Media-icmal 31.03.2017

1918-ci il 31 mart qırğınlarının növbəti ildönümü, ölkə banklarının durumu, bank borcuna görə intiharlar, əhalinin gəlirlərinin azalması bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

Terror siyasətə dönəndə

“Azərbayan” qəzeti “Tariximizə işıq salan sənəd” sərlövhəli məqalədə  (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=118940) keçmiş prezident Heydər Əliyevin 1998-ci ildə imzaladığı “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” fərmanını dəyərləndirir.

Fərman 1918-ci il martın 31-də Bakıda daşnak-bolşevik hərbiçilərinin törətdikləri kütləvi qırğınların 80-ci ildönümündə verilib.

Müəllif bu fərmanı erməni millətçilərinin hərəkətləri ilə bağlı ilk dolğun və hərtərəfli hüquqi-siyasi sənəd adlandırır: “1918-ci il martın 31-də kommunist və erməni şovinistləri Azərbaycanda kütləvi qırğınlar, qətliyamlar törətməklə bəşər tarixində misli görünməmiş soyqırıma imza atmışlar. Bu soyqırımın əsl hüquqi-siyasi qiyməti Azərbaycan dövləti müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra verilmişdir”.

Daha sonra müəllif məqalədə günümüzdə baş verən Qarabağ hadisələrinə diqqəti yönəldir və son 25 ildə Ermənistanın məqsədinin havadarlarına arxayın olaraq Azərbaycan torpaqlarını işğal etmək olduğunu bildirir: “Ermənistanın 1987-1988-ci illərdən başlayaraq Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı tutduğu mövqe və atdığı hər bir addım beynəlxalq hüquqla qadağan edilmiş zor tətbiq etməyə, digər dövlətin ərazisini ilhaq etməyə əsaslanır”.

Müəllif xüsusilə 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalıda törədilən qətliamı yada salır və bu faciə haqda bildirir: “Xocalı faciəsi Ermənistanın Dağlıq Qarabağı işğal etmək məqsədilə apardığı işğalçılıq müharibəsinin gedişində dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı törədilmiş soyqırım cinayətlərinin miqyasca ən dəhşətlisidir”.

Müəllif deyir ki, erməni tərəfin Azərbaycanda törətdikləri terror aktları ilə bağlı Heydər Əliyev Fondu kitablar, video-materiallar, sənədli filmlər hazırlayaraq beynəlxalq xətt g ictimaiyyətə təqdim edib.

Müəllif hesab edir ki, müasir dövrdə beynəlxalq terrorizmə qarşı fəal mübarizə aparan dünya birliyi erməni terroru təhlükəsinə daha ciddi yanaşmalı, yaxın tarixdə baş vermiş çoxsaylı insan faciələrinin təkrarlanmasına yol verməməlidir.

Qarabağ probleminə gəlincə, müəllif deyir ki, problem Azərbaycanın ərazi bütövlüyü əsasında həllini tapa bilər, əks halda Azərbaycan güc variantından istifadə hüququnu özündə saxlayır.

Banklar sağlam ola bilmir        

“Novoe Vremya” qəzetində “Bank sektoru: sağlamlaşdırma görünmür” sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w86841/.../#.WN1RpjuLTIU) məqalədə ölkənin bank sistemindəki durum müzakirə edilir.

Müəllif deyir ki, vaxtı keçmiş və ya problemli kreditlər bank sisteminin əsas problemidir və bu problem həll edilmədikcə bütün bank sistemi daha ağır duruma  düşəcək: “Habelə, ödənilməmiş kreditlər problemi belə kreditlərin sayını kəskin şəkildə artırır. Bu mənada bütün baxımlardan, o cümlədən mənəvi-etik baxımdan da durum olduqca həyəcanlandırıcıdır”.

Məqalədə deyilir ki, bir tərəfdən krediti ödəyə bilmək mümkünsüzlüyü, digər tərəfdən bankların kreditorlara psixoloji-fiziki təsirləri çoxsaylı intiharlara, ailə cinayətlərinə və boşanmalara səbəb olur.

