Media-icmal 29.04.2017

Ölkədə pambıqçılığın inkişafı, neft bazarındakı durumun ölkə iqtisadiyyatına təsiri, bazarlarda mal bahalığı, əmanətlərin qaytarılmasında yaranan problemlər bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Pambıqçılığa maraq

“Azərbaycan” qəzeti “Pambıqçılığa maraq artıb” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=12088)  ölkədə pambıqçılığın inkişafı ilə bağlı Zərdab rayonunda pambıqçı Nübar Aslanovanın düşüncələrinə yer verib. 

N.Aslanova XX sərin 60-70-ci illərində hamının, hətta kəndə gələn qonaq-qaranın da pambıq yığımına cəlb edildiyini, hətta təhsildən ayırdıqlarını, tələbin pambıq planının yerinə yetirilməsi olduğunu xatırladır: “Bir sözlə, pambıq yığımı dövründə sərt rejim olurdu, əsl inzibatçılıq başlayırdı və ömrümüzün sovet dövrünü belə yaşadıq. Doğrusu, etiraz etmək çətin idi, ittifaq səviyyəsində yarış keçirilirdi, adına sosializm yarışı deyirdilər”.

Keçmiş pambıqçı ötən illərin qazancını, itkilərini güzəştsiz təhlil edəndə çox şeylərə təəssüf etdiyini, çox şeylərin qadağalar çərçivəsində itib-batdığını bildirir.

N.Aslanova deyir ki, o zaman sərbəstliyə, müstəqil düşüncəyə sədd çəkir, məhdudiyyət qoyurdular: “Bir mərkəzdən idarəetmə əlimizi-qolumuzu bağlamışdı, sərbəst təkliflərimiz heç vaxt nəzərə alınmırdı. Pambığın əkilməsindən yetişdirilməsinə qədər bütün əzab-əziyyəti biz çəksək də faydasına, səmərəsinə şəriklər çox olurdu. Məhsulun sonrakı taleyindən xəbərimiz olmurdu. Daha doğrusu, bu mərhələnin ayrı şərikləri olurdu, uzun illər belə yaşadıq”.

N.Aslanova hesab edir ki, bu gün çox şey dəyişib və pambıqçı əkdiyinin, son məhsulunun sahibidir, hətta məhsulun dəyərləndirilməsində də iştirak edir, bunu dövlət də nəzərə alır və son illər pambığın satış qiyməti dəfələrlə dəyişib. Nəticə etibarilə hər şey pambıqçının öz xeyrinə hesablanıb: “Əgər sovet dövründə 1 kiloqram pambığın dəyəri cəmi 10 qəpiyə hesablanırdısa indi bu rəqəm ən azı 5-6 dəfə artıb. Deməli, əməyin dəyərinə münasibət dəyişib, həvəsləndirici stimullar yaradılıb. Təbii ki, bütün bunlar pambıqçılığın inkişafına təkan verən amillərdir.

Daha sonra müəllif  ölkə rəhbərliyinin 2017-ci ildə Azərbaycanda ən azı təqribən 250 min ton pambıq tədarükü nəzərdə tutulduğunu yada salır.

Müəllif hesab edir ki, qeyri-neft sektorunun hesabına inkişafı artırmaq üçün ayrı-ayrı sahələr arasında əlaqələr genişləndirilməlidir və pambıqçılıq da ayrıca bir bölümə aiddir, yaradılan yeni iqtisadi model isə yalnız inkişaf və tərəqqi tələb edir.

Ekspert: “Neft bazarındakı durum proqnozluq deyil”

“Exo” qəzetində “Ekspert: Azərbaycana büdcəyə yenidən baxmaq yox, böhranın nəticələrini aradan qaldırmaq lazımdır” (http://ru.echo.az/?p=59003) sərlövhəli məqalədə müəllif mövcud neft bazarındakı durum fonunda ölkə iqtisadiyyatının inkişaf istiqamətlərini ekspert Fuad Əlizadə ilə müzakirə edir. 

Müəllif mövcud təhlilə səbəb kimi “qara qızıl”ın qiymət enişinin dayanması və bu sahədə durumun az-çox sabitləşməsi ilə bağlı Azərbaycanda dövlət büdcəsinə yenidən baxmaq ətrafında müzakirələrin aparılmasını əsas göstərir.

“Hesab edirəm ki, hazırda Azərbaycanın dövlət büdcəsinə yenidən baxmağa zərurət yoxdur. Neftin qiyməti məsələsilə bağlı durum hələ sabitləşməyib, odur ki, neftin qiymətinin yeni enişi istisna deyil”. F.Əlizadə durumu belə dəyərləndirir.

F.Əlizadəyə görə, neft bazarında durum olduqca mürəkkəb və proqnozlaşdırılması mümkün olmayan halda qalmaqda davam edir və son vaxtlar bu bazarda qiymətlər 50-55 dollar civarında dayanıb.

Ekspert hesab edir ki, bu qiymət slan neftinin istehsalı üçün olduqca əlverişlidir: “ABŞ OPEK-in neft hasilatının azalması çağırışına qoşulmadı. İstisna deyil ki, İran və Liviya da bu çağırışlara məhəl qoymayaraq. hasilatı artıracaqlar. Bu da bir daha göstərir ki, neft bazarında durum “oynaq”dır və hər şey dəyişə bilər”.

F.Əlizadə deyir ki, belə şəraitdə Azərbaycan hökumətinin diqqəti daha çox qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəltməsi zəruridir.

Ekspert vurğulayır ki, büdcəyə yenidən hesablamalarla bağlı vaxt və vəsait itkisinə yol vermək olmaz və hamıya aydındır ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı neftin qiymətinin enməsi və manatın dəyərdən düşməsilə bağlı başlayan böhrandan sonra hələ özünə gəlməyib, bank sektoru hələ də böhran içindədir: “Hökumət tərəfdən köməyə ehtiyacı olan ölkənin bank sektoruna dəstək olaraq qanunverici tədbirlər görmək vacibdir”.

Müəllif xatırladır ki, ölkədə dövlət büdcəsinə yenidən baxılması haqda mart ayında danışmağa başladılar, Maliyyə Nazirliyi isə hazırda dövlət büdcəsinə korrektələrin gündəlikdə olmaması bəyanatı ilə çıxış edib və büdcədə göstərilən neft qiymətinin Dövlət Neft Fondunun gəlirlərini artırmağa imkan verdiyini və dövlət büdcəsinə transfertlərin planlaşdırılmış səviyyədə qaldığını söyləyib.

Müəllif “Fitch” beynəlxalq reytinq agentliyinin proqnozlarına əsasən 2017-ci ildə neftin orta illik qiymətinin 52,5 dollar olacağını bildirir.

Ölkə bazarlarında yaz bahalanması

“Yeni Müsavat” qəzeti  “Yaz bahalanması başlandı” sərlövhəli məqalədə (http://musavat.com/news/yaz-bahalasmasi-basladi_433943.html) ölkə bazarlarındakı bahalağın səbəblərini ekspert Natiq Cəfərli ilə araşdırır.

Müəllif deyir ki, dolların məzənnəsi nisbətən aşağı düşsə də ölkənin pərakəndə satış nöqtələrində məhsulların qiyməti ucuzlaşmır: “Ancaq əvvəlki qiymətlə müqayisədə hər bir məhsulun qiymətində 20-30 qəpik bahalaşma müşahidə edilir. Məsələn, əvvəl 70 qəpiyə olan türk peçenyesi indi 1 manatadır.

Rusiyadan gələn məhsulların da qiymətində 20-30 qəpik bahalaşma var, qatılaşdırılmış süd əvvəl 1 manat 20 qəpik idisə, indi 1 manat 30 qəpiyə satılır”.

Müəllif vurğulayır ki, kənd təsərrüfatı məhsullarının da qiymətində bahalaşma müşahidə olunur, belə ki, pomidor 4 manat 70 qəpik -5 manat, xiyar 2-3 manat arası, badımcan 2 manat 70 qəpik- 4 manat arası, bibər 5 manat, lobya 6 manat, alça 5-6 manat, çiyələk 6 manat, naringi 3 manata satılır.

Məqalədə deyilir ki, əvvəllər bahalaşmaya məhsulların dollarla alınmasını səbəb göstərirdilər, indi isə satıcılardan bahalaşmanın səbəbini soruşduqda onların verəcək bir cavabı  olmur.

İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərliyə görə, bahalaşmanın iki səbəbi var: “Bunun birinci səbəbi nə qədər qəribə səslənsə də psixoloji faktordur. Yəni, bazar oyunçuları manatın məzənnəsinin uzun zaman aşağılarda qalmasını ehtimal etmirlər. Bir müddət sonra yenidən məzənnənin artacağını gözləyirlər. İndidən də o risk marjını qiymətin üstünə qoymağa çalışırlar ki, sonra uduzmasınlar”.

Ekspert izah edir ki, bu gün manatla satılan məhsulun dəyərini geri yığmaq və bundan sonra onu valyutaya çevirmək müəyyən zaman alır, bu zaman müddəti qeyri-müəyyəndir, bu müddətdə manatın məzənnəsində dəyişiklik ehtimalı hələ də güclüdür, buna görə də bu risk marjını qiymətin üzərinə qoymağa çalışırlar və əsas səbəblərdən biri budur.

N.Cəfərliyə görə, ikinci səbəb gömrükdə rəsmiləşmənin ciddiləşməsi ilə bağlıdır: “Əvvəllər keçirilən malların müxtəlif vasitələrlə rəsmiləşdirilməsində problemlər var idi və rəsmiləşdirmə həyata keçirilmirdi. İndi demək olar ki, Azərbaycana gətirilən bütün məhsulların rəsmi qaydada qeydiyyata alınması prosesi baş tutub. Bu da vergi rüsumlarının qiymətlərin üzərinə gəlməsinə səbəb olur. Bu nöqteyi-nəzərdən gömrükdə baş tutan rəsmiləşdirmə qiymət bahalaşmasına səbəb olan əsas faktorlardan birinə çevrilib”.

N.Cəfərli hesab edir ki, bu iki səbəb qiymətlərin ucuzlaşmamasının əsas səbəblərindən biridir və hər iki məsələ bazar oyunçularına və qiymətlərin formalaşmasına çox ciddi təsir göstərir.

Əmanətlərin qaytarılması problemi yaranıb

“Novoye Vremya” qəzetində isə diqqəti “Pul gözləməyin” sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w90167/.../#.WQOGhYiLTIU) çəkir.

Müəllif ölkənin bank sistemindəki ağır durumu və bağlanan banklarda əmanətlərin verilməsində yaranan problemləri müzakirəyə çıxarır. 

Məqalədə deyilir ki, yerli banklarda kapitallaşma yüksək səviyyədə deyil, habelə bəzi banklar bağlanmaq həddindədir və hökumətdən dəstək umurlar.

Müəllif bu durumda xüsusən ləğv edilmiş bankların əmanətçilərini məyus edən bir halın yaranmasını Əmanətlərin Sığortalanması Fondunun (ƏSF) icraçı direktoru Azad Cavadovun “Standartbank”ın Kreditorlar Komitəsinin  birinci iclasında açıqladığını deyir: “Fondda 700 milyon manatlıq borc var, bu vəsaitləri banklardan almaq çətinləşib, bütün bankların əmlakları girovdadır, bəzi bankların kredit portfelinin 80-90%-i problemlidir. Fond vəsaitlərin qaytarılmasında heç də “Standartbank”ın kreditorlarından az maraqlı deyil”.

Müəllif deyir ki, bu durum ölkə banklarında “pat vəziyyəti” yaranmasının göstəricisidir və bank müştərilərinin kredit almaq üçün əmlaklarının bank girovluğunda olması aydın idi, amma bankların öz əmlaklarının girovda olması məsələsi isə ilk dəfə üzə çıxır: “Nə üçünsə bu, indi aşkar olub. Nə ləğv edilən bankların təmsilçiləri, nə Mərkəzi Bank, nə Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası bu haqda məlumat verməyiblər. Bir tərəfdən, başa düşüləndir ki, onsuz da narahatlıq keçirən bank müştərilərini bir daha narahat etmək istəməyiblər, digər tərəfdən isə onlar müştəriləri zərbə altında qoyublar”.

Müəllif hesab edir ki, bankın əmlakının girovda olduğu bilinsəydi heç kəs onlara əmanət etibar etməzdi, istisna deyil ki, belə bank həmişə dağıla bilər, o zaman əmanətlərin qaytarılması mümkün olmur:

Müəllif deyir ki, belə bir durum ləğv edilmiş bəzi banklarda da yaranıb və odur ki, əmanətləri qaytara bilməyən təkcə “Standartbank” deyil.     

Məqalədə Fonda bu barədə ancaq indi danışdığına görə qınaq edilir və deyilir ki, kim zəmanət verə bilər ki, fəlaiyyətdə olan bankların əmlakları girovluqda deyil.

Müəllif hesab edir ki, bankların kredit portfelinin problemli olması əmnətçilərin günahı deyil, Fond bu əmanətləri sığortalayıb və bu biabırçılığa görə Fondun da məsuliyyəti var.

Müəllif vurğulayır ki, banklara əvvəllər də xalqın etimadı yox idi, bu informasiya ictimailəşəndən sonra etimad sıfıra enəcək və bütünlükdə durumu belə dəyərləndirir: “Hamını fakt qarşısında qoyan Fond işarə edib ki, bank müştəriləri pullarını gözləməsinlər.  Hələ indiki müştərilər pullarını kütləvi şəkildə  banklardan çıxarmayıblar,  əgər buna başlasalar çox bankların müflis olması qaçılmazdır”.