Qaçqınların, miqrantların və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquq və sağlamlığı COVID-19 virusuna cavab tədbirləri çərçivəsində qorunmalıdır

COVID-19 böhranı qarşısında hamımız həssasıq. Virus heç bir ayrı-seçkilik etmədiyini göstərdi, lakin çox sayda qaçqınlar, məcburi köçkünlər, apatridlər (vətəndaşlığı olmayan şəxslər) və miqrantlar daha çox riskə məruz qalırlar.

Dünya üzrə qaçqınların dörddə üçü və miqrantların əksəriyyəti inkişaf etməkdə olan regionlarda yerləşdirilib, burada səhiyyə sistemləri artıq həddindən artıq yüklənib və kifayət qədər inkişaf etməyib. Onların əksəriyyəti həddindən artıq çox insanın olduğu düşərgələrdə, yaşayış məntəqələrində, müvəqqəti sığınacaqlarda və ya qəbul mərkəzlərində yaşayır ki, burada da tibbi xidmətə, təmiz suya və sanitariyaya kifayət qədər çıxış yoxdur.

Rəsmi və qeyri-rəsmi həbs yerlərində, insanların sıx olduğu və antisanitar şəraitdə saxlanılan qaçqınların və miqrantların vəziyyəti xüsusi narahatlıq doğurur. COVID-19 epidemiyasının ölümcül nəticələrini nəzərə alaraq, onlar dərhal azad edilməlidir. Miqrantlar və onların ailələri, eləcə də kifayət qədər hüquqi əsas olmadan tutulmuş şəxslər dərhal azad olunmalıdırlar.

Bu xəstəliyə yalnız hər bir insanın həyat və sağlamlıq hüquqlarını qoruyan inklüziv yanaşma olduqda nəzarət etmək mümkündür. Miqrant və qaçqınlar özgəninkiləşdirmə, stiqmatizasiya və ayrı-seçkiliyə qarşı qeyri-mütənasib şəkildə həssasdırlar (xüsusilə də sənədləri olmadıqda). Bu fəlakətin qarşısını almaq üçün dövlətlər hər kəsin hüquqlarının və sağlamlığının qorunması üçün əllərindən gələni etməlidirlər. Bütün insanların hüquqlarının və sağlamlığının qorunması, həqiqətən də, virusun yayılmasını nəzarət altına almağa kömək edəcəkdir.

Bütün miqrantlar və qaçqınlar da daxil olmaqla, hər kəsin səhiyyə xidmətlərinə bərabər şəkildə çıxışının olması və COVID-19 virusuna qarşı milli səviyyədə həyata keçirilən cavab tədbirlərinə (virusunun qarşısının alınması, test edilməsi və müalicəsi daxil olmaqla) effektiv şəkildə daxil edilməsi vacibdir. İnklüziya təkcə qaçqın və miqrantların hüquqlarının qorunmasına kömək etməyəcək, həm də ictimai sağlamlığın qorunmasına xidmət edəcək və COVID-19 virusunun qlobal səviyyədə yayılmasını dayandıracaqdır. Bir çox ölkələr qaçqın və miqrantları müdafiə və qəbul etsələr də, əksər hallarda COVID-19 kimi böhranlara cavab verə bilmək üçün kifayət qədər hazırlıqlı olmurlar. Qaçqın və miqrantların dövlət səhiyyə xidmətlərinə lazımi səviyyədə çıxışının təmin edilməsi üçün Dövlətlərin əlavə maliyyə dəstəyinə ehtiyacı bilər. Məhz bu məqamda dünya maliyyə institutları bu maliyyə vəsaitlərinin təmin edilməsində aparıcı rol oynaya bilərlər.

Ölkələr öz sərhədlərini bağlayaraq transsərhəd yerdəyişmələri məhdudlaşdırsalar da, sərhəd məhdudiyyətlərini elə tənzimləyirlər ki, onlar karantin və tibbi müayinələr vasitəsilə insan hüquqları və qaçqınların müdafiəsi sahəsində beynəlxalq standartlara, o cümlədən sığınacaq üçün müraciət edən şəxslərin geri qaytarılmama prinsipinə (non-refoulement) riayət etsinlər.

COVID-19 bütün bəşəriyyət üçün qlobal təhlükə olduğundan, indi əsas diqqətimiz, əvvəlkindən daha çox, statusundan asılı olmayaraq hər bir insanın həyatının qorunmasına yönəldilməlidir. Bu böhran heç kimin gözardı edilmədiyi ardıcıl və səmərəli beynəlxalq yanaşma tələb edir. Belə kritik bir məqamda hamımız ümumi məqsəd - bu ölümcül virusa qarşı mübarizə ətrafında birləşməliyik. Qaçqınların, məcburi köçkünlərin, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin və miqrantların əksəriyyəti bu problemin həllinin bir hissəsi ola biləcək bacarıq və resurslara malikdirlər.

Biz qorxu və dözümsüzlüyün insan hüquqlarını pozmasına və ya qlobal pandemiyaya cavab tədbirlərinin effektivliyini pozmasına imkan verə bilmərik. Biz hamımız eyni gəmidəyik. Yalnız hər birimizin qorunduğu halda bu virusa qalib gələ bilərik.

Media ilə əlaqə:

BMT İHAK (OHCHR): Rupert Kolvill, +41 22 917 97 67, rcolville@ohchr.org

BMqT: Leonard Doyl, +41 79 285 71 23, ldoyle@iom.int

BMT QAK (UNHCR): Sesil Puji, +41 79 108 26 25, pouilly@unhcr.org

ÜST: Tarik Yaşareviç, +41 793 676 214, jasarevict@who.int