Azərbaycandan qaz “Cənub” qaz dəhlizinin Avropa hissəsini doldurmağa başlayacaq

Sınaq bir neçə ay davam edəcək və faktiki olaraq TAP-ın tədricən istismara verilməsi deməkdir. 878 kilometrlik TAP-ın Yunanıstan hissəsi ən uzun və Aİ ölkələri ərazisində ilkdir.  Aİ ölkələri 2020-ci ilin dördüncü kvartalında ilk Azərbaycan qazını gözləyirlər.

Sınaq zamanı 1,5 mlrd. avrodan çox dəyəri olan TAP Yunanıstan hissəsinin   milli və Aİ tərəfindən qəbul edilmiş beynəlxalq standartlara uyğun olaraq nə dərəcədə təhlükəsiz və istismara hazır olduğu müəyyən ediləcək.

Bundan öncə TAP Yunanıstan hissəsinin tikintisi dövründə boruların  qaynaq xətləri ultrasəs nəzarətindən keçirilib. Mümkün problemləri aşkar etmək məqsədilə boru kəmərinə yüksək təzyiqlə su vurulub.

TAP Yunanıstan halqasının sınaqdan keçirilməsinə 30 noyabr 2019-cu ildə Türkiyə rəhbərliyi tərəfindən planlaşdırılan TANAP layihəsinin tamamlanması ilə bağlı rəsmi mərasimdən sonra başlanılacaq.

Bundan öncə Türkiyənin energetika və təbii sərvətlər naziri Fatih Dönmez bildirmişdi ki, noyabrın 30-da bu mərasimdə Türkiyə və Azərbaycan prezidentləri Rəcəb Tayyib Ərdoğan və İlham Əliyevin iştirakı planlaşdırılıb.

Xatırladaq ki, TANAP-ın birinci mərhələsinin (Gürcüstan-Türkiyə sərhəddindən Eskişehirə qədər) istifadəyə verilməsi mərasimi 2018-ci il iyunun 12-də  keçirilib və həmin il  iyunun 30-dan isə Azərbaycan qazının TANAP ilə kommersiya nəqli həyata keçirilir.

Eskişehirdən Türkiyə-Yunanıstan sərhəddinə qədər TANAP qaz kəməri hissəsinə sınaq qaz vurulmasına (Avropaya qaz nəqlinə hazır olmasının yoxlanması) 2019-cu il aprelin 15-də başlanılıb və üç ay davam edib.

Qeyd edək ki, TAP-ın ilkin buraxılış qabiliyyəti 2013-cü ildə 9 Avropa şirkəti, SOCAR və “Şahdəniz” konsorsiumu, TANAP arasında ildə imzalanmış 25 illik müqaviləyə uyğun olaraq ildə 10 mlrd. kubmetr qaz təşkil edir. Belə ki, Türkiyə pik nöqtəsində özünün qərb bölgələrini təchiz etmək üçün CQD-dən ildə 6 mlrd. kubmetr qaz götürəcək. Perspektivdə TAP-ın gücü ildə 24 mlrd. kubmetr qaza, TANAP isə 31 mlrd. kubmetrə çatdırıla bilər.

2018-ci ildə TANAP ilə 916,4 mln. kubmetr qaz nəql edilib, 2019-cu ilin yekunları üzrə 3 mlrd. kubmetr həcmdə qaz gözlənilir.

TANAP qaz kəmərinin fəaliyyəti Türkiyədə qaza olan tələbatın 12% -ni ödəyəcək.

TANAP-ın səhmdarları: SOCAR (51%), SOCAR TurkiyeEnerji (7%), BOTAS (30%), BP (12%). 15 il ərzində bu boru kəmərinin istismarından TANAP səhmdarlarına illik $1,45 mlrd. gəlir gətirəcək ki, bunun da 58%-i Azərbaycanın payına düşəcək.

Avropaya gəlincə, CQD qaz təchizatı mənbələrinin diversifikasiyasına yardım etməklə RF-dan asılılığını azaldacaq.

“TAP layihəsi Yunanıstan üçün xüsusi geosiyasi və iqtisadi əhəmiyyət daşıyır, belə ki, Yunanıstanın regional enerji mərkəzinə çevrilməsinə xidmət edir, həm Yunanıstan, həm də Avropanın təbii qaz bazarlarına yeni təchizat mənbəyi əlavə edir, eyni zamanda Yunanıstanın ən böyük xarici sərmayələrindən biridir, belə ki,

tikinti materialları, podratçılar, TAP işçilərinin böyük əksəriyyəti Yunanıstan tərəfdən olub”, - TAP-ın yunanıstanlı nümayəndəsi deyib.

215 km. TAP Albaniya hissəsində işlər başa çatmaq üzrədir. Yaydan əvvəl isə Adriatik dənizi boyunca 105 km. və İtaliya ərazisi boyunca 8 km. uzunluğunda hissədə işlərin tamamlanması gözlənilir.

TAP layihəsinin səhmdarları bu: BP (20%), SOCAR (20%), Snam (20%), Fluxys (19%), Enagas (16%) və Axpo (5%).

Həmçinin 2020-ci ildə TAP Bolqarıstanın qaz infrastrukturu (IGB layihəsi - İnterconnector Greence Bulgaria) birləşəcək.

Bundan ötrü son zəruri müqavilələr 2019-cu ilin oktyabrında Sofiyada Yunanıstanın ətraf mühit və energetika naziri Kosti Hatsidakis və onun bolqarıstanlı həmkarı, Bolqarıstanın energetika naziri Temenujka Petkova tərəfindən imzalanıb.

Aİ hesab edir ki, ümumi dəyəri 4,5 mlrd.  avroya yaxın olan TAP Avropa bazarına başqa bir qaz mənbəyi (“Qazprom” qazı, Afrika ölkələri və ABŞ-dan LNG-dən başqa) əlavə edəcək ki, bu, həmin bazarda rəqabət üçün müsbət haldır, bu regiona “mavi yanacağ” tədarükünün etibarlılığını artırır (Rusiya Federasiyası üçün tranzit Ukrayna ilə, eləcə də “Şimal axını-2” ilə bağlı RF-nın bəzi problemlərinin olmasını nəzərə alaraq).

Xatırladaq ki, TAP və bir sıra Avropa şirkətləri CQD-nin gücünün artırılması ilə bağlı araşdırmalara başlayıblar, bu is o deməkdir ki, Avropa 3-4 trln. kubmetr qaz ehtiyatı olan Azərbaycandan uzunmüddətli satınalmalarda maraqlıdır.