Media-icmalı 03.04.18

Ölkədə sahibkarlığın inkişafı, sığortalanmanın vəziyyəti, "kölgə iqtisadiyyatı"nın həcmi və s. bugünkü (03 aprel, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Sahibkarlığın inkişafı nədən keçir

"Azərbaycan" qəzeti "Sahibkarlar getdikcə daha çox sahələrə sahib çıxırlar" sərlövhəli məqalədə özəl sahənin inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, bazar iqtisadiyyaına keçid özəl sektorun formalaşmasından, özəl sektorun formalaşması isə bu sahəyə hüquqi baza yaradılmasından keçir və bu reallıq bazar iqtisadiyyatının qanunauyğun tələbidir, Azərbaycan da bu məsələdə istisna deyil.

Müəllif bu bazanın yaradılması, sahibkarlara daha çox sərbəstlik verilməsi məqsədilə 1993-95-ci və 1997-2000-ci illəri əhatə edən proqramlar qəbul edildiyini xatırladır.

Sahibkarlığın inkişafına gəlincə, yazı müəllifi deyir ki, bu sahə son 14 ildə daha da inkişaf edib: "Hazırda qeyri-neft sektoru üzrə məhsul istehsalında və xidmətlərin göstərilməsində özəl sektorun payı 80 faizdən çoxdur. Özəl bölməyə dövlət dəstəyinin gücləndirilməsində Sahibkarlığa Kömək Milli Fondunun (SKMF) müstəsna xidmətləri var".

Müəllif deyir ki, iş adamlarının güzəştli maliyyə vəsaitlərinə çıxışları olmasa sahibkarlıq inkişaf edə bilməz, Fond həmin mexanizmdir və son 14 ildə sahibkarlara 2 milyard manatdan çox güzəştli kredit verilməsi bunun təsdiqidir.

Müəllif vurğulayır ki, hazırda Azərbaycanda güzəştli kreditlərdən ən çox faydalanan kiçik və orta sahibkarlardır: "Elə dünya təcrübəsi göstərir ki, kiçik və orta sahibkarlar ölkənin dinamik inkişafını təmin etməklə yanaşı, iqtisadiyyatın da dayanıqlı olmasına töhfə verirlər. Belə sahibkarlıq forması daha çevik olur, iqtisadi kataklizmlər dövründən özünü qoruya bilir, idarə edilməsi sadədir, bazarın tələblərinə, yeni şərtlərə tez uyğunlaşırlar".

Müəllif deyir ki, iqtisadiyyatın inkişafında əsas məsələlərdən biri də sərmayə qoyuluşudur və 2017-ci ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına 14,6 milyard dollar sərmayə yatırılıb, bu prosesdə həm xarici, həm də yerli sərmayədarlar iştirak ediblər.

Yazı müəllifi bu ilin yanvar ayında bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 960 milyon manat vəsait yönəldildiyini nəzərə çatdırır və bunun 80,5%-nin qeyri-dövlət sektoru sərmayədarlarının payına düşdüyünü deyir.

Müəllif vurğulayır ki, regionların inkişafına da sərmayə qoyuluşu sürətlə artır və son dövrlər güzəştli kreditlərin çox hissəsinin bölgələrdə fəaliyyət göstərən sahibkarlara verilməsi bunu təsdiqləyir.

Təhlükəli sosial obyektlər çoxluğu

"Exo" qəzetində isə "Azərbaycanda təhlükəli sosial obyektlərin sayı kifayət qədər çoxdur" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə obyektlərin sığortalanması sahəsindəki problemləri ekspert Adil Aslanovla müzakirəyə çıxarır və müəllif bu yaxınlarda Rusiyanın Kemerovo şəhərindəki "Rus albalı"sı ticarət-əyləncə mərkəzindəki yanğının məsələni aktuallaşdırdığını deyir.

"Daim çoxsaylı insanların cəmləşdikləri ticarət-əyləncə yerləri kimi obyektlərin sığortalanması Azərbaycanda sırf formal xarakter daşıyır". Ekspert bu şərhilə sığorta sahəsindəki durumu qəzetə anladır.

Ekspert deyir ki, Azərbaycan qanunvericiliyi yanğınlarla və fövqəladə hallarla bağlı üçüncü şəxslərə münasibətdə məsuliyyətin müəyyən olunması üçün icbari sığortalanma nəzərdə tutur: "Üçüncü şəxs tərəfindən həyata, sağlamlığa və mülkiyyətə vurulan ziyan məcburi qaydada kompensasiya edilir. Söhbət təkcə ticarət mərkəzlərindən yox, həm də restoran, kinoteatr, əyləncə mərkəzlərindən gedir və bunun üçün ayrıca qanun qəbul etməyə də ehtiyac yoxdur".

A.Aslanov deyir ki, hazırda çoxsaylı insanların cəmləşdikləri belə obyektlərin sığortalanması formal xarakter daşıyır, sığortaçılar obyektin ekspertizasını aparmalı olsalar da sahibkarın xahişilə bunu etmirlər.

Bundan da irəli gələrək ekspert deyir ki, bu baxımdan ölkədə təhlükəli sosial obyektlər kifayət qədərdir.

Müəllif vurğulayır ki, biznesmenlər hətta ucuz sığortalanmaya da qənaət edirlər, halbuki, sığorta xərcləri kifayət qədər aşağıdır və bunun biznesə "yük" olması iddiası əsassızdır: "Sığorta sənədi almaq 90-120 manat arasındadır, bu qeydə alınan məbləğdir. Sığortanın qiyməti obyektin həcmindən, dəyərindən və gəlirindən asılıdır. Ən maraqlısı budur ki, bəzi iş adamları, əsasən də restoran sahibləri, hətta bu qeydə alınan məbləğləri də ödəmək istəmirlər".

Ekspert deyir ki, obyekt sahibi 90 manata sığorta sənədi alırsa, bu əmlaka ziyana görə, zərərəçəkənə 100 min manat sığorta ödənişi deməkdir: "Sağlamlığa və insan həyatına vurulan ziyana görə isə 500 min manat sığorta ödənişi nəzərdə tutulur. Yəni, sahibkar 90 manata sığorta sənədi alır, amma sığorta ödənişi 500 min manata qalxır".

A.Aslanov hesab edir ki, vətəndaşların toplandıqları məkanlarda onlara vurula biləcək ziyanları aradan qaldırmaq üçün sığorta üzrə nəzarət tələbləri sərtləşdirilməlidir.

"Həm var, həm yox" iqtisadiyyatı

"Novoye Vremya" qəzetində isə ""Kölgə iqtisadiyyatı: var, ya yox?" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif ölkə iqtisadiyyatında "kölgə iqtisadiyyatı"nın həcmini Diplomlu Andlılar Sertifikatlaşdırılmış Mühasiblər Assosiasiyasının (DASMA) göstəricilərinə əsasən dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, 2017-ci ildə ən iri "kölgə iqtisadiyyatı"na malik ölkələr sırasında Azərbaycan siyahıda birinci olub: "Tədqiqatın nəticələri göstərir ki, bu "qeyri-formal" sektorun həcmi bütün ümumi daxili məhsulun (ÜDM) 67,04%-nə bərabərdir".

Yazı müəllifinin dediklərinə görə, Assosiasiya 2025-ci ilə vəziyyətin bir qədər yaxşılaşacağını, bu göstəriclərin 58,35%-ə düşəcəyini proqnozlaşdırır.

Müəllif 2017-ci ildə ölkədə ÜDM-in həcminin 59,987,7 milyard manat olduğunu və Assosiasiyanın göstəricilərinə əsasən də bu həcmin 60%-nin və ya 36 milyard manatının "kölgə iqtisadiyyatı"nın payına düşdüyünü bildirir.

Müəllif Beynəlxalq Valyuta Fondunun da göstəririclərinə istinad edir və deyir ki, bu göstəricılərə görə, "kölgə iqtisadiyyatı"nın həcmi azalır: "Bu göstəricilərə görə, 1991-2015-ci illərdə ölkədə "kölgə iqtisadiyyatı"nın orta həcmi 52,19% olub. Bu da o deməkdir ki, ölkə iqtisadiyyatının yarısından çoxu "kölgə"dədir, yəni, o həm var, həm də yox".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, "kölgə iqtisadiyyatı" korrupsiya üçün qidalanma mənbəyidir, "kölgə iqtisadiyyatı" və korrupsiya təkcə iqtisadiyyata yox, cəmiyyətin mənəvi-əxlaqi dəyərlərinə ağır zərbədir.

BVF ekspertlərinə istinadən müəllif deyir ki, bütün dünyada "kölgə iqtisadiyyatı" əməliyyatları 10-11 trilyon dollar təşkil edir, inkişaf etmiş ölkələrdə bu 12-16%, inkişaf edən ölkələrdə 40-50% həcmindədir.

"Azərbaycan iqtisadiyyatı bərabər olmayan iki hissədən- azı-rəsmi, çoxu "kölgə iqtisadiyyatı"ndan- ibarətdir. İqtisadiyyatın məhz "kölgə" hissəsi vergiyə cəlb edilmir və ölkədə inflyasiya üçün şərait yaradan da bu iqtisadiyyatdır. Geniş istifadə edilən malların çoxu ilə bağlı gömrük rüsumları 4-5 dəfə artırılıb, itkiyə məruz qalan iş adamları da buna görə ölkədə qiymətləri qaldırırlar".

Müəllif deyir ki, qiymət bahalaşmasına daha bir səbəb isə inhisardır, baxmayaraq ki, hökumət buna qarşı mübarizə aparıdğını deyir, hələ ki, nəticə yoxdur.

Müəllifə görə, kölgə iqtisadiyyatının indiki yüksək həcmi ölkədə böhranın hələ də davam etməsi səbəblərindən biridir və nağdsız hesablaşmalara keçmək onunla mübarizə üsullarından biridir, amma burada hər hansı uğur görünmür.