Müəllif ölkədə kredit borcları sahəsindəki mənzərəni martın 30-da Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin iclasında Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının rəhbəri Rüfət Aslanlının çıxışından sitat gətirməklə aydınlaşdırır: “Krediti necə gəldi silmək olmaz, belə ki, banklarda əmanətlər qalır,  məhkəmələrin baxışında 700 mindən çox iş var ki, bunun 40%-i və ya 280 min iş bank-müştəri münasibətlərinə aiddir. Müştəri bankdan əmanətini götürmək istəyir, Bank isə cavab verir ki, müştərilər kreditləri bağlamadıqları üçün əmanətləri qaytara bilmir”.

Müəllif deyir ki, R.Aslanlı banka kredit borclarından danışır, amma bu borcların kütləvi yaranmasına səbəb olan manatın iki devalvasiyasını yada salmır, və Palata rəhbərinə bu məqamı diqqətdə saxlamaq çağırışı edir: “Başqa sözlə təkcə bankların mənafeyi barədə deyil, ağır duruma düşən insanların da taleyi barədə düşünmək lazımdır, bu məsələdə bank və müştəri üçün qarşılıqlı güzəşt nöqtəsi tapılmalıdır”.

Müəllif xatırladır ki, ölkədəki iqtisadi böhran, iş yerlərinin itirilməsi, manatın devalvasiyası obyektiv səbəblərdir və məhz bunlara görə kredit götürənlər krediti qaytara bilmirlər və reallıqla hesablaşmaq lazımdır və bu problemi təkcə vətəndaşın boynuna yükləməklə həll etmək mümkün olmayacaq.

Müəllif deyir ki, burada faiz dərəcələrini aşağı salmaq olar ki, elə kreditlərin qaytarıla bilməməsinin əsas səbəblərindən biri də yüksək faiz dərəcələridir.

Müəllif hesab edir ki, bankirlərin tamahkarlığı bank sistemini indiki böhrana soxub.

Yazı müəllifi deyir ki, məhkəmə çəkişmələri, bankların bağlanması çıxış yolu deyil, Palata düşünüb daha real yol tapmalıdır və buradan çıxış yolu siyasi, iqtisadi, məhkəmə islahatlarından keçir.

Bank borcu və intihar

“Müsavat.com” “Kredit borcu olanların intiharında banklar məsuliyyət daşıyırmı?” sərlövhəli məqalədə bank borclarına görə intiharlarla bağlı bankların məsuliyyətini ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

(http://musavat.com/news/kredit-borcu-olanlarin-intiharinda-banklar-mesuliyyet-dasiyirmi_426557.html)

Müəllif Şəkidə baş vermiş 55 yaşlı bir şəxsin ölümlə bitən bir intihar hadisəsi barədə danışır: Hüquq-mühafizə orqanlarından verilən məlumata görə, intihara səbəb şəxsin rayonda fəaliyyət göstərən banklardan birinə borclu olmasıdır”.

Məqalədə deyilir ki, bununla bağlı Şəki Rayon Prokurorluğunda CM-nin 125-ci (özünü öldürmə həddinə çatdırma) maddəsilə cinayət işi başlanıb.

Müəllif deyir ki, son zamanlar bankların borclulara qarşı təzyiqləri artıb və xüsusən də regionlarda əhalinin əksər hissəsi hüquqlarını bilmədiyi üçün bankların səlahiyyətli işçiləri tərəfindən onlara hədə-qorxu gəlinir, evlərinə məhkəmə qərarları göndərilir: “İnsanların maddi durumu getdikcə artan borcları ödəməyə yetmədiyindən bəziləri çıxış yolunu intihar etməkdə görür”.

Daha sonra müəllif  borcunu ödəmədiyi üçün bank tərəfindən təhdidlərə məruz qalan şəxs intihar etdikdə, bank işçilərinin məsuliyyət məsələsini gündəmə gətirir.

