Pulunuz yoxdur, amma müalicə olunursunuz!

Azərbaycanın Səhiyyə Nazirliyi publik hüquqlu hüquqi şəxs statusu almağa namizəd olan tibb müəssisələrinin siyahısını açıqlayıb. Nazirliyin hüquq və daxili nəzarət sektorunun müdiri Elxan Əzizovun verdiyi məlumata görə, siyahıya mərkəzi rayon xəstəxanaları, Akademik Mirqasımov adına Respublika Kliniki Xəstəxanası, 1 saylı Respublika Psixiatriya Xəstəxanası, Respublika Talassemiya Mərkəzi və Bakıda bir neçə xəstəxana daxil olub.

Növbəti mərhələdə bu siyahıya Klinik Tibb Mərkəzi, Bakı Sağlamlıq Mərkəzi kimi böyük tibb mərkəzləri də daxil olacaq. Gələn il təminən 70 dövlət xəstəxanası, poliklinika, perinatal mərkəz publik hüquqi şəxs statusu, eyni zamanda ödənişli tibbi yardım göstərmək hüququ əldə edərək, yeni maliyyə modeli ilə fəaliyyət göstərəcək. Əslində yerli tibb çoxdan vətəndaşlara açıq-aşkar ödənişli xidmət göstərir, laboratoriya analizləri, əməliyyatlar, müalicə üçün öz tariflərini tətbiq edir.

"Yeni hüquqi status tibb müəssisələrinə daha çox qazanmaq imkanı verəcək və onların yeni səlahiyyətləri olacaq. Onlar tibbi sığorta sisteminə daxil ola, müəssisələrlə bu və ya digər xidmətlər paketini təqdim etmək barədə müqavilələr bağlaya, əmlakdan daha səmərəli şəkildə istifadə edə biləcəklər. Onlar həmçinin qrant və ianələr ala biləcəklər", deyə Əzizov qeyd edib.

Beləliklə, yaxın gələcəkdə artıq səhiyyə sistemi ödənişli iş formasına keçəcək, bu da təcrübədə "sağlamlığınız üçün öz cibinizdən ödəyin" deməkdir. Məmurlar yeniliyi icbari tibbi sığorta (İTS) sisteminə keçidlə izah edirlər. Uşaqlar, əlillər və təqaüdçülər İTS vəsiqəsini pulsuz əldə edəcəklər, onlara göstərilən xidmət büdcədən maliyyələşəcək. Əhalinin 4,5 milyon nəfərdən çox olan işləyən qismi isə İTS üçün aylıq ödəniş etməli olacaq.

Hakimiyyətin reklam etdiyi bu sosial layihənin uğuru şübhə doğurur, belə ki, ölkədə rəsmi olaraq 2 milyona yaxın vətəndaş işləyir. Qalanları qeyri-formal məşğullar kateqoriyasına aiddir. Başqa sözlə, zərflərdə əmək haqqı alırlar və vergiləri ödəmirlər, o cümlədən pensiya ödənişlərini həyata keçirmirlər. Bu insanlar İTS vəsiqələrini necə ödəyəcəklər? Onlar indi olduğu kimi öz vəsaitləri ilə müalicə olunacaqlar?

Səhiyyə Nazirliyinin məmurları və Milli Məclisin bəzi deputatları Turan-ın müxbirinin bu suallarına cavab verməkdən yayınıblar.

Bu arada, müstəqil ekspertlər hesab edirlər ki, bir tərəfdən sığortalı tibbə keçid xəstələrə xidmət keyfiyyətinin artırılmasının mütərəqqi metodudur, digər tərəfdən isə İTS-nin bütün tibb müəssisələrini əhatə etməsi və qeyri-formal məşğulluğun leqallaşdırılması, insanların rifahının yaxşılaşdırılması üçün keçid dövrü olmalıdır. Deməli, dövlət tibb müəssisələri əvvəlki kimi büdcədən maliyyələşməli və insanlara xidmət göstərməlidir.

"Səhiyyənin maliyyələşməsində real azalma müşahidə olunur. Maliyyəçilər sistemin büdcəsinin artdığına inandırsa da, əslində bu büdcə azalır. Sübut üçün başlanğıc nöqtəsi kimi 2014-cü ili 100% olaraq götürək - bu, dollarla maliyyələşmə həcminin 800 mln. dollara çatdığı son il idi, bu il isə həmin büdcə 410 mln. dollara qədər azalıb. Tibbi avadanlıqların və dərman preparatlarının ölkəyə xaricdən idxal edildiyini nəzərə alsaq, fərq dəhşətli dərəcədə böyükdür. Təcrübədə bu, kifayət qədər avadanlıq gətirilməməsi və imtiyazlı xəstələr üçün dərman çatışmazlığı deməkdir. Manatın devalvasiyası və inflyasiya büdcənin milli tibbi dəstəkləmək imkanını məhdudlaşdırıb. Bu sahədə vəziyyət pisləşəcək, belə ki, büdcənin tamamlanmasında böyük çətinliklər var. Neft gəlirləri ilə bağlı proqnozlar da sevindirici deyil. Bu zaman ayrılan vəsait də qeyri-səmərəli xərclənir", deyə müstəqil iqtisadçı Azər Mehdiyev vurğulayır.

Hər şey isə puldur - yemək, kommunal xidmətlər, müalicə... Ötən il əhalinin və dövlətin səhiyyəyə xərcləri müvafiq olaraq 70% və 30% təşkil edib. Əvvəllər xəstələr pulsuz tibbi xidmət xərclərini qeyri legal ödəyirdilər, indi isə onlar buna hazır deyillər - onların gəliri 50% azalıb. Azərbaycanda gözlənilən həyat müddəti ilə səhiyyə üçün ÜDM xərclərinin payı arasında asılılıq düz mütənasibdir. Bu rəqəm bizdə güclə 1,5%-ə çatır, Avropada isə bu həcm ÜDM-in 5%-dən çox təşkil edir. Buna görə, təəccüblü deyil ki, bəzi xəstəxanalarımızın baş həkimləri qəzəblənmiş xəstələrlə ünsiyyətdə deyirlər: "Böhrandır, pul yoxdur, amma siz müalicə olunursunuz"...

"Əhaliyə təməl tibbi yardım göstərilməsini, vəsaitin səmərəli xərclənməsini təmin etmək üçün məqsədlərə nail olmaq üçün səhiyyə rəhbərlərinin şəxsi məsuliyyətini və peşəkarlığını müəyyən etmək, ən ciddi qənaət rejimini müəyyən etmək və səhiyyədə korrupsiyanın kəskin şəkildə azalmasını təmin etmək lazımdır", deyə Mehdiyev qeyd edir.