Rusiya Ermənistan-Azərbaycan dialoqunu başlatmağa qadirdir

Bakı/21.07.21/Turan: Dünən, iyulun 20-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putinin dəvəti ilə bu ölkəyə işgüzar səfər etdi.

Görüş zamanı ikitərəfli iqtisadi məsələlərlə yanaşı Vladimir Putin bundan sonra regiondakı vəziyyətin tənzimlənməsindən danışıb. «Bilirəm ki, siz bu məsələyə böyük diqqət və əhəmiyyət verirsiniz. Sizə kompromis həllər tapıldığına görə təşəkkürümü bildirmək istəyirəm. Bunlar (kompromislər – red) həmişə mürəkkəb məsələdir, amma əgər biz tənzimləmə istəyiriksə, bizsə bunu istəyirik, bu yolla getməliyik...».

Ekspertlər bu səfərin nəkimi mümkün nəticələrini proqnozlaşdırırlar? Söhbət hansı kompromisdən gedə bilər?

Milli Məclisin Beynəlxalq münasibətlər və parlamentlərarası əlaqələr komitəsinin üzvü Elman Nəsirov Turana bildirib ki, görüşdə tərəflər həm siyasi dialoq, həm iqtisadi münasibətlər səviyyəsindən razılıq ifadə etdilər.

Onun sözlərinə görə, görüşdə daha çox iqtisadi məsələlər müzakirə olunsa da, sözügedən səfər çərçivəsində əsas diqqət mərkəzində saxlanılan məsələ post-konflikt reallıqlarla bağlıdır. «Əlbəttə ki, Rusiyanın proseslərə və xüsusilə Ermənistana təsir imkanları genişdir».

Komitə üzvü qeyd edib ki, kompromis məsələsinə gəlincə, burada Azərbaycan tərəfinin əsas nəzərdə tutduğu məsələ Ermənistanla sülh müqaviləsinin inzalanması ilə bağlıdır. «Çünki ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyev bu istiqamətdə konkret təşəbbüslərlə çıxış edib, amma Ermənistan tərəfdən hələ ki, müsbət cavab gəlmir. Nəyinki, müsbət cavab gəlmir, bir çox hallarda yenidən sərhəddə atəşkəs rejimi pozulması kimi hallar qeydə alınmaqdadır».

E.Nəsirov vurğulayıb ki, məhz Rusiya prezidentinin iştirakı ilə imzalanmış 10 noyabr və 11 yanvar sənədlərdə kommunikasiyaların bərpasından söhbət gedir. «Lakin üçtərəfli işçi qrupun yaradılmasına baxmayaraq proses çox zəif getməkdədir və bir çox hallarda donmuş vəziyyətdədir. Kommunikasiyaların bərpası məsələsində Rusiyanın Ermənistana təsir imkanları genişdir və təbii ki, bu məsələ həm də Rusiyanın maraqları çərçivəsindədir».

Onun sözlərinə görə, minalanmış ərazilərinin xəritələrin verilməsi məsələsi gündəmdədir. «Bu məsələdə müəyyən addımlar atılıb, amma bunlar yetərli deyil. Hələ də bizim ərazilərimizin bir hissəsi minalanmış vəziyyətdə qalmaqdadır».

Deputat hesab edir ki, bu istiqamətdə də müəyyən addımlar atıla bilər. «Azərbaycanda saxlanılan diversantların məhz humanizm prinsiplərindən çıxış edərək Ermənistana təhvil verilməsi ilə bağlı müəyyən addımlar atılıb. İstisna deyil ki, Ermənistanın güzəştlər fonunda bu istiqamətdə növbəti addımlar atılsın».

E.Nəsirovun fikrincə, bu, bütövlükdə çox əhəmiyyətli səfər olub. «Çünki birbaşa Azərbaycan və Ermənistan Prezidentlərinin görüşləri və siyasi dialoqu yoxdur. Belə vəziyyətdə Rusiyanın imkanlarından istifadə etmək çox əhəmiyyətlidir. Əslində Azərbaycan Prezidentinin Vladimir Putinə söylədikləri və Azərbaycanın mövqeyi Rusiya vasitəsilə Ermənistana çatmış olacaq. Bütün bunlar Rusiyanın maraqlarına cavab verir deyə, istisna deyil ki, danışıqların məntiqli nəticəsi olaraq Ermənistanı tutduğu mövqedən geri çəkilməsi və əməkdaşlıqla bağlı söz verdiyi real addımlar atması üçün münbit şərait formalaşa bilər».

Atlas Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Elxan Şahinoğlu isə bildirib ki, 10 noyabr və 11 yanvar bəyanatların müəllifi Rusiyadır və açıq demək lazımdır ki, 44 günlük müharibəsini Rusiya dayandırdı. «Rusiya müharibəni dayandırmaqla əslində Ermənistanı tam məğlubiyyətindən xilas etdi. Bu gün Rusiya yeganə ölkədir ki, bu ölkənin prezidentinin dəvəti ilə həm Ermənistanın baş naziri, həm də Azərbaycanın Prezidenti Moskvaya gedib müzakirələri aparmağa hazırdılar».

Ekspertin sözlərinə görə, Kreml bundan istifadə etdi. «Bu günlərdə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan parlament seçkilərindən sonra Moskvada oldu və Vladimir Putin balans pozulmasın deyə bu dəfə Azərbaycan Prezidentini işgüzar səfərə dəvət etdi. Görüşdə Putin İlham Əliyevi Qurban bayramı münasibətilə təbrik etdi, sonra dedi ki, iki ölkənin diplomatik münasibətlərin qurulmasının 30 illiyi gələn il qeyd ediləcək, iqtisadi münasibətlərdən məmnun qaldığını söylədi amma sonra keçdi əsas məsələyə».

Onun fikrincə, V.Putinin İlham Əliyevə kompromis qərarlarına görə təşəkkür etməsi «məsələlərin həllini istəyirsinizsə belə qərarlar olmalıdır» deməkdir. «Azərbaycan tərəfinin kompromisi odur ki, məğlub tərəf olan Ermənistana sülh müqaviləsini imzalaması üçün təzyiq etmir. Qalib ölkə kimi bizim tələblərimiz bəllidir – Laçın dəhlizi bizim nəzarətimizə keçməlidir, Qarabağda separatçılar tərksilah olunmalıdır, Qazaxın yeddi və Naxçıvanın bir kəndi Azərbaycana qaytarılmalıdır və Zəngəzur dəhlizi içə düşməlidir. Bunların heç biri hələ ki, baş verməyib».

E.Şahinoğlu vurğulayıb ki, cavab nitqində İlham Əliyev də bölgədəki vəziyyətlə bağlı müəyyən maraqlı fikirlər söylədi. «O, «münaqişədən sonrakı dövr» ifadəsini işlətdi. Aydındır ki, indi Azərbaycanın əsas vəzifəsi Ermənistanı Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanımağa məcbur etmək, sərhədləri müəyyənləşdirmək və Qarabağda fəaliyyətini davam etdirməkdir. Ola bilsin İlham Əliyev Vladimir Putinlə qapalı görüşdə Qarabağda aparılan quruculuq işləri barədə Kremli xeyli məlumatlandırıb və Rusiya şirkətlərini bölgədə çalışmalara dəvət etdi».

Lakin politoloq hesab edir ki, səfirə Şuşaya getməyə qadağan edən bir ölkənin rəhbərliyinin şirkətlərə işğal altından azad olunmuş ərazilərdə fəaliyyət göstərmək üçün yaşıl işığın yandırılmasını gözləmək dəyməz. «Amma ən əsası odur ki, Rusiya Qarabağda qayda-qanun yaratmağa, Ermənistanla sərhədləri müəyyənləşdirməyə mane olmadı». –0—