“Əgər şəxsin intiharı sırf bu hadisə ilə bağlı olarsa, qanunvericiliyə görə, bank cinayət məsuliyyəti daşıyır”. Bunu qəzetə hüquqşünas, iqtisadçı ekspert Əkrəm Həsənov bildirir.

Ə.Həsənov deyir ki, CM-in 125-ci maddəsinin tələbinə əsasən, bu məsələ sübutunu tapdıqda üç ildən yeddi ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə cəzası var və bank işçisinin əməlində bu hərəkətlər olubsa, ona qarşı cinayət işi açıla bilər. Yəni konkret bu halda maddi asılılıq əlaməti var. Amma bank işçisinin sözügedən hərəkətləri sübut olunmalıdır”.

Ekspert bildirir ki, təcrübədə bank işçiləri tərəfindən törədilən zorakılıq halları çoxdur: “Bank işçiləri və kollektorlar borcluları qorxudur da, alçaldır da, söyür də, döyür də. Vətəndaşlarımız belə hallarla qarşılaşanda vaxtında polisə şikayət etməlidir”.

Ə.Həsənov belə hərəkətlərə görə, vətəndaşın bankdan mənəvi zərərin əvəzinin ödənilməsini də tələb etmək hüququ olduğunu bilməlidir, bunu sağlığında şəxs özü, ölübsə ailəsi tələb edə bilər: “Amma cinayət məsuliyyətini bank yox, konkret işçisi daşıyır. İntihar edən şəxsin ailəsi həmin bank rəhbərliyini məhkəməyə verib mülki qaydada dəyən mənəvi zərəri də tələb edə bilər”.

Əhalinin azalan gəlirləri

“Exo” qəzetində “Azərbaycan əhalisinin real maaşları və gəlirləri 20% azalıb” sərlövhəli məqalə (http://ru.echo.az/?p=58104) oxumaq olar.

Müəllif  əhalinin gəlirlərinin azalmasını ekspert Nəriman Ağayevlə araşdırır. 

“Azərbaycanda əhalinin real maaşları və gəlirləri 20% azalıb. Dövlət Statistika Komitəsinin göstəriciləri real gerçəkliyi əks etdirmir, şişirdilmiş olur”.

Ekspert deyir ki, komitənin rəqəmlər üzərində oyun qurması əhalini çaşdırır, 2015-ci ildən başlayaraq maliyyə böhranı hələ də davam edir və özünü əhalinin gəlirlərində göstərir: “Çoxları işlərini itirib, ixtisara düşüb, ərzaq və qeyri-ərzaq mallarının qiymətləri qalxıb, inflyasiya artır və bütün bunlar keçən il ilə müqayisədə bu il gəlirlərin 20% azalmasına səbəb olub”.   

N.Ağayev deyir ki, keçən il heç olmasa əhalinin maliyyə ehtiyatı var idi. Bu gün artıq o ehtiyat da yoxdur.

Ekspert nominal baxımdan malların artdığını desə də, bunun real gəlirlərin azlığına müsbət mənada təsir etmədiyini deyir.  

Müəllif daha sonra MDB-nin ayrı-ayrı dövlətlərində də gəlirlərin azalmasına toxunur və bildirir ki, bu, əsasən neft-qaz istehsal edən ölkələrdir.

Müəllif orta aylıq maaşın həcminə görə, Azərbaycanın 5-ci yerdə və bu sahədə Cənubi Qafqazın autsayderi olduğunu bildirir.

Məqalədə deyilir ki, neftin qiyməti düşənə və manatın devalvasiyasına kimi maaşın çoxluğuna görə Cənubi Qafqazda lider olan Azərbaycan indi bu baxımdan çox geriləyib və dollar ekvivalentində regionda ən az maaş verən ölkəyə dönüb, bu rəqəm cəmi 308 dollar təşkil edir.

Müəllif deyir ki, neft-qaz istehsalçısı kimi MDB ölkələrilə müqayisədə maliyyə baxımından Azərbaycan daha çox ziyan çəkib, belə ki, enerji daşıyıcıları ölkənin valyuta gəlirlərində mühüm əhəmiyyətə malik idi.