Ömür uzunluğu böhranı

Amma hökumət əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Səlim Müslümovun simasında iddia edir ki, pensiyaçılarımız layiq olduqları istirahətə çıxandan sonra 12-15 il ərzində pensiya alırlar. Və deməli, daha uzun müddət çalışmaq və daha çox qazanmağın mənası vardır.

İqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlunun fikrincə, Azərbaycanda insanların ömür uzunluğu ətrafında gedən mübahisələr əsassız deyil. BMT-nin "İnsan inkişafı haqqında" hesabatına əsasən, Azərbaycan orta ömür uzunluğuna görə 187 ölkə arasında 125-ci yerdədir. Bu göstərici ölkədə 67 ilə bərabərdir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, respublikada orta ömür müddəti (hər iki cins üçün) 67,4 il təşkil edir. Bu, dünyada təxminən 71 ilə bərabər olan gözlənilən orta ömür uzunluğundan azdır. Bizdə orta gözlənilən ömür müddəti kişilər 63,2 il, qadınlar üçün isə 72 il təşkil edir.

Lakin, ekspertin fuikrincə, burada rəqəmlərlə manipulyasiya edilir. Belə ki, rəsmi məlumatlara görə, əgər 2013-cü ildə Azərbaycanda orta ömür uzunluğu 74,2 il, 2015-ci ildə isə 75,2 il təşkil edirdisə, bu il o, qəfildən 67 ilə düşüb.

"Nə üçün Dövlət Statistika Komitəsi və BMT-nin statistikası arasında bu qədər fərq vardır? Dövlətstatkom hansı metodika üzrə pensiya və ahıl insanların sayını hesablayır? Rəqəmlərin Azərbaycanda insanların rifahı, sağlamlığının qorunması, tibbi xidmətlərin əlçatanlığı ilə bağlı vəziyyətin yaxşı olduğunu beynəlxalq birliyə göstərmək məqsədilə şişirdildiyi aydındır. Amma reallıqda hər şey başqa cürdür", - deyə Q. İbadoğlu vurğulayıb.

Bugünkü göstəricilərə əsaslanaraq, belə nəticə çıxarmaq olar ki, Azərbaycanda ömür müddəti ilə bağlı vəziyyət o qədər də yaxşı deyil. Bu zaman diqqəti və belə bir fakt cəlb edir: kişi və qadınların ömür uzunluğu arasında fərq 8,8 il təşkil edir. Dünya standartlarına görə, bu, böyük rəqəmdir.

Tibb elmləri namizədi Azad Hacıyevin qeyd etdiyi kimi, hazırda kişilərin sağlamlıq indeksi qadınarda olduğundan 2 dəfə aşağıdır: müvafiq olaraq, 10% və 20%. Amma kişilər arasında ölüm əmsalı qadınlarla müqayisədə 5-10% çoxdur. Vəziyyətin bu cür olmasına, ilk növbədə, belə bir fakt təsir edir ki, əhalinin yarısından çoxu sosial şərait və tibbi xidmətlər səviyyəsinin şəhərə nisbətən bir tərtib aşağı olduğu kənd yerlərində yaşayır.

Mütəxəssisin fikrincə, kişilər arasında orta ömür müddətinin durmadan azalması çoxlu amillərlə şərtləndirilir və onların arasında əlverişsiz həyat tərzi və müxtəlif xəstəliklər daha çox rast gəlir. Məsələn, kişilər arasında ürək-damar, onkoloji xəstəliklər qadınlarla müqayisədə 7% çox müşahidə olunur. Ölkənin kişi əhalisinin 50%-dən çoxu siqaret çəkir. Qadınlara nisbətən, kişilər bədbəxt hadisə, zəhərlənmə və zədələrdən 4 dəfə çox, tənəffüs orqanlarının xəstəlikləri nəticəsində 2 dəfə çox, yoluxucu və parazitar xəstəliklərdən 3 dəfə çox ölürlər.

Beləliklə, A.Hacıyev qeyd edir ki, kişilər arasında ölüm və xəstələnmə göstəriciləri qadınların müvafiq göstəricilərindən 3-4 dəfə çoxdur ki, bu da respublikada orta ömür müddətinə və ümumilikdə demoqrafik vəziyyətə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir.

Ekspert Samir Əliyevin fikrincə, sağlamlıq baxımından ən mühüm göstərici yoxsulluqdur. Ehtiyac, vəsait çatışmazlığı ömür uzunluğunun azalmasına gətirib çıxarır. İnsanlar keyfiyyətli tibbi yardım ala, sağlam qida qəbul edə, yaxşı dincələ, sağlamlığını bərpa edə bilmirlər. Orta ömür uzunluğu göstəricisinə təsir göstərən digər amillər arasında əlverişsiz ekologiya heç də sonuncu rol oynamır. Azərbaycanın demək olar ki, inkişaf etmiş sənayesi olan bütün iri şəhərləri ekoloji fəlakət zonasına daxil edilə bilər.

Əliyevin sözlərinə görə, ömür uzunluğunun təmin edilməsi kompleks yanaşma tələb edir. Burada başlıcası yalnız qida məhsulları almaq, mənzil şəraitini yaxşılaşdırmaq üçün əmək haqlarını artırmaq deyil, həm də tibbi xidmətin keyfiyyətini yüksəltmək, onu əlçatan etməkdir. Bədən tərbiyəsi ilə məşğul olmaq üçün sağlamlıq və idman kompleksləri tikmək lazımdır. Amma bu obyektlərdə qiymətlər də münasib olmalıdır.

Yeri gəlmişkən, orta ömür uzunluğu üzrə dünyada lider bu göstəricinin təxminən 80 il olduğu Yaponiyadır. Demoqraflar gündoğar ölkə əhalisinin uzunömürlülüyünün səbəbini iki amillə - sağlam qidalanma və yüksək tibbi xidmətlə izah edirlər. ---0---