Media icmalı 14.05.18

Qeyri-neft sektorunun sənayeləşməsi, taxılçılıq sahəsindəki durum, ölkədəki demoqrafik vəziyyət və s. mövzular bugünkü medianın (14 may, 2018-ci il) aparıcı mövzularındandır.

Sənayeləşən qeyri-neft sektoru

"Azərbaycan" qəzeti "Aqrar sektorun sənayeləşməsi dövrün tələbidir" sərlövhəli məqalədə aqrar sektorun inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, son illər dövlət dəstəyi hesabına inkişaf edən pambıqçılıq, tütünçülük, sitrus meyvəçiliyi, üzümçülük, çayçılıq, çəltikçilik bu sahədə məhsul istehsalının artımına və ixrac potensialının çoxalmasına imkan yaradıb.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, elə buna görə də bu ilin yanvar-fevral aylarında qeyri-neft məhsullarının ixrac dəyəri ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 37,3% faiz artaraq 241,7 milyon dollara çatıb.

Müəllif aqrar sahənin inkişafının prioritet olması ilə bağlı dövlət başçısı İlham Əiyevdən sitat gətirir: "Kənd təsərrüfatı ilə bağlı artım 4,2 faizdir, yaxşı göstəricidir, xüsusilə bitkiçilikdə. Bunun böyük hissəsi pambığın istehsalı ilə bağlıdır... Biz ənənəvi texniki məhsulların inkişafı ilə bağlı çox ciddi addımlar atmışıq..."

Müəllif deyir ki, aqrar sektorda islahatlar "istehsaldan son məhsula qədər" sistemi üzrə icra edilir, belə ki, Mingəçevir Sənaye Parkında və Şəki İpək Kombinatında pambıq və baramanın emal edilərək son məhsula çevrilməsi üçün konkret tədbirlər görülür, bu da məhsullardan daha çox gəlir əldə etməyə imkan verir: "Qeyd edək ki, təkcə pambıqçılığa verilən dövlət dəstəyi sayəsində ötən il 207 min ton pambıq tədarük edilib. Müqayisə üçün bildirək ki, 2015-ci ildə bu rəqəm cəmi 35 min ton olub".

Bu göstəricilərdən irəli gələrək müəllif deyir ki, aqrar sahədə sənayeləşmə dövrün tələbidir və bu amil olmadan bu sektor inkişaf edə bilmir, bu inkişaf da yeni texnika və texnologiyaların tətbiqindən keçir.

Müəllif deyir ki, aqrar sahənin sənayeləşməsində aqroparklar da mühüm amillərdən biridir: "Hazırda Azərbaycanda 45 aqroparkın yaradılması prosesi gedir. Həmin aqroparkların 28-i bitkiçilik, 17-i heyvandarlıq kompleksidir".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, istehsal, emal, satış və texniki xidmətlərin kompleks şəkildə həyata keçirilməsi aqroparkların bir üstünlüyüdür,

Müəllif deyir ki, qeyri-neft sektorunda fındıqçılıq, tütünçülük, baramaçılıq inkişaf üçün sənayeləşməni zərurətə çevirən sahələrdir, bu mənada baramaçılıq kəlağayı istehsalının icrasına imkanlar açır.

Müəllif vurğulayır ki, bu inkişaf təkcə aqrar sahənin inkişafı ilə bitmir, həm də əhali işlə təmin edilir, təkcə pambıq sahələrinin artırılması 200 minə yaxın insanın işlə təmin olunmasına, gəlir əldə etməsinə imkan yaradıb.

Ayrılan pullar hara sovrulur?

"Azadlıq.info"da isə "Yad ölkələrin çörəyinə möhtac qalmışıq" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt kənd təsərrüfatı mütəxəssisi Valeh Məhərrəmlinin taxılçılıq sahəsindəki durumla bağlı düşüncələrinə yer verib.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda taxılçılığın inkişafı adı ilə dövlət büdcəsindən hər il kifayət qədər böyük maliyyə vəsaitləri ayrılır.

Ekspert Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən bildirir ki, ölkədə mövcud olan əkin sahələrinin 65-70 faizi taxıl bitkilərinin əkini üçün istifadə edilir: "Amma buna baxmayaraq, son bir neçə ildə taxılçılığın inkişafı üçün dövlət dəstəyi nəzərdə tutulsa da bu sahəyə, xüsusən buğda və çəltik istehsalı üçün dövlət büdcəsindən hər hektara görə 90 manat subsidiya verilsə də Azərbaycan ərzaq buğdasına olan ehtiyacını daxili istehsal hesabına ödəyə bilmir. Ölkənin cəmi 1,4 milyon ton ərzaq buğdasına ehtiyacı olduğu halda bu tələbat tam olaraq idxal hesabına ödənilir".

V. Məhərrəmli vurğulayır ki, Kənd Kəsərrüfatı Nazirliyi ölkədə 1 milyon 800 min tondan çox buğda istehsal olduğunu iddia edir, bununla belə hər ildə Azərbaycana 1,4-1,6 milyon ton buğda idxal olunur.

Ekspert deyir ki, ölkədə bu sahənin nikişafı üçün xaricdən toxumdan texnikaya qədər bütün vəsaitlər gətirilsə də taxılçılıq geriləyir, sahənin inkişafı üçün ayrılan vəsaitlərin mənimsənildiyi aşkar edilir: "Dövlət başçısı İlham Əliyev də müşavirələrdə dəfələrlə belə faktların olduğunu etiraf edib. Fermerlərə çatan az miqdarda maliyyə vəsaiti isə sahənin normal inkişafı üçün yetərli deyil".

V.Məhərrəmli hesab edir ki, taxıl istehsalı ilə məşğul olan fermerlər üçün dövlət büdcəsindən ayrılan sübsidiyanın həcmi optimal şəkildə artırılmalıdır.

Ekspert deyir ki, toxumçuluğun inkişafı üçün dövlət büdcəsindən maliyyə vəsaiti ayrılsa da bu sahənin inkişafını stimullaşdırmır, keyfiyyətli toxum çatışmazlığı çox ciddi problem yaradır.

Müəllif vurğulayır ki, Fermerlər keyfiyyətli toxum əldə edə bilməyən fermerlər adi taxıl dənindən toxum kimi istifadə edirlər, bu da məhsuldarlığa və məhsulun keyfiyyətinə mənfi təsir edir: "Nəticədə əldə olunan məhsul ərzaq buğdası kimi tələb olunmur".

Müəllif deyir ki, ölkənin ehtiyat fondu əsasən idxal hesabına formalaşır, bu isə fermerləri həvəsdən salır və onların yetişdirdikləri məhsul heyvandarlıqda yem kimi istifadə olunur, fermer gəlir əldə edə bilmir və bu sahəyə maraq get-gedə azalır.

Müəllif deyir ki, gəlirlərin az olması fermerlərin 24-33% arasında banklarda götürdükləri kreditləri qaytara bilmələrini sual altına salır və əlavə problemlər yaradır.

Ömürlər qısalır: səbəb nədir?

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Azərbaycanlılar pensiya yaşına necə çatırlar?" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif ölkədə demorqafik durum sahəsindəki problemləri gündəmə daşıyır.

Müəlif öncə ölkənin əməkqabiliyyətli və pensiyaçı əhalisi arasında nisbəti ön plana çıxarır və deyir ki, ölkədə əmək qabiliyyətli əhali ilə pensiyaçılar nisbətində xoşagəlməz vəziyyət və nisbət yaşanır.

Müəllif vurğulayır ki, iqtisadçılar ölkədə əməkqabiliyyətli əhalinin sayı pensiyaçıların sayını üz dəfə bu üstələməsini normal sayırlar, Azərbaycanda isə bu fəqr 1,5 dəfəyə bərabərdir, həm də pensiyaçıların sayı artmaqda davam edir.

Məqalə müəllifi iqtisadçı Rövşən Ağayevə istinadən deyir ki, əmək qabiliyyətli əhali arasında ölüm hallarının artması kişilər arasında daha çoxdur: "Ölkədə iqtisadi-sosial durumun ağır olmasını üzə çıxaran daha bir amil də var, belə ki, Azərbaycanda əmək qabiliyyətli əhali arasında ölüm göstəriciləri inkişaf etmiş ölkələrlə müqayisədə iki dəfə çoxdur və son demoqrafik göstəricilər də ölkədə mürəkkəb iqtisadi durumdan xəbər verir".

Bu iki kateqoriya arasındakı nisbətdən irəli gələrək müəllif məntiqi mühakimə yürüdərək əlavə edir ki, iqtisadi vəziyyətlə demoqrafik proseslər arasında qarşılıqlı əlaqə olmasının təhlilə ehtiyacı yoxdur: "Bu hətta adi bir insana da məlumdur ki, nə qədər pis yaşayırıqsa, ömür də bir o qədər qısalır və bu baxımdan son demoqrafik göstəricilər vəziyyəti anlamağa imkan verir".

Müəllif deyir ki, iqtisadçı bəhs edilən sahədə 2016-cı il və 2017-ci illər arasında paralellər də aparır: "2016-cı ildə əmək qabiliyyətli 15-64 yaş cins-yaş qrupunda kişilər arasında ölüm halı hər 100 min nəfərə demək olar ki, iki dəfə yüksək olub : "2016-cı ildə qadınlar arasında ölüm halı hər 100 min nəfərə 195 nəfər olubsa, kişilər arasında bu höstərici 379 nəfər olub. Bu dövrdə bütünlükdə kişilər arasında 29924 nəfər dünyasını dəyişib, bunun da 44%-i əməkqabiliyyətli yaş qrupuna aid olanlardır. Qadınlar arasında isə bu 25%-ə bərabərdir".

Müəllif deyir ki, son 10 il ərzində selektiv abortlar nəticəsində yeni doğulanlar arasında oğlan uşaqlarının sayı qız sayını 5-6% üstələyir, amma statistik göstəricilərə görə 14 yaşına qədər uşaqlar arasında oğlanların ölüm sayı qızların ölüm sayından 30% çoxdur: "Bu vəziyyət sonrakı yaş dövründə qadınlarla müqayisədə kişi sayının ciddi azalmasına səbəb olur . Məs, 2016-cı ildə 14 yaşına qədər hər 100 min nəfərə nisbətdə qızlar arasında ölüm sayı 97 nəfər olubsa, oğlanlar arasında 127 nəfər olub. İnkişaf etmiş ölkələrdə əməkqabiliyyətli yaşda ölənlərin sayı 18-22%-dir. Azərbaycanda isə bu son illərdə 36-38%-ə qalxmaqla Qərb ölkələrinin statistikasını iki dəfə üstələyir".

Müəllif deyir ki, ÜDM-in əhali xərcləri Azərbaycanda 3-4% təşkil edirsə, Qərb ölkələrində bu 10-15%-ə bərabərdir.

Müəllif uzunömürlülüklə bağlı qonşu Gürcüstanla Azərbaycan arasında paralel apararaq deyir ki, Gürcüstnda hər 1000 nəfərə yaşı 80-dən yuxarı olan 34 nəfər düşürsə, Azərbaycanda bu göstərici 13 nəfərdir.

Müəllif vurğulayır ki, əhalisi 4 milyon nəfərə bərabər olan Gürcüstanda yaşı 80-dən yuxarı olan 127 min nəfər yaşayırsa, əhalisi 10 milyon nəfərə yaxın olan Azərbaycanda bu rəqəm 129 min nəfərdir.

Müəllif ekspertə istinadən deyir ki, uzunömürlülük sosil- psixoloji vəziyyətə, təbii mühitə, sağlam həyat tərzinə, əmək şəraitinə və səhiyyənin keyfiyyətinə, insanın maddi rifahının təminatına bağlıdır.