Azərbaycanda ət qıtlığıdır

Ətin qiyməti bir neçə səbəbdən bahalaşır, ekpertlər hesab edir ki, bütün səbəblər də səhv kənd təsərrüfatı siyasəti ilə bağlıdır.

Ətin qiymətinin bahalaşmasının səbəbləri

Əgər yanvarda mal ətinin orta qiyməti 10, qoyun ətinin 11 manat idisə, artıq fevralda qiymətlər 1-1,5 manat artıb.

Sıravi ət satıcıları arasında sorğu göstərir ki, ətin qymətinin artmasına səbəb qıtlıqdır.

Satıcılar istehsalçılara istinadən deyir ki, ölkədə otlaq əraziləri kəskin azalıb. Bu ərazilər inzibati qaydada pambıq, üzüm və prezident İlham Əliyevin dəfələrlə Nazirlər Kabinetindəki müşavirələrdə inkşafının vacibliyini qeyd etdiyi digər müxtəlif bitkilərin əkilməsi üçün ayrılıb.

Satıcıların sözlərinə görə, qiymət artımının digər səbəbi odur ki, gömrükdə bir heyvanın qiyməti (rəsmi rüsumla rüşvət) 100 dollardan 250 dollara qalxıb.

Heyvanların topdan satış nəqli üçün heyvan sayından asılı olmayaraq heyvan daşıyan maşının hər bir furqonu üçün 20 min manat tələb edilir.

Statistika özünü təmin etmədən danışır

Statistika deyir ki, Azərbaycan özünü 90%-dən çox ət və ət məhsulları ilə təmin edir. Bununla belə, həmin statistikaya əsasən, özünü təmin etmə faizi ildən-ilə artır. Əgər 2013-cü ildə Azərbaycan özünü mal əti ilə 86,3%, qoyun əti ilə 97,7% təmin edirdisə, 2014-cü ildə bu göstəricilər 87,7% və 97,9%, 2015-c ildə ümumiyyətlə müvafiq olaraq 91,8% və 99,3%-ə çatıb.

Rəsmi rəqəmlərə görə, 2016-cı ildə Azərbaycanda 523,8 ton ət istehsal edilib. Bunun üzərinə 2016-cı ildə 5235,08 ton təşkil edən mal əti idxalını da gəlmək lazımdır.

Bundan əlavə, ölkəyə 66 min 805 baş xırda buynuzlu heyvan - 6 min 476 Rusiyadan, 60 min 329 Gürcüstandan idxal edilib.

Nazirlər Kabinetinin minimal istehlak səbəti ilə bağlı 2014-cü ildəki qərarına əsasən, orta hesabla adambaşına tələbat 29,4 kq təşkil etməlidir. Bu rəqəmə əsasən, ölkədə minimal ət tələbatı 285,3 ton təşkil etməlidir. Başqa sözlə, statistikaya inansaq, təkcə daxili istehsal tələbatı təminən iki dəfə ödəməlidir. Yəni statistika iddia edir ki, adambaşına 58 kq ət düşür.

Ancaq Turan-ın sorğusu göstərdi ki, orta qazancı olan 4 nəfərlik ailə ayda 4 kq, yaxud ildə adambaşına 12 kq ət yeyir, bu da minimal istehlak səbətinin tələbindən 2,5 dəfə, ÜST standartlarından 7 dəfə azdır. Onda hansı özünü təminatdan söhbət gedir?

Belə çıxır ki, bazarın real həcmi 108 min ton (12 kq х 9 mln adam), yaxud statistikanın iddia etdiyindən 4,8 dəfə azdır.

Ekspertlər rəsmi rəqəmlərə etibar etmir

Ancaq ekspertlər ət istehsalı ilə bağlı rəqəmləri yanlış hesab edir. Belə ki, İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin departament rəhbəri Valeh Məhərrəmov qeyd edib ki, Dövlət Statistika Komitəsinin rəqəmləri həddən artıq şişirdilib, ikincisi də orda heyvanların diri çəkisi qeyd olunub. Əgər diri çəkini ətə çevirsək, istehsal 250 min ton təşkil edir. İdxalla birgə bazarın ümumi həcmi 260 min tondan artıq deyil. Rəsmi rəqəmlərə əsasən, ölkədə 8,8 mln xırda buynuzlu və 2,7 mln iri buynuzlu heyvan var. “Ölkədə heyvanların identifikasiyası həyata keçirilməyib və bu rəqəmin hardan götürüldüyü məlum deyil”, - deyə o bildirib.

Onun fikrincə, əslində ət istehsalı hətta minimal istehlak səbətində göstərilən rəqəmi də ödəmir.

“Əgər beynəlxalq standartları götürsək, ondan çox uzaqdayıq. O, 2,9 dəfə azdır. Belə ki, Beynəlxalq Səhiyyə Təşkilatı hesab edir ki, illik istehlak adambaşına 84 kq təşkil etməlidir. Məsələn, Rusiyada ət istehsalı adambaşına 70 kq təşkil edir və onlar 84 kq çatdırmağı qarşılarına məqsəd qoyub”, - deyə o bildirib.

V.Məhərrəmov qeyd edib ki, hazırda paradoksal vəziyyət yaranıb, əhalinin alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşüb və tələbat azalıb, ancaq ətin qiyməti qalxır.

“Ət qıtlığı göz qabağındadır. Otlaq sahələri azalır. Son 3 ildə əkin üçün 100 min hektar otlaq sahəsi ayrılıb. Yaxın vaxtlarda əkin üçün daha 50 min hektar otlaq sahəsinin ayrılması nəzərdə tutulur”, - deyə bildirib.

Ekspert həmçinin qeyd edib ki, otlaq sahələrinin azalması ilə paralel olaraq kənd təsərrüfatının inkişafı ilə bağlı dövlət proqramından qeyd olunan normalar da yerinə yetirilmir.

“Dövlət proqramında qeyd olunur ki, ildə 2 mln ton kalorili yem hazırlanacaq. Ancaq 2016-cı ildə cəmi 47 min ton belə yem hazırlanıb”.

Mal ətinin faydaları:

Tərkibinə görə mal əti (dana əti) ən qiymətli ət növlərindən hesab olunur. Düzgün qidalanma üzrə mütəxəssislər mal ətinin həftədə 2-3 dəfədən çox olmayaraq yeməyi məsləhət görür. Mal ətində böyük həcmdə qıdalı zülal var, onun tərkibində isə insan orqanizminin normal işləməsi üçün zəruri olan bütün amin turşuları var. Mal ətinin normada istehlakı ürək-damar sisteminə müsbət təsir edir, damarların divarlarını möhkəmləndirir, qanda hemoqlobinin artmasına səbəb olur. Mal ətinin normal həcmdə istehlakı pis xolesterinin səviyyəsinin azalmasına, həzmin normallaşmasına, turşuluğun normal səviyyədə saxlanılmasına, zəifləmiş orqanizmin möhkəmlənməsinə, güc toplamağa kömək edir. Mal əti idmançılara, ağır fiziki işlə məşğul olanlara və işi yüksək enerji itkisi ilə bağlı olanlara faydalıdır. Mal əti sümük və əzələlərin möhkəmlənməsinə kömək edir, yaddaşı yaxşılaşdırır, əsəb sisteminə yaxşı təsir edir.

Qoyun ətinin faydası:

Qoyun ətinin tərkibinə demək olar bütün faydalı maddələr daxildir – B qrupunun vitaminləri, kalsium, dəmir, maqnezium, kalium, yod, ftor, fosfor və s.

Bundan başqa, qoyun ətinin tərkibinə böyük həcmdə asanlıqla mənimsənilən zülallar daxildir, bu da əti xüsusilə qidalı edir.

Bu ətdə piy həcmi zülaldan da azdır, ona görə də onun tərkibində insan orqanizmi üçün ziyanlı xolesterin yoxdur.

Qoyun əti kifayət qədər az kalorilidir. Xüsusilə cavan quzunun əti, orda cəmi 135 kalori var. Bu ət dişlərin vəziyyətinə yaxşı təsir edir və hətta kariyesin yaranmasının qarşısını almaqda kömək edə bilər. Çünki onda diş toxumaları üçün faydalı olan kifayət qədər ftor var.–71A-