Tariflərin artırılması orta statistik azərbaycanlıya zərbə vuracaq - Natiq Cəfərli

Qaz və elektrik enerjisi tariflərinin gözlənilmədən artırılmasının əsas səbəbi büdcədə ölkə gəlirlərinin azalması ilə bağlı yaranmış problemlərdir, iqtisadçı Natiq Cəfərli belə hesab edir.

Turan agentliyinin "Çətin Sual" verilişinə müsahibəsində Cəfərli deyib ki, hökumət ya struktur islahatları, təbii inhisarlarda ixtisarlar etməli, onların işini optimallaşdırılmalı, itkilərini azaltmalı, ya da qiymətləri artırmalı idi. Görünür, hökumət prioritet olaraq bütün yükü əhalinin çiyinlərinə qoydu. Ekspert qeyd edib ki, təbii inhisarçıların böyük problemləri var. "Uzun illər onlar dövlətdən böyük subsidiyalar alırdılar. İndi hökumət bir tərəfdən subsidiya vermək istəmir, digər tərəfdən isə onları öz əlindən buraxmaq istəmir. Bununla yanaşı, hökumət onların gəlirli işləməsi üçün struktur islahatları aparmaq da istəmir. Qiymətlərin artırılması ən primitiv qərar idi", deyə o bildirib.

Bu zaman ekspert xatırladıb ki, uzun illər o və vətəndaş cəmiyyətinin digər ekspertləri təkliflə çıxış edirdilər ki, dövlət bu problemlərdən xilas olmaq istəyirsə, mərhələli olaraq bu təşkilatları özəlləşdirməyə çıxarmalı və ya onları uzunmüddətli idarəetməyə verməlidir.

"Problem ondadır ki, Azərbaycanın investisiya cazibəsi zəifdir. İnvestorlar Azərbaycana etibar etmir. "Barmek"lə (2000-ci illərin ortalarında Bakı və Sumqayıtın elektrik enerjisi şəbəkəsinin idarəetməsini alan, onların müasirləşdirilməsinə böyük vəsait yatırdıqdan sonra isə faktiki olaraq ölkədən sürgün edilən türk şirkəti) bağlı proseslərin əks-sədası indiyədək özünü göstərir", deyə o bildirib.

Digər tərəfdən, onun fikrincə, dövlət özü öz təbii inhisarlarını əldən vermək istəmir, belə ki, bu qurumlar bəzi dövlət məmurlarının şəxsi zənginləşmə mənbəyidir.

Cəfərli hesab edir ki, hətta tariflərin artırılması haqqında qərar belə şirkətlərin öz itkilərini azaltmasına kömək etməyəcək. Cəfərlinin sözlərinə görə, başa düşmək lazımdır ki, iqtisadiyyatda dövlət pis menecerdir.

"Bunu sovet keçmişimiz də bizə sübut etdi. Dövlət iqtisadiyyatda nə qədər çox yer tutmağa çalışırsa, iqtisadiyyata o qədər çox ziyan vurur. Özəl şirkətlər isə itkilər məsələsinə daha ciddi yanaşır, belə ki, bu, birbaşa onların cibinə təsir edir.

Qaz və elektrik enerjisi təchizatı sahəsində itkilər böyükdür və buna görə bu vəziyyətdən çıxış yollarından biri özəlləşdirmədir", Cəfərli belə hesab edir.

Ekspert bildirib ki, idarəetmə fəlsəfəsi dəyişmirsə, struktur islahatları aparılmırsa, itkilərin azalmasından danışmaq yersizdir.

"SOCAR-da neft hasilatının maya dəyəri BP şirkəti ilə müqayisədə 2-3 dəfə bahadır. Bunun əsas səbəblərindən biri şişirdilmiş büdcə, səmərəsiz idarəetmədir", deyə Cəfərli qeyd edib.

İqtisadçı bildirib ki, "şaxələndirilmiş yanaşma" əhali ilə şirkət işçiləri arasında böyük problemlər yaradacaq, belə ki, indiyədək sayğacların yeni prinsiplərə əsasən hesablama apara biləcəyi ilə bağlı aydın açıqlama verilməyib.

"Hökumətin göstərdiyi limit çox azdır. Azərbaycanda dörd nəfərlik orta statistik ailə ildə 1500 kub/m-dən çox qaz və ayda 250 kv/s-dan çox elektrik enerjisi işlədir. Yəni Tarif Şurasının qərarı orta statistik azərbaycanlının cibinə ciddi zərbə vuracaq", deyə o bildirib.

Cəfərli hesab edir ki, sıravi vətəndaşlarla yanaşı, qiymət artımı kiçik və orta biznesə, kənd təsərrüfatına və bütünlükdə iqtisadiyyata güclü zərbə vuracaq.

"Mal və xidmətlərin maya dəyərinin 20-30%-i enerji daşıyıcılarının payına düşür. Qazın qiyməti 100%, elektrik enerjisinin qiyməti isə 57% bahalaşırsa, təbii ki, mal və xidmət qiymətləri xeyli artacaq", deyə Cəfərli bildirib.

Onun fikrincə, bir müddət sonra hamı kənd təsərrüfatı mallarının, ərzaq məhsullarının, xidmətlər sahəsinin, kafe və restoranların qiymətlərinin sürətlə artmasının şahidi olacaq.

İqtisadçı əmindir ki, qaz və elektrik enerjisi tariflərinin dolların məzənnəsi ilə paralel artırılması ölkədə sosial gərginliyi artıracaq. Bununla belə, o hesab edir ki, işsizlik artacaq, belə ki, qiymətlər artdıqca mal dövriyyəsi azalacaq, bu da iş yerlərinin ixtisarını artırır.

"Təəssüf ki, Azərbaycan hökuməti hesab edir ki, güc qurumları vasitəsilə sosial gərginliyi idarə edə bilir. Amma elə bir vəziyyət yarana bilər ki, hər şey xaotik xarakter alar. Hökumət bunun üzərində düşünməlidir və güc bloku vasitəsilə deyil, iqtisadi blok, islahatlar aparılması vasitəsilə idarə etməlidir", deyə o bildirib. -06D-