Media-icmal 29.01.20

Qeyri neft-qaz sektorunun uğurları, siyasi müstəvidəki yeni trendlər, iş adamlarının qarşıdakı parlamentdə deputatlığa maraq göstərməmələri  ilə bağlı müzakirələr və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır.

Qeyri-neft sektorunun 2019-cu il uğurları

“Azərbaycan” qəzeti “Ötən il qeyri-neft-qaz sektorunda” sərlövhəli məqalədə 2019-cu ildə adı çəkilən sahədəki uğurları dəyərləndirir.

Müəllif Dövlət Statistika Komitəsinin (DSK) 2019-cu ildə ayrı-ayrı sahələr üzrə ötən ilin sosial-iqtisadi sahədəki yekunlarına aid məlumatları açıqladığını bildirir.

Bildirilir ki, keçən il ölkə üzrə 81,7 milyard manatlıq ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsal olunub, bu isə 2018-ci ildəkindən 2,2 faiz çoxdur

ÜDM-in 68%-i sənaye, ticarət və nəqliyyat vasitələrinin təmiri, nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, tikinti, kənd və meşə təsərrüfatlarının, 16,7 %-i digər sahələrin payına düşür.  

Müəllifin deməsinə görə, ümumilikdə bu dövrdə sənayenin qeyri-neft-qaz sektorunda məhsul istehsalı 14,3 faiz artıb.

Yazıda vurğulanır ki, 2019-cu ildə ölkə üzrə qeyri-neft-qaz sektorunun inkişafına 11 milyard 694,8 milyon manat vəsait xərclənib və həmin vəsaitin 3 milyard 139,2 milyon manatından (ümumi sərmayənin 18,3 faizi) qeyri-neft-qaz sənayesi sektorunda istifadə olunub.

Müəllifə görə, ötən il ölkənin xarici ticarət əlaqələrində də müsbət nəticələr qeydə alınıb, belə ki, ixracda qeyri-neft məhsullarının xüsusi çəkisi artıb.

“Hesabatda bildirilir ki, keçən ilin 11 ayı ərzində Azərbaycandan 1 milyard 781,1 milyon dollarlıq qeyri-neft məhsulları ixrac olunub. Bu isə 2018-ci ilin analoji dövrünə nisbətən faktiki qiymətlərlə 16,3, real ifadədə 10,3 faiz çoxdur.

Yazı müəllifi əlavə edir ki, 2019-cu il ərzində ölkənin informasiya və rabitə müəssisələri tərəfindən ümumilikdə 2 milyard 197,9 milyon manatlıq müxtəlif xidmətlər göstərilib və həmin xidmətlərin 72,8 faizindən əhali istifadə edib.

“2018-ci ilə nisbətən bu xidmətlərin həcmi dəyər ifadəsində 15,9 faiz artıb, əldə edilmiş gəlirlərin 82,4 faizi qeyri-dövlət sektorunun payına düşüb”.

Müəllifə görə, nəqliyyat sektorunda da göstəricilər müsbətdir, belə ki, il ərzində ölkə üzrə 235,3 milyon ton yük, 2 milyard 56,5 milyon nəfər sərnişin daşınıb və yük dövriyyəsi üzrə artım 2,2, sərnişin daşınması üzrə 2,7 faiz olub.

Gənclik siyasətlə maraqlanmır-iddia

“Modern.az”da isə “Partiyalar qocalır, gənclər siyasətdən qaçır” sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif Azərbaycanda siyasətlə məşğul olmaq istəyən gənclərin kəskin azalması, bunun səbəbləri barədə REAL Partiyasının icra katibi Natiq Cəfərli ilə söhbətləşir.  

Yazı müəllifi iddia edir ki, gənclər siyasət sahəsindən uzaq qaçdıqları üçün partiyalarda qocalma baş verir və yaşlı nəsil siysətçilərini əvəz edəcək şəxslər yetişmir.

Müəllif belə bir keçmiş mənzərəni xatirə yaddaşına qaytararaq İkinci Dünya Müharibəsindən sonra dünyada gənc nəslin siyasi arenada çıxış etdiklərini, müdafiə etdikləri ideologiyaları kütləyə aşıladıqlarını, düşüncələrinə uyğun siyasi partiyanın üzvü olmağa can atırdılar.

Bu məsələdə günümüzə ayaq verən müəllif hesb edir ki, hazırda isə bütün dünyada fərqli tendensiya hakimdir: “XXI əsrin gəncliyi siyasi partiya üzvü olmağa maraq göstərmir. Fikirlərini azad şəkildə, özünün fərdi ifadəsi ilə cəmiyyətə çatdırmağa çalışır. Onları iqtisadi, təhsil, sosial, mədəni məsələlər daha çox maraqlandırır. Sanki İnternet dünyasında siyasi partiyalara yer yoxdur”.

REAl Partiyasının icra katibi N. Cəfərli isə hesab edir ki, gənclərin siyasətə maraqları azalmayıb, bu marağı fərqli formalarla sərgilədiklərini düşünür.

N.Cəfərli bunu da vurğulayıb ki, partiyaların nüfuzdan düşməsi məsələsi tək Azərbaycanda deyil, dünyada da əsas trenddir: “Bu məsələdə Azərbaycan ilə dünya arasında oxşarlıqlar olsa da ciddi fərqlər də var. Partiya üzvlüyünə marağın azalmasının fəlsəfi səbəbi isə 21-ci əsrdə ideoloji doqmaların aktuallığını itirməsidir”.

N.Cəfərliyə görə, XX əsrin ortalarından sonra dünyada daha çox qütbləşmə, ideoloji partiyaların formalaşması aktual idi, sol, sağ, mərkəz, liberal, millətçi baxışlar əsasında partiyalar formalaşırdı, bunların öz seçicisi, öz dili və üslubu var idi.

“XXI əsrdə isə artıq ideologiyalar doqma olmaqdan çıxıb və ağıllı hökumətin əlində ideologiyalar və ideoloji diskurs alətə çevrilib. Məsələn, həddindən artıq sağçı siyasi təşkilat sol ritorikaya da müraciət edir. Artıq ümumbəşəri dəyərlər, ümumbəşəri davranış qaydaları formalaşıb. Məsələn, Avropa da indi ən trend mövzu ekologiyadır. İnsan haqları, demokratiya, seçki, məhkəmə, iqtisadi problemlərlə bağlı məsələlər artıq həll olunub” deyə REAL icra katibi bildirir..

N.Cəfərli hesb edir ki, XXI əsrin gəncliyi doqmalara, partiyalara, iyerarxiyaya, sərt rejimlərə uymayan sinifdir, İnternet nəslidir, daha çox hərəkat formasına maraq göstərirlər: “Bir çox Avropa ölkələrində də partiyaları hərəkatlar, müəyyən maraq qrupları, daha cəlbedici olan siyasi birləşmə formaları əvəz etməyə başlayır”.

İş adamlarının deputat olmaq istəməmələrinin səbəbləri 

“Yeni sabah.az”da “Nəinki biznesmenlər, fəhlədən tutmuş nazirə qədər hamı...” - biznesmenlər niyə deputat olmaq istəmir?” sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif  diqqəti 2020-ci il fevralın 9-na təyin edilmiş növbədənkənar parlament seçkilərinə iş adamlarının namizəd olaraq çox az sayda qatılmaları üzərinə cəmləyir. 

Yazı müəllifinə görə, bir qisim hesab edir ki, iş adamları öz bizneslərini, gəlirlərini daha üstün tuturlar, buna görə seçkilərə maraq göstərmirlər .

Müəllifin daha bir iddiasına görə, hazırda tək Azərbaycanda yox, bütün dünyada iqtisadi imkanları, biznesi olan şəxslər siyasətdə təmsil olunmağa maraq göstərmirlər.

“Yenisabah.az”a danışan Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyasının (AVCİA) Seçki Qərargahının sədri Məhərrəm Zülfüqarlı isə hesab edir ki, bu maraq heç də azalmayıb: “Namizədlərin əmlakları, fəaliyyətləri barədə Mərkəzi Seçki Komissiyasına (MSK) məlumat verməmələri hələ bu şəxslərin bizneslə məşğul olmadıqları anlamına gəlmir. Ola bilər, iş adamının oğlu, yaxın qohumu seçkilərdə iştirak edir”.      

Qərargah sədrinin fikrincə, Azərbaycanda məmurlar biznesə maraq göstərirlər və müstəqillik dövründə ölkədə dövlət və ya məmur kapitalizminə oxşar cəhətlər çoxalıb: “Nazirlər, deputatlar bizneslə məşğul ola bilməzlər, amma dolayısı yolla məşğul olurlar. Ona görə düşünməyin ki, siyasətçilər ancaq öz işləri ilə məşğuldurlar, biznesləri yoxdur. Azərbaycanda imkanı olan adamların hamısının biznesi var”.     

Siyasətçi Yadigar Sadıqlı isə deyir ki, Azərbaycanda iş adamlarının seçkiyə maraqları 2005-ci ildə müşahidə edilib və o zaman bunun əsasları olub, hələ biznes heft pullarından asılı deyildi, müstəqil işadamları vari idi: “Onlar namizədliklərini irli sürmüşdülər, amma heç biri parlamentə düşə bilmədi. Hətta seçkilərdən sonra cəzalandırıldılar”.

Y.Sadıqlıya görə, iş adamlarının seçkilərə həvəsinin olmaması isə iki səbəblə bağlıdır: “Birincisi ölkədə müstəqil iş adamları demək olar ki, yoxdur. İkincisi 2005-ci ildən çox vaxt ötməyib. Müstəqillik sərgiləyən iş adamları onları hansı cəzaların gözlədiyini gördülər və bu onların yadında qalıb”.

Y.Sadıqlı hesab edir ki, siyasətlə siyasətçilər məşğul olmalı, iş adamları, müğənnilər, idçançılar, buna qarışmalı lazım deyil: “Heç vaxt siyasətlə məşğul olmamış şxslərin birdən-birə deputat olması ölkəyə yaxşı heç nə vəd etmir”.