Qənd kralları mənfəət ardınca gedir

Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, yanvar-fevralda qənd idxalı ($26 mln 817,51 min) ötən ilin eyni dövründəkindən 2,54 dəfə çox olub.

Ekspertlərə görə, şəkər çuğunduru sahəsinin azalmasından çox vergi və ƏDV-siz ucuz məhsul gətirmək həvəsi ilə (95% Braziliyadan, qalanı Kubadan) bağlıdır. Bundan başqa, işçi qüvvəsinə xərclər, nəqliyyat xərcləri, digər xərclər azalır.

Xarici istehlakçılar (əsasən Türkmənistan və Şimali Qafqaz) şəkər çuğundurunun şəkər qamışı ilə dəyişdirilməsi sxemini bilir. Ona görə il ərzində ixrac 10% - $ 30 mln-dan 868,68 minə azalıb.

Dövlətstatkom 2013-cü ilin məlumatını açıqlamayıb. Bir il əvvəl (əsas sifarişçi – Azersun holding)  173 min 848 ton şəkər çuğunduru yığılıb. Pik 2010 və 11-ci illərdə olub. O vaxt RF regionları ilə müqavilə fonunda məhsuldarlıq 251 min 854 ton və 262 min 949 ton olub. Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrrəmovun fikrincə, son iki ildəki azalma zəif məhsuldarlıq üzündə onu yetişdirməyin səmərəli olmaması ilə (1 ha-dan 30 ton, dünyada orta məhsuldarlıq 90 ton) bağlıdır. Amma əsas səbəb inhisarçılıqdır.

Dünya təcrübəsi göstərir ki, böyük sahələrdə çuğundur yetişdirmək sərfəlidir (ondan məişət spirti, maya və s. düzəldirlər). Bundan başqa, çuğundur keyfiyyətcə şəkər qamışından üstündür. Azərbaycanda az məhsuldarlıq üzündən sahəyə xərc çox gedir. Əsas sifarişçi bir yandan dizel yanacağı, sürtkü yağı və s. dövlət dotasiyasından imtina etmir, digər tərəfdən az məhsul istehsal edib ucuz xarici mal alır.

Mayda London birjasında 1 ton çuğundur şəkəri $474,15 (10 gün əvvəl 555), Braziliya şəkər çuğunduru şəkəri $365,25 olub. Tədarük həcmi nəzərə alınanda (Məhərrəmov hesab edir ki, DGK və Dövlətstatkom qəsdən idxal həcmini az göstərir) belə çıxır ki, yanvar-fevralda Azərbaycana 7 min ton şəkər xammal gətirilib. Bu isə inhisarçılar üçün əlverişlidir.

Azərbaycanda çuğundur Naxçıvan və Qərb iqtisadi rayonunda yetişdirilir. Əvvəllər Azersun holding sayəsində İmişli və ətraf rayonlarