Media-icmalı 12.06.18

Sosial müdafiəni gücləndirmək-əsas hədəf

"Azərbaycan" qəzeti "İqtisadi siyasətin dəyişməz hədəfi" sərlövhəli məqalədə əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsini dəyərləndirir.

Müəllif müstəqilliyin ilk illərində ölkənin sosial-iqtisadi problemlərlə qarşılaşdığını, maaşların, müavinət və pensiyaların aylarla verilməməsi səbəbindən insanların vəziyyətinin daha da ağırlaşdırğını bildirir: "Belə çətin bir vaxtda ümummilli lider Heydər Əliyev 1993-cü ildə hakimiyyətə qayıdışı ilə Azərbaycanın yeni tarixində təzə bir səhifə açdı. Ulu öndər hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra ilk növbədə əhalinin sosial problemlərinin həlli məqsədilə təxirəsalınmaz tədbirlər görməyə başladı".

Yazi müəllifi deyir ki, 1994-cü ildə sosial müdafiənin gücləndirilməsilə bağlı bir neçə sənəd imzalandı və beləliklə, əhalinin sosial müdafiəsində dönüş yarandı, 1993-cü ilə kimi pensiyaya çıxanların pensiyası 2,2 dəfə artırıldı.

1998-ci ildə pensiyaların yeni hesablama mexanizminin tətbiqilə şəhid ailələri, müharibə əlilləri, qaçqın və məcburi köçkünlərin pensiyalarının məbləği 2 dəfədən çox artırılmış və buna 170 milyard manat vəsait sərf edilmişdi.

Müəllif deyir ki, 2000-ci ildə 450 min nəfərin pensiyasının minimum məbləğinin 50000 manata çatdırılması məqsədilə dövlət büdcəsindən ayda 5 milyard manat vəsait ayrılıb.

Müəllif həmin siyasətin bu gün də davam etdiyini, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən bu il aprelin 1-nə ölkədə 1 milyon 313,1 min nəfərin pensiyaçının qeydiyyatda olduğunu bildirir.: "Onların 58,8 faizi yaşa, 29,8 faizi əlilliyə, 11,4 faizi ailə başçısını itirməyə görə pensiya alır. Təkcə bu ilin 3 ayı ərzində pensiya və müavinətlərin maliyyələşdirilməsinə 895,7 milyon vəsait yönəldilib".

Yazı müəllifi deyir ki, bu il aprelin 1-nə 398,6 min nəfərə sosial müavinət təyin olunub.

Müəllif xatırladır ki, bu il mayın 1-inə ölkədə iqtisadi fəal əhalinin sayı 5 milyon 83,3 min nəfər olub, bunun da 4 milyon 830,6 min nəfərini məşğul əhali təşkil edir.

Məqalə müəllifi çoxsaylı iş yerlərinin açıldığını, orta aylıq nominal əmək haqlarının artdığını bildirir.

Rəsmi rəqəmlərə istinadən müəllif deyir ki, 2018-ci ilin yanvar-mart aylarında ölkə iqtisadiyyatında muzdla çalışan işçilərin orta aylıq nominal əməkhaqqı 532,4 manat təşkil edib, bəzi sahələrdə isə göstəricilər dəfələrlə üstün olub.

Nominal gəlirlər əvvəlki ilə nisbətən 9,2 faiz artaraq 16 milyard 272,8 milyon manata çatıb.

Taleləri qaranlıq qalan əmanətlər

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Bağlanan banklardakı əmanətlərin taleyi qaranlıq olaraq qalır" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif bəhs olunan sahədə vəziyyəti ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirəyə çıxarır.

Yazı müəllifi ekspertlərə istinadən ölkənin bank sektorunda zəif bankların bağlanması prosesinin bu il də davam edəcəyini deyərək bunu daha çox sayda insanın banklara əmanət etdiyi vəsaitlərdən məhrum olması kimi dəyərləndirir.

Ə.Həsənov qəzetə deyir ki, bağlanan bankların bir çoxunun əmlakı və kreditləri əmanətlərin qaytarılması üçün yetərli olsa da, bəzi banklarda vəziyyət gərgindir.

Ekspertin sözlərinə görə, bağlanan banklarda qorunmayan əmanəti olanların heç biri qoyduğu pulun hamısını geri ala bilmir.

Ə.Həsənova görə, son vaxtlar Əmanətlərin Sığortası Fondu (ƏSF) qorunan əmanətlərin də bəzilərinin qaytarılmasından qanunsuzluğa yol verərək imtina edir, bu mənada "Texnikabank" və "StandardBank"da vəziyyət çox pisdir: "Onların əmlakı və kreditləri heç qorunan əmanətlərin qaytarılmasını belə təmin etmir. Ola bilsin ki, digər banklardan da belə vəziyyətdə olanlar var, əmanətlərin Sığrotalanması Fondu qeyri-şəffaf işləyir deyə bu haqda dəqiq məlumat əldə etmək mümkün olmur. Qanuna görə, Fond 3 ayda bir dəfə bütün kreditorlara bankın maliyyə vəziyyəti haqqında məlumat təqdim etməlidir. Lakin bunu etmirlər, bu isə Fondun nə qədər düzgün işləməsinə şübhələr yaradır".

Ə.Həsənov deyir ki, bağlanan banklar arasında yeganə "Standardbank"ın əmanətçiləri bankı müflisləşməyə gətirib çıxaran Mərkəzi Bankı, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasını məhkəməyə veriblər, belə ki, onların günahından "StandarBank" uzun illər boyu müflis həddində olaraq fəaliyyət göstərib.

Ə.Həsənov bildirir ki, yalnız "StandardBank"da əhalinin 157 milyon manat əmanəti, şirkətlərin 400 milyon manatı qalıb.Daha 460 milyon manata yaxın vəsait isə ƏSF-nin qaytardığı qorunan əmanətlərdir.

Ə.Həsənov iddia edir ki, digər banklar üzrə belə məlumatlar açıqlanmır, heç bir bankın əmanətçisi bankın durumu barədə məlumatlandırılmır və ƏSF belə məlumatları tam qapalı saxlayır. İstər dövlət, istər özəl qurum olsun, ailə olsun - maliyyə məsələlərində şəffaflıq yoxdursa, deməli, orada dürüstlük böyük şübhə altındadır".

Ekspert deyir ki, bağlanan banklarda qalan qorunmayan əmanətlərin həcmi təxminən 2 milyard manata yaxındır, bu barədə dəqiq məlumat, Fonddadır, Fondun yeni rəhbərliyindən gözləntilər çox olsa da təəssüf ki, onlar özlərini doğrultmadı.

Dolların hakim mövqeyi yerində

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Balı dollar idarə edir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Yazı müəllifi deyir ki, Mərkəzi Bank rəhbərliyi bu yaxınlarda manatın dayanıqlığı fonunda sağlamlaşdırma və bank sistemində dollarsızlaşdırma prosesinin getdiyini bildirir, buna nümunə kimi əhalinin dollar depozitlərinin azalması göstərilirdi: "Deyilirdi ki, 2018-ci ildə manatın dolları sıxışdırması meyli davam edəcək və buna əsasən proqnoz vermək olar ki, Azərbaycan bazarında dolların qiyməti enəcək. Başqa sözlə, Mərkəzi Bank hamını inandırmaq istəyirdi ki, manata inam fonunda dollara maraq azalır".

Amma müəllif hesab edir ki, dollarla depozitlərinin azalması heç kəsin dollar almaması anlamına gələ bilməz, əksinə, dollarla depozitlərin və kreditlərin azalmasına səbəb manatın iki dəfə devalvasiaya uğramasından sonra əmanətlər ətrafında qeyri-müəyyən situasiya yaranmasıdır: "İndi deyəcəklərimiz isə MB-nin bank sektorunda dollarsızlaşdırma və manatın sabitliyinin möhkəmlənməsilə bağlı dediklərini inkar edir. Bu ilin aprel ayındakı nəqd valyuta alqı-satqısında Azərbaycanın kommersiya bankları əhliyə 411,732 milyon dollar satıb və MB deyir ki, bu mart ayı ilə müqayisədə 15 dəfə çoxdur".

Müəllifin deməsinə görə, bütünlükdə banklar əhaliyə 545.660 milyon dillar satıblar, əhalidən 133,928 milyon dollar alıblar ki, bu da aylıq müqayisədə əhaliyə dollar satışının 2,7 dəfə artması deməkdir.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, bu ilin yanvar-fevral aylarında əhalidən dollar alınması satışı üstələyirdi, mart-aprel aylarından isə əks proses baş verir: "Gördüyümüz kimi, dollar balı idarə etməkdə davam edir, belə dollar satışında dollar qıtlığı təkrar ola bilər və bu halda Azərbaycan bazarında dolların dəyər itirməsindən necə danışmaq mümkündür?"

Müəllif deyir ki, bir çox bankların zərərə düşmələri nəzərə alınsa ölkənin bank sistemində sağlamlaşdırma olmadığı nəticəsi çıxarmaq mümkündür, hətta dollara nisbətdə manatın nisbi sabitliyi belə dollardan aslılığın azalmasına zəmanət ola bilməz.

Müəllif xüsusi olaraq vurğulayır ki, manata bütün hörmətlə birgə bunu da qeyd etmək lazımdır ki, ölkə əhalisinin çoxu dollara üstünlük verir: "Buna isə səbəb odur ki, ölkə iqtisadiyyatı hələ ki, hər cür kataklizmi aradan qaldıracaq səviyyədə inkişaf etməyib. Heç kəsə də sirr deyil ki, indiki neft kotirovkaları neft ölkələrinin, o cümlədən Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf katalizatorudur.

Bu isə neftin qiymətindən aslı olan iqtisadiyyatda istənilən hadisənin baş verməsi mümkünlüyü, həm də vətəndaşların manat nəqdliyindən xilas olaraq dollar amerika dolları ehtiyatı toplaması deməkdir.

Müəllifə görə, manatın sonrakı sabitliyinə inam yoxdur, çünki iqtisadiyyat heç cür böhrandan çıxa bilmir, yeni Nazirlər Kabinetinin iqtisadi islahatlara başlayacağı ümidləri gözümüz önündə əriyir və texnokratların Kabinetdə olmamaları islahatların axsayacağını göstərirdi.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan banklarının fəaliyyət səmərəliliyi də iqtisadiyyatın indiki vəziyyətindən asılıdır.

Dollardan asılılığa son qoymağa gəlincə isə müəllifə görə, bunun yolu neft qiymətindən asılı olmayan iqtisadiyyat qurmaqdan keçir.