Media icmalı 26.05.18

Ölkədə sahibkarlığın inkişafı, qiymət bahalığının səbəbləri, iri həcmli əskinasların dövriyyəyə buraxılmasının mahiyyəti bugünki (26 may, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Özəl sektorun inkişafına tövhə

"Azərbaycan" qəzeti "Prezident İlham Əliyevin yeni islahatlar kursu özəl sektorun sürətli inkişafına töhfə verir" sərlövhəli məqalədə ölkədə özəl sahənin inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif vurğulayır ki, 25 may Azərbaycanda "Sahibkarlar Günü"dür və bununla bağlı Bakı Biznes Mərkəzində konfrans keçirilib, iş adamları bu konfransda iştirakçı olublar.

Məqalə müəllifi deyir ki, iqtisadiyyat naziri Şahin Mustafayev Heydər Əliyevin müəllifi olduğu, İlham Əliyevin davam etdirdiyi siyasətin özəl sektorda da sürətli inkişafa səbəb olduğunu vurğulayıb.

Müəllif deyir ki, hətta 25 mayın sahibkarlar günü kimi qeyd olunması özü də sahibkarlara göstərilən qayğının bariz nümunəsi adlandırılır.

Müəllif nazir Ş.Mustafayevə istinadən deyir ki, ölkədə əlverişli biznes və investisiya mühiti yaradılıb: "Ölkəmizin gələcək inkişafı sahibkarlığın inkişafından asılıdır" strateji xəttinə uyğun qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi, şəffaf inzibati tənzimləmə, dövlət dəstəyi mexanizmlərinin genişləndirilməsi, sahibkarların hüquqlarının və qanuni mənafelərinin etibarlı müdafiəsi təmin edilir".

Ş.Mustafayev deyir ki, son 15 ildə ölkə iqtisadiyyatı 3,2 dəfə, sahibkarlıq subyektlərinin sayı 4,3 dəfə artıb, özəl bölmənin payı artaraq ÜDM-də 84%-i, məşğulluqda isə 75%-i ötüb, 90 mindən çox müəssisə yaradılıb.

Müəllif vurğulayır ki, ölkənin sənaye parklarında, sənaye məhəllələrində müəssisələr istifadyə verilib: "2,5 milyard manatlıq investisiya qoyuluşunu nəzərdə tutan 271 layihə üçün İnvestisiya Təşviqi Sənədi verilib. Bu layihələrin 130-u üzrə müəssisələr fəaliyyətə başlayıb. Hazırda 30 rayon üzrə 191,8 min hektar ərazidə 45 aqroparkın yaradılması təşviq olunur. Xaçmaz, Şəmkir və Cəlilabad aqroparklarında 1-ci mərhələ üzrə işlər başa çatıb. 2018-ci ildə 15 aqroparkın istifadəyə verilməsi gözlənilir".

Müəllif vurğulayır ki, indiyədək 35 mindən çox sahibkara 2,2 milyard manatadək güzəştli kredit verilib, 2018-ci ildə isə qaytarılmış kreditlər hesabına sahibkarlara minimum 170 milyon manat güzəştli kreditin verilməsi nəzərdə tutulur.

Artıq Latviya və Ukraynada Azərbaycan ticarət evlərinin yaradılması işləri yekunlaşır, Çin, Rusiya, BƏƏ və Polşada Azərbaycanın ticarət nümayəndələri təyin edilib.

Yerli istehsalın potensialının yüksəldilməsi və ixracın dəstəklənməsi tədbirləri nəticəsində qeyri-neft ixracı 2017-ci ildə 24,4%, 2018-ci ilin I rübündə isə 35%-ə yaxın artıb.

Eyni zamanda, Azərbaycanın tranzit potensialının yüksəldilməsi məqsədilə Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanı kompleksi istifadəyə verilib ki, bu da sahibkarlar üçün geniş imkanlar açır, özəl bölmənin fəaliyyətini stimullaşdırır.

Sonra sahibkarlığın inkişafına həsr olunmuş "Dayanıqlı inkişaf. Güclü sahibkarlıq" filmi nümayiş olunub.

Cilovlanmayan bahalaşma

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Mərkəzi Bank qiymət artımı qeydə alır, onu necə cilovlayaq?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif vurğulayır ki, 2017-ci ildə Azərbaycanda inflyasiyanın 13,9% təşkil etdiyi deyilir və əgər məmurlara və statistikaya inam olmaması nəzərə alınsa, o zaman demək olar ki, ölkədə real inflyasiyanın səviyyəsi göstəriləndən yuxarı olub.

Yazı müəllifi xatırladır ki, Mərkəzi Bank rəhbəri Elman Rüstəmov hələ bu yaxınlarda söz vermişdi ki, 2018-ci ildə inflyasiya 6%-ə enəcək: "Amma bütün dəqiqiliyi ilə hər şey əksinə baş verir, qiymət artımını dayandırmaq olmur, inflyasiya gözləntiləri isə qaranlıq görünür".

Müəllif yada salır ki, Mərkəzi Bank Azərbaycanda orta illik baza inflyaisyasının 2017-ci ildə 12,1% olduğunu, 2018-ci ilin ilk rübündə isə bunun 3,1% təşkil etdiyini bildirir.

Müəllifin sözlərinə görə, bankdan bildiriblər ki, inflyasiyanı dəqiqləşdirmək üçün 520 adda məhsul və xidmət üzrə aparılan araşdırmalar 2018-ci ilin ilk rübündə ərzaq məhsulları üzrə inflyasiyanın 4,5%, qeyri-ərzaq məhsulları üzrə 4,3%, xidmətlər üzrə 2,9% olduğunu müəyyən edib: "Deməli, 520 adda məhsuldan 170 növ məhsul üzrə qiymət enməsi olub, 142-si üzrə isə qiymət dəyişikliyi olmayıb, 208 məhsul və xidmət üzrə qiymət bahalığı qeydə alınıb.

Bu sırada müəllif 208 məhsul və xidmət növü üzrə bahalıq olmasını heç də az göstərici saymır və belə bir durumda inflyasiyanın əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salınması barədə danışmağın özünü qeyri-ciddi adlandırır.

Müəllif vurğulayır ki, qiymətlərində eniş olmuş məhsullara gəlincə, bunlar mövsümi məsələ ilə bağlı olub, ət və balıq məhsullarının bahalaşması isə bəzi mallarda bahalaşmanı "arxa plana" keçirib.

Müəllif bununla belə əksər sferalarda xidmət artmının əyaniliyi ortaya qoyduğunu söyləyir: "Adama belə gəlir ki, nə Mərkəzi Bank, nə Dövlət Statistika Komitəsi vəziyyətə nəzarət etmək gücündə deyil, istehlak bazarında olduğu kimi xidmər sahəsi də "öz axarı"na buraxılıb. Hər tacir öz qiymətini müəyyən edir".

Məqalə müəllifi deyir ki, bahalığa görə əhali firma və şirkət təmsilçilərini, onlar isə öz növbələrində bazarlarda qiymət bahalığı yaradan inhisarçıları günahlandırırlar və beləliklə "qapalı dairə" oraya çıxır.

Müəllifə görə, ən dəhşətlisi budur ki, buna görə heç kəs məsuiyyət daşımır və bu "əl yandıran qiymətlər" mağaza və marketlərdə inflyasiya təhdidi, digər tərəfdən manatın dəyərdən düşməsi şəraiti yaradır.

Yazı müəllifi belə bir şəraitdə inflyasiyanın 6% olması haqda danışmağı reallıqdan uzaq adlandıır, amma bunun tənzimləyicinin (yəni Mərkəzi Bankın) xüsusiyyətinə çevrildiyini nəzərə çatdırır.

Müəllif hesab edir ki, inflyasiyanın qarşısını almaq üçün inhisarçılarla mübarizə getməli, islahatlar aparılmalı, hökumət iqtisadiyyatı neftin qiymətinə baxaraq qurmağa son qoymalıdır.

Manatın eniş göstəriciləri

"Exo" qəzetində isə "200 manatlıq əskinasın buraxılması hələ..." sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif ölkədə 200 manatlıq və daha yüksək qiymətli əskinasların buraxılması səbəblərini ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

"Dövriyyəyə 200 manatlıq əskinasların buraxılması dolayısı ilə də olsa

təkcə Azərbaycan milli manatının öz dəyərini itirməsinin yox, həm də perspektivdə

manatın dəyərinin enəcəyinin göstəricisidir". Bunu qəzetə bank mütəxəssisi Əkrəm Həsənov şərh edib.

Ə.Həsənov xatırladır ki, XX əsrin 90-cı illərində Azərbaycan hökuməti dövriyyəyə 50,100 və 1000 manatlıq, 1994-cü ildə 10 min manatlıq, 1996-cı ildə isə 50 min manatlıq əskinaslar buraldı və bu, yenə təkrar ediləcək.

Ekspert xatırladıb ki, əgər bir neçə il öncəki məzənnə üzrə 100 manat 100 dolları üstələyirdisə, indi 100 manatın dəyəri amerika valyutasından iki dəfə geri qalır.

Ə.Həsənov istisna etmir ki, yaxın illərdə, daha dəqiq isə yaxın 5 ildə tənzimləyici 500 manatlıq dəyəri olan pulları dövriyyəyə buraxacaq. "Bu, devalvasiyanın həmləyə keçməsi barədə Mərkəzi Bankın faktı təsdiq etməsindən daha çox qarşıdakı "oyun"a bənzəyir. Biz hamımız başa düşürük ki, bu il də olmasa, gələn il manat təkrar devalvasiyaya məruz qalacaq, indi isə yeni əskinasları nümayiş etdirmək üçün yaxşı bəhanə yaranıb. Mərkəzi Bank məhz bu fürsəti əldən vermək istəmirdi".

Ə.Həsənova görə, 200 manatlıq əskinasların buraxılması hələ başlanğıcdır və hər şey neftin qiymətindən və neft gəlirlərindən asılı olacaq.

Ə.Həsənov hesab edir ki, uzunmüddətli perspektivdə və qarşıdakı 5 ildə gəlirlər azalacaq, əgər bu müddətdə qaz-neftdən əlavə, dünyaya satışa nəsə təqdim olunmasa, - elə əlavə nəyinsə təqdim olunması da az inandırıcıdır, - ölkənin gəlirlərinin azalmağa başlayacağı görünəcək.

Xatırladaq ki, Azərbaycan Mərkəzi Bankı bu həftənin ikinci günü 200 manatlıq əskinasların dövriyyəyə buraxılması ilə bağlı qapalı təqdimat keçirib.

Buna qədərsə dövriyyədə olan ən bahalı əskinas 100 manatlıq idi.

200 manatlıq əskinasın dizayn işini ABŞ-ın "Crane Cirrency şirkəti yerinə yetirib, dizayn işləri isə "Giesecke&Devrient" şirkəti tərəfindən icra edilib.