Media-icmal 31.10.2016

Qarabağ münaqişəsinin həllinə yetərli olmayan beynəlxalq yanaşma,  Azərbaycanın Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsü birliyində mövqeyi, ölkənin maliyyə sahəsindəki durumu bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Beynəlxalq vasitəçilərdən narazılıq

“Azərbyacan” qəzeti “Milli maraqlara əsaslanan xarici siyasət” sərlövhəli

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=108731) məqalədə 28 ildir ki, davam edən Qarabağ münaqişəsinə beynəlxalq münasibəti dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, dünyanın aparıcı qüvvələri problemin həllinə ciddi yanaşmır. Yalnız bu il aprelin 2-5-də Qarabağ cəbhəsində baş verən hərbi əməliyyatlardan sonra  danışıqların intensivləşməsinə diqqət çəkir. Müəllifin fikrincə, Ermənistanı destruktiv mövqedən çıxış etməyə şirnikləndirən başlıca səbəblərdən biri ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrlərinin təcavüzkar dövlətə təsir göstərmək üçün zəruri təzyiq vasitələrindən istifadə etməməsidir.

Müəllifin fikrincə, problemin həlli üçün həmsədrlərin uzun müddətdir ki, “Ermənistan və Azərbaycanın siyasi razılığa gəlməsi” mövqeyi, işğalçıya və işğala məruz qalan tərəfə eyni mövqedən yanaşması gülüncdür: “Dünya nizamını müəyyənləşdirən fövqəlgüclərin işğal faktına liberal yanaşması, dolayısı ilə təcavüzkarlığa göz yumması bu qənaəti gücləndirir ki, hazırda dünyada etnik-milli münaqişələrin həllində hüquqi deyil, məhz siyasi vasitə və maraqlar önə çəkilir”.

Məqalədə deyilir ki, BMT ilə yanaşı, ATƏT-in, AŞPA-nın, İƏT-in sənədlərində də Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi faktı birmənalı qeyd olunub, bütün bunlar hüquqi və siyasi baxımdan xeyrimizə olsa da reallıqda vəziyyət dəyişmir. Bundan irəli gələrək müəllif deyir ki, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə ədalətsiz və “ikili standart”larla yanaşma müşahidə olunmaqdadır. Müəllif  problemə ikili yanaşmanı dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirməklə daha da əyaniləşdirdiyini düşünür: “Həll etmək Ermənistanın zəbt etdiyi ərazinin işğaldan azad olunması deməkdir. Ermənilər bunu etmək istəmirlər, onlar status-kvonu dəyişməz saxlamaq istəyirlər. Hərçənd nizamlanma ilə məşğul olan Minsk Qrupunun həmsədr ölkələri - Rusiya, ABŞ və Fransa - bu ölkələrin prezidentlərinin şəxsində dəfələrlə deyiblər ki, status-kvo qəbuledilməzdir və dəyişdirilməlidir. Lakin təəssüf ki, məsələ bu cür bəyanatlardan uzağa getmir”.

Müəllif bu düşüncədədir ki, Azərbaycanın Ermənistan üzərində hərbi və diplomatik üstünlüyü tam ələ alması Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllilə bağlı mövqeyini gücləndirir və problemin beynəlxalq hüquqi norma və prinsiplər çərçivəsində həlli üçün ciddi zəmin yaradır.

Beynəlxalq QHT Azərbaycanı izləyir

“Azadlıq.info” saytı ”Azərbaycanın beynəlxalq təşkilatdan çıxarılmasına çağırış edildi”(http://www.azadliq.info/162872.html) sərlövhəli məqalədə “Global Witness” beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatının Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinə olan təzyiqlərdən və bununla belə ölkənin Mədən Sənayesində Şəffaflıq Təşəbbüsündəki (EİTİ) statusunu saxlamaq cəhdlərindən bəhs edən təhlil yazısının xülasəsini təqdim edir. 

Yazıda  deyilir ki, Azərbaycanda müstəqil vətəndaş cəmiyyətinə – jurnalistlərə, müxalif siyasətçilərə, insan haqları müdafiəçilərinə, digər müxalif səxslərə qarşı sürəkli zorakı repressiya və rəsmilərlə bağlı korrupsiya faktları artıq adiləşib. Bundan irəli gələrək müəlliflər ölkədə belə durum olduğu halda  Azərbaycanın hələ də nüfuzlu EİTİ təşkilatının üzvlüyündə necə qala bilməsi sualını gündəmə gətirirlər: “Halbuki, EİTİ təşkilatının təməl prinsipi hökumətləri hesabatlı davranmağa vadar edən vətəndaş cəmiyyətinin azadlığı prinsipidir”.

Yazıda izah edilir ki, EİTİ iqtisadiyyatın inkişafına mane olan neft-qaz və mədən sənayesindəki korrupsiyanı aradan qaldırmaq üçün bir qrup vətəndaş cəmiyyəti üzvü tərəfindən qurulub və işləmə mexanizmi də vətəndaş cəmiyyətinin nəzarətindən ibarətdir. Müəlliflərə görə, bu nəzarət olmadığı bu qurum mahiyyətini itirir: “Əgər nəzarət funksiyası olmasa EİTİ təşkilatının qurduğu sistem sıradan çıxar və o, nəinki korrupsiya hallarını dayandırmağa, əksinə hökumətlərin ayıblarını örtməyə kömək edər”.

Yazıda deyilir ki, Azərbaycan hökuməti vətəndaş cəmiyyəti fəallarına qarşı hücumlara başlayandan sonra “Global Witness” və onun koalisiyadakı partnyorları  beynəlxalq “Publish What You Pay (PWYP)” təşkilatında EİTİ-nin hərəkətə keçməyi üçün çağırış etdi. Böyük təzyiqlərdən sonra 2015-ci ilin aprel ayında EİTİ təşkilatı presedenti olmayan bir addım ataraq ən köhnə üzvlərindən birini sanksiyaya məruz qoydu.  Müəlliflərə görə, son günlər rəsmi Bakı sanksiyalardan yaxa qurtarmaq üçün vətəndaş cəmiyyətinə qarşı kosmetik yumşalmalar nümayiş etdirir. Müəlliflər deyirlər ki, rəsmi Bakı 2017-ci ilin fevralına qədər vətəndaş cəmiyyətinin azad fəaliyyətinə maneə yaradan repressiv leqal baryerlərin aradan qaldırılacağı barədə öhdəlik götürüb və bura QHT-lərə qarşı ağır cəza və öhdəliklər aradan qaldırılacağı, maliyyələşməyə çıxışı asanlaşdırmaq üçün ölkə qanunlarının sadələşdiriləcəyi daxilidir: “Global Witness” təşkilatı bəyan edir ki, Azərbaycanın 2017-ci ilin fevralına qədər icrasını üzərinə götürdüyü öhdəliklərin yerinə yetirilməsinə dair addımları diqqətdə saxlayacaq”.

Vətəndaşın pulu qaytarılmalıdır

“Müsavat.com” saytı isə “Manatın məzənnəsi birbaşa bank sektorunun vəziyyətindən asılı olacaq” sərlövhəli məqalədə ekspert Vüqar Bayramlının ölkənin maliyyə sahəsindəki durumuna dair düşüncələrinə yer verib.

(http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/vuqar-bayramov-manatin-mezennesi-birbasha-bank-sektorunun-veziyyetinden-asili-olacaq-fotolar-video_388887.html)

Vüqar Bayramlı son zamanlar dolların bahalaşması və manatın dəyərini itirməsini qiymətləndirərək deyir:“Manatın məzənnəsi möhkəmlənməyə başlayan zaman bildirmişdim ki, bu 3 həftə və ya 1 ay çəkəcək. Mənə müraciət edənlərə də bildirirdim ki, manatın məzənnəsinin möhkəmlənməsi sonradan dolların manata nisbətən möhkəmlənməsi ilə əvəz olunacaq”. Ekspertə görə, manatın möhkəmlənməsini təmin edəcək iqtisadi faktorlar yoxdur, digər tərəfdən isə manatın məzənnəsini  Mərkəzi Bank inzibati yolla müəyyənləşdirməyə çalışır.

V.Bayramlı düşünür ki, bu üsul qısamüddətli dövr üçün effektli idi və artıq həmin qısa müddət də başa çatıb: “Dünya bazarında neftin qiymətinin aşağı olması, dollara tələbin yüksək olması, idxalın artması və ixracın hiss edilən dərəcə artmaması da manatın zəifləməsinə təsir göstərir”.

Ekspert deyir ki, kommersiya banklarının vəziyyəti də birbaşa manata təsir göstərir və 10 bank müflis olub: “Mən mərhələli şəkildə liberal üzən məzənnə siyasətinə keçidi məqsədəuyğun hesab edirəm. Bu gün Mərkəzi Bankın cəmi 4 milyardı var və bazarda manevr imkanları məhduddur. Neft Fondundan transferlər də azalıb. İlin sonuna doğru manatın məzənnəsində kəskin azalma istisna edilmir. Bu məsələdə FED-in uçot dərəcələrinin artırılması ilə bağlı qərarı da çox önəmlidir, psixoloji təsirləri var”.

Ekspert problemli kreditlər məsələsinə toxunaraq onun həllini də vacib sayır: “Mən dollarla olan kreditlərə güzəştlərin edilməsinin tərəfdarıyam və bununla bağlı təkliflərim də var. Bu, həm vətəndaşların sosial vəziyyətinin yaxşılaşması, həm də bank sektorunun özü üçün vacibdir”.

Banklarda qorunmayan əmanətlərin qaytarılmasında problemlərin olduğunu deyən ekspert istənilən halda bu vəsaitlərin sahiblərinə qaytarılmasını vacib hesab edir: “Amma bank vətəndaşın pulunu alıb xərcləyibsə buna görə cavab verməlidir, qanunvericilikdə bank rəhbərləri  üçün məsuliyyət müəyyənləşməlidir,  vətəndaşın pulu batırsa və buna görə heç kim cavab vermirsə bu da doğru deyil”.