İranın yeni prezidenti kim olacaq?

Prezident vəzifəsinə dörd namizəd var: islahatçı deputat Məsud Pezeşkian, keçmiş daxili işlər və ədliyyə naziri, sərt xəttin tərəfdarı Mustafa Purməhəmmədi, nüvə məsələləri üzrə danışıqlarda keçmiş nümayəndə və Xameneyinin Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasındakı nümayəndəsi Səid Cəlili, habelə parlamentin spikeri Məhəmməd-Bağır Qalibaf.   

Sərt xəttin tərəfdarı olan Tehran meri Əlirza Zəkani İran prezidenti vəzifəsi uğrunda mübarizədən çəkildiyini bildirib. Daha əvvəl İranın konservativ xadimi, vitse-prezident Əmir Hüseyn Qazizadə Haşimi seçkilərdən bir gün əvvəl prezidentliyə namizədliyini geri çəkmişdi. 

Bu barədə Kamran Mahmudovun aparıcısı olduğu "Çətin sual" proqramına siyasi icmalçı Sədrəddin Sultan bildirib.

Onun sözlərinə görə, keçmiş daxili işlər (2005-2008), ədliyyə naziri (2013-2017) Mustafa Purməhəmməd 1988-ci ildə iranlı məhbusların qətliamında iştirak edib. Bu səbəbdən xalq arasında həddindən artıq qeyri-populyardır və qalib gəlmək şansı yüksək deyil.

Konservator Səid Cəlili isə çox güclü fiqurdur. O, Ali Milli Təhlükəsizlik Şurasında İranın ali rəhbərinin nümayəndəsidir. İran-İraq müharibəsi zamanı o, İslam İnqilabı Keşikçiləri Korupusunda (İİKK) xidmət edib. Ali rəhbər administrasiyasının başçısı, sonradan isə xarici işlər nazirinin Avropa ölkələri və Amerika üzrə müavini vəzifəsini tutub. 

O, İranın sabiq prezidenti Həsən Ruhaninin dəstəklədiyi, İranın nüvə proqramına dair Saziş kimi də bilinən (İran və 5+1 kimi tanınan dövlətlər qrupu arasında İranın nüvə proqramına dair saziş. Qrup ABŞ, Rusiya, ÇXR, Böyük Britaniya, Fransa - Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının (BMT TŞ) beş daimi üzvü və Almaniyadan ibarətdir - red.) Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planının (BHFP) əleyhdarlarından biri idi. Səid Cəlilinin mərhum prezident İbrahim Rəisinin hökumətində kölgə kabineti formalaşdırmağa müvəffəq olduğu iddia olunur. 

Məhəmməd-Bağır Qalibaf da kifayət qədər güclü namizəddir. O, əvvəllər İran polisinin rəisi (2000-2005-ci illər) və İİKK-nin hərbi hava qüvvələrinin komandanı (1997-2000) olub. 28 may 2020-ci il tarixində o, Məclis prezidenti seçilib.

"İslahatçı" Məsud Pezeşkianiyə gəlincə, o, əvvəllər parlament spikerinin birinci müavini vəzifəsini tutub (2016-2020), 2001-ci ildən 2005-ci ilə qədər isə Məhəmməd Xatəminin hökumətində səhiyyə və tibbi təhsil naziri olub. 

Pezeşkianinin siyasi karyerasını şərti olaraq iki dövrə bölürlər - birinci dövr onun hələ prezidentliyə namizədliyini irəli sürməyə başlamadığı dövr, ikincisi isə üç dəfə prezidentliyə namizəd olduğu dövr. Siyasi fəaliyyətinin ilk dövründə o, hakim dairələri fəal olaraq tənqidə məruz qoyurdu, lakin ikinci dövr zamanı tənqidlər azalıb. 

Sədrəddin Sultanın fikrincə, prezidentlik yarışında ən çox Cəlili və Qalibaf qalib gəlmək şansına malikdirlər.