaylı ölkələrdən biridir və bu uğurla Azərbaycan telekommunikasiya sahəsində xarici tərəfdaşlardan asılılığını da aradan götürüb.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İlham Əliyev bu uğur münasibəti ilə xalqa təbrikində bu addımı qısa müddətdə dünyanın kosmik klubunun dəyərli üzvünə çevrilən Azərbaycanın qarşıya qoyduğu bütün vəzifələri uğurla icra etməsi kimi dəyərləndirib.

Rəqabət çətin olan- telekommunikasiya peykləri bazarı

"Bizimyol.info.az" da isə "Azərkosmos"-un fəaliyyəti yetərli hesab oluna bilməz" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif sentyabrın 26-da Frana Qvianasındakı Kuru kosmodromundan Azərbaycanın "Azerspace-2" telekommunikasiya peykinin orbitə çıxarılmasını və bütünlükdə bu sahədə fəaliyyətini Azərbaycan İnternet Forumunun rəhbəri Osman Gündüzlə müzakirə edir.

Müəllif "Azərkosmos" a istinadən bildirir ki, peykin dəyəri 190 milyon dollarıdır və peykin Azərbaycan iqtisadiyyatına 400 milyon dolları gəlir gətirəcəyi proqnozlaşdırılır, "Azerspace-2" peyki Avropa, Mərkəzi və Cənub-Qərbi Asiya, Yaxın Şərq və Tropik Afrika ölkələrini əhatə edəcək.

O.Gündüz isə deyir ki, bu sahə artıq nəhəng şirkətlər tərəfindən tutulub, Azərbaycanın bu sahədə rəqabətə tab gətirməsi və bazara daxil ola bilməsi çox çətin olacaq: "Bu bir telekommunikasiya peykidir və bu bizim öncədən səmaya qaldırdığımız peykin bir ehtiyat variantıdır. Yəni, bizim öncədən səmaya qaldırılan peykimiz televiziya siqnallarının dünyanın müxtəlif ölkələrinə ötürülməsi ilə məşğul idi. Hansısa ölkənin televiziya yayımçısı hansısa bir ölkəyə yayım vermək istəyirsə bu peyklərlə müqavilə bağlayır və bizim peyklərimiz də onların televiziya siqnallarını dünyanın istənilən bölgəsinə ötürür".

O.Gündüz hesab edir ki, bu sahə çox məhduddur, dünyada isə tamamilə rəqabətli bir sahədir və dünyada bu bazarlar demək olar ki, tutulub, Azərbaycan isə sön dönəmlərdə bu ailənin üzvü olub: "Azərbaycan üçün bu xidməti satmaq, yaxşı müştəri tapmaq o qədər asan olmayacaq. Gərək nə qədər ucuz və keyfiyyətli iş görəsən ki, müəyyən şirkətləri cəlb edə biləsən".

O.Gündüzə görə, peykin orbitə buraxılması işin sadəcə 5 faizidir və qarşıda duran əsas məsələ bu iki peykin xidmətlərini kimə satmaqdır, belə ki, peyklərin 15 il fəaliyyət müddəti var, yəni, bu peyklərə sərf edilən 100 milyonlarla vəsait 10-15 il müddətə geri qaytarılmalıdır: "Son dönəmlər "Azərkosmos" fəaliyyətini canlandırsa da bunlar yetərli deyil. Heç bir ölkə, heç bir şirkət ehtiyat peyki olmayan ölkə ilə müqavilə bağlamır. Çünki peyklərin birinə nəsə olduqda yayım məhdudlaşdıqda ikinci və s. ehtiyat peyk, olmalıdır ki, bazarda rəqabət aparmaq, hansısa şirkətlərin marağını cəlb etmək mümkün olsun".

O.Gündüz hesab edir ki, bu peyk internet xidmətinin inkişafına təsir etməyəcək: "Bunun İnternetə çox cüzi, 1 faiz qədərində təsiri olur. Fövqəladə hallar baş verərsə peykin İnternet imkanlarından müəyyən həcmdə istifadə mümkündür, sadəcə bu çox baha başa gələn bir məsələdir. Yəni, xülasə peyk İnternetindən istifadə edəcəyik, amma bunu "İnternet inkişaf edəcək" kimi düşünmək doğru olmazdı".

Yerində sayan qeyri-neft sektoru

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Qeyri-neft sektoru həftə ərzində" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif bu sahənin inkişafı üçün görülən tədbilərin nəticələrini araşdırır.

Müəllif bu mövzuya müraciət etməsinə səbəb kimi bu günlərdə qeyri-neft sahəsində əlavə tədbirlərlə bağlı imzalanan növbəti sərəncamı göstərir. "Bu tədbirlər çərçivəsində ixracı dəstək mexanizminin hazirlanması, kiçik və orta biznesə dəstək, ölkə iqtisadiyyatına birbaşa investisiya cəlb olunması və s. nəzərdə tutulur. Nə üçünsə hökumət belə hesab edir ki, yüzlərlə sərəncam vermək olar, amma təhlillə məşğul olmağa dəyməz. Görünür, onlar öz mövqelərini əhali ilə bölüşmək fikrində deyildirlər, biz isə sərəncamdan sonra bu sahədəki vəziyyətlə bağlı təhlil apardıq".

Müəllif deyir ki, bu müddətdə bir vaxtlar iri neft maşınqayırması komplekslərindən olan "Azərneftkimyamaş" ASC hesabatını açıqladı və məlum oldu ki, 2016-cı il ilə müqayisədə 2017-ci ildə şirkətin zərəri 2,6 dəfə artaraq az qala yarım milyon manata çatıb, bu sırada şirkətin məcmu gəliri 16,5 milyon manatdır.

Müəllif deyir ki, şirkət resurs ixracı ilə məşğuldur, ÜDM-lə müqayisə ediləcək dövriyyəyə malikdir, özü isə cəmi 10 milyon dollar dəyərində məhsul istehsal edib : "Başqa sözlə, hətta bu sahədə Azərbaycan xüsusi fəaliyyətilə fərqlənmir və buna görə, qeyri-neft sektoru barədə danışmaq kifayət qədər qəribədir".

Müəllif deyir ki, ölkədə iri sement istehsalçısı olan "Holcim" ASC də bazar dəyərinin 18%-i qədərini itirib.

Məqalə müəllifinin deməsinə görə, maşınqayırma istiqamətində də elə bir uğur qazanılmayıb, velosiped istehsalı üçün İsmayıllıda zavod tikilsə də iki aydan sonra fəaliyyətini dayandırdı, velosiped istehsal olunmadı, Statistika Komitəsinin məlumatına görə, necəsə satışa 1417 ədəd velosiped göndərildi, anbarda isə hələ də 2146 ədəd velosiped qalır.

Müəllif deyir ki, qeyri-neft sektorunun əsas istiqamətlərindən biri də kənd təsərrüfatı sahəsidir, amma bu sahədə də demək olar ki, gündəlik hansısa yeni layihələr elan edilir.

Müəllif isə bildirir ki, Dövlət Gömrük Komitəsi ölkəyə idxal olunan mobil telefon apartalarına nəzarət nəticəsində dövlət büdcəsinə əlavə olaraq 200 milyon manat vəsait köçürülüb.

Müəllifə görə, təfərrüatlı şəkildə araşdırıldıqda məlum olur ki, əlavə tədbirlər deyilənlər elə 2015-ci ildən bu yana qəbul edilir, 10-larla sərəncam, strateji sənəd, qərar və qanunlar qəbul olunsa da problemlər yerində sayır.

Müəllifə görə, işlək olmayan iqtisadi sistemə hansısa mexanizmləri yaratmaq əvəzinə, bəlkə də ölkədə iqtisadi siyasəti formalaşdıran sistemi dəyişmək lazımdır.