Media-icmal 30.12.2016

Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin təmin olunması, gələn ilin iqtisadi  qiymət artımları, əməkçilərin pul mükafatları ala bilməmələrinin səbəbləri, 2016-cı ilin yekunları bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

İctimai-siyasi sabitlik “ada”sı

“Azərbaycan” qəzeti  “Sabitlik və təhlükəsizlik məkanı” sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=113175)  Azərbaycanda ictimai sabitliyin təmin edilməsi dəyərləndirilir.

Məqalədə deyilir ki, Azərbaycanda dövlət olaraq ictimai-siyasi vəziyyət keçmiş prezident Heydər Əliyev 1993-cü ildə hakimiyyətə gəldikdən sonra təmin edilib.

Həm də bu ictimai-siyasi sabitliyin təmin edilməsi üçün dövlətin güclü iqtisadiyyata, müstəqil xarici siyasətə, demokratik imicə malik olması kimi keyfiyyətlər əsas götürülüb: “Böyük strateq iqtisadi və hüquqi islahatların paralelliyini təmin etməklə məhz bu prinsipə əsaslanmışdı ki, hüquqi dövlət insanların birgə fəaliyyətinin təşkili və tənzimlənməsinin mühüm amili nizam-intizamın və sabitliyin təminatı vasitəsidir”.

Müəllif hesab edir ki, Azərbaycan ətrafındakı dövlətlərdə baş verən siyasi təlatümlər H.Əliyev siyasi kursuna olan inama zərrə qədər belə təsir etməyib, əksinə, bu kursa inam günbəgün möhkəmlənib. 

Məqalədə vurğulanır ki, 2003-cü ildə İlham Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra bu siyasi kurs inamla davam etdirilib: “Başqa sözlə, praqmatik liderlik keyfiyyətlərinə malik olan dövlət başçısı keyfiyyətcə yeni mərhələdə Azərbaycanın müasir dövlətə çevrilməsini və tam müstəqil siyasət yürütməsini milli ideyanın əsas hədəfi kimi müəyyən edib”.

Daha sonra müəllif  Yaxın Şərq, bir sıra Avropa ölkələrində terror aktlarının baş alıb getdiyini, dövlətlərin bu problemi həll edə bilmədiklərini vurğulayır, bu mənada Azərbaycanda fərqli situasiyanın yaşandığını bildirir: “İstər Avropada, istərsə də Asiyada tənəzzül müşahidə edilir, amma iqtisadi böhrana, siyasi və sosial kataklizmlərə baxmayaraq, Azərbaycan bu coğrafiyanın “sabitlik adası” kimi qalmaqdadır”. 

Müəllif deyir ki, Azərbaycan öz çoxtərəfli  inkişafı ilə regionun lider dövlətinə dönüb və bu status qoruyub saxlayır. Son 13 ildə bütün sahələrdə öz nümunəsini, identikliyini ortaya qoyaraq özünü dünyaya güclü, müstəqil və müasir inkişaf edən ölkə kimi tanıdıb.

Məqalədə daha sonra ölkənin əldə etdiyi iqtisadi uğurlardan, neft istehsalçısı olan Azərbaycanın neftin qiymətinin kəskin olaraq enməsinə baxmayaraq, qeyri-neft sektorunu inkişaf etdirməklə ölkədə makroiqtisadiyyatın təmin edildiyindən danışılır: “Bir çox dünya ölkələrində qlobal maliyyə-iqtisadi böhranın ciddi təsirlərinin müşahidə olunduğu bir şəraitdə Azərbaycanda xalqın rifahının yüksəldilməsinə yönəlmiş sosial-iqtisadi siyasət öz müsbət nəticələrini verir. 

Gələn il qiymət artımları davam edəcək

“Azadlıqinfo” saytı isə “Metroda və şəhərlərarası nəqliyyatda qiymət artacaq” (https://www.azadliq.info/172478.html) sərlövhəli məqalədə qarşıdakı 2017-ci ildə vətəndaşları hansı iqtisadi “sürpriz”lərin gözləməsini ekspert Samir Əliyevlə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, 2017-ci ilin daxil olmasına saylı günlər qalır və bu baxımdan gələn il vəziyyətin necə olacağı hər kəsin marağındadır.

Məqalədə ekspertin növbəti ilə nikbin proqnozlar vermədiyi nəzərə çatdırılır:  “Gələn il nəqliyyat sektorunda, metroda və şəhərlərarası nəqliyyatda da artım ola bilər. Ola bilsin ki, kommunal sistemdəki differensial tarif sistemi digər sektora da tətbiq edilsin. Artıq qiymət artımı daha çox limitlərin dəyişdirilməsi və ya azaldılması, rəqəmlərin artırılması hesabına baş verə bilər. Hər bir halda kommunal sektorda da bu və ya digər formada artım olacaq”.

Ekspert deyir ki, 2017-ci ildə maaş və pensiyaların verilməsində ciddi narahatlıqlar gözlənilir. Vəziyyətin belə davam etməsi ilə büdcədən maliyyələşən büdcə qurumları əməkdaşlarının, o cümlədən müəllimlərin, həkimlərin və digərlərinin maaşlarının gecikdirilməsi baş verə bilər. S.Əliyev bu halların  olacağını istisna saymır.  

İqtisadçı hesab edir ki, durumu müsbətə dəyişə bilmək üçün hökumət bir neçə istiqaməti özündə birləşdirən köklü islahatlara getməlidir və bunun aternativi yoxdur: “Hökumətin bu istiqamətdə atacağı əsas addım öncə büdcə xərclərinin azaldılması olmalıdır. Yəni, hökumət büdcədən ayrılan vəsaitləri azaltmalı, büdcə üzərinə yüklənmiş xərclərdən imtina etməlidir. Hesab edirəm ki, kommunal sektora özəl şirkətlərin cəlb edilməsi bu çıxış yollarından biridir. Dövlətdən maliyyələşən qurumların sayı azaldılmalıdır. Buna görə də bəzi dövlət qurumlarının birləşdirilməsi istiqamətində addım atılmalıdır. İstisna etmirəm ki, hökumət bu istiqamətdə də addımlar atsın”.

Ekspert deyir ki, iqtisadiyyatın liberlalaşdırılması istiqamətində maliyyə sektorunun dayanaqlığının artırılması məqsədilə bir sıra addımlar atıla bilər, əsas isə sturktur islahatları aparılmalıdır”.

S.Əliyev bu islahatların qısa zamanda təsirini göstərməyəcəyini deyir və səbəbini belə izah edir: “Neftin qiyməti qalxsa, bu hökumətə müyyən manevr imkanı verə, gəlir formalaşdıra bilər. Neftin qiyməti qalxmasa, hətta ucuzlaşsa, bu, iqtisadi vəziyyətimizi daha da pisləşdirə bilər. Hökumət əsas xətti seçərək orta və kiçik sahibkarlığın inkişafına dəstək verməlidir”.

Ekspert hesab edir ki, 2017-c ildə yanacağın qiymətinin artırılması gözlənilir.

Əməkçilərin pul mükafatlarına “ixtisar”

“Exo” qəzetində isə  Azərbaycan vətəndaşlara “quru” maaşa çalışır” sərlövhəli (http://ru.echo.az/?p=54625) məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif əməkçilərin illik pul gəlirləri mükafatları ala bilməsi gözləntilərinin çox aşağı olması səbəblərini ekspertlərlə müzakirə edir.

“Azərbaycan əməkçilərinin illik mükafat ala bilməsi ümidləri çox azdır. İşverənlərin əksəriyyəti bunu qurumlarının qeyri-sabit maliyyə durumu ilə izah edərək əməkdaşları 13-cü maaşla sevindirə bilməyəcəklərini deyirlər”. Bu sahədə durumu qəzetə ekspertlər şərh ediblər.

Ekspertlər dövlət qulluqçularının bu mükafatı ala biləcəklərini, burada problemin qeyri-formal əmək sahəsində və özəl sektorda olduğunu deyirlər”. Aydındır ki, əməkçilər sahibkarlarla müqavilə bağlamayıblar, odur ki, mükafata ümid edə bilməzlər. Ona görə də “quru” maaşa göz dikiblər”.  

Özəl şirkətlərə gəlincə, ekspertlər onların çoxunun maliyyə problemləri yaşadığını deyərək 13-cü maaş vermək barədə düşüncələrin özünü sadəlövlük adlandırıblar: “Əməkdaşlarına pul mükafatları verən sahibkarların sayının kəskin azalması birbaşa maliyyə böhranının özü ilə bağlıdır” deyə eksperlər ödənişlərin olmamasının əsas səbəbini göstərirlər.   

Digər tərəfdən, ekspertlər əməkdaşlara verilən pul mükafatlarının həcminin qeyri-müəyyən olduğunu bildirərək bunu bu sahənin heç zaman tədqiq olnmaması ilə izah edirlər və həm də deyirlər ki, 13-cü maaş artıq çox yerdə verilmədiyi üçün bu mükafat sistemi sıradan çıxır.

Ekspert Nəriman Ağayev bütün şirkət və biznes qurumlarının bayram mükafatları verməkdən imtina etdiklərini söyləyir: “Sahibkarlarin böyük əksəriyyəti əməkdaşlara hədiyyə və pul mükafatları verməyib. Odur ki, bu yeni il əməkçilər üçün qənaət rejimi ilə gəlir”. 

Ekspert deyir ki, sirr deyil ki, vətəndaşların alıcılıq qabiliyyəti kimi şirkətlərin büdcələri də mənfiyə dəyişib. Onun sözlərinə görə, əlbəttə, gəlirlərin azalmasına baxmayaraq, əməkdaşlarına mükafat verən biznes qurumları var, amma onlar xarici şirkətlərdir və belə sahibkarlar barmaqla sayılası qədər azdır.

İlin iqtisadi yekunu: ÜDM azalır, manat enir, iş yerləri bağlanır

“Novaya Vremya” qəzeti “2016-cı ilin yekunu: ümid və məyusluqlar ili” sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w76825/.../#.WGV6CRuLTIU) məqalədə müəllif artıq başa çatmaqda olan 2016-cı ilin yekunlarını dəyərləndirir.

Müəllif öncə sırf siyasi hadisələri sadalayır və bu sırada müxtəlif dövlətlərin hakimiyyət nümayəndələrinin qarşılıqlı səfərlərini sadalayır.

Ölkədə iqtisadi duruma toxunan müəllifə görə, bu il olduqca mürəkkəb il olub: “Nikbin bəyanatlara baxmayaraq, ÜDM azalır, iş yerləri bağlanır, bu il də ölkənin neft və qazdan 90%  asılı olduğunu və bazara başqa nəsə çıxara bilmədiyini bir daha təsdiq edib”.

Müəllif deyir ki, manatın məzənnəsi enməkdə davam edir, hətta əlavə maliyyə məsrəflərinə yol verməmək üçün 2017-ci ildə manatın tam “üzən məzənnə”yə keçməsi gözlənilir.

Məqalədə deyilir ki, ərzaq məhsulları da daxil olmaqla, bütün ölkə istehsalı idxaldan asılıdır. Odur ki, manatın ucuzlaşması ilə qiymət artımının olacağı qaçılmazdır.

Müəllif hesab edir ki, il ərzində çoxsaylı iqtisadi layihələr işlənsə də rəsmi sərəncamlar verilsə də bu, real həyatda əksini tapmayıb.

Müəllif düşünür ki, bütün bu böhran neft bumu illərində yürüdülən maliyyə siyasətinin yarıtmazlığının, ölkədə sahibkarlığın inkişafına olan fürsətin əldən verilməsinin, məmur özbaşınalığının, məmur-oliqarxların yaratdıqları inhisarçılığın və korrupsiyanın, ədalətli rəqabət mühitinin yaradılmamasının nəticəsidir.  

Məqalədə deyilir ki, ölkənin bank-maliyyə sistemindəki problemlərin həll edilməməsi iki devalvasiyadan sonra vətəndaşları kəskin kredit borcları ilə üz-üzə qoyub və dövlət də faktiki vətəndaşın problemini həll etməkdən özünü kənara çəkib: “Odur ki, ölkənin indiki iqitsadi həyatında yaşanan mövcud problemlər indiyə qədər yürüdülən siyasətin nəticəsidir.

“Bütünlükdə isə ilin iqtisadi yekunları sosial sahədə olduğu kimi sevindirici deyil və belə bir ağır yüklə yeni ilə daxil oluruq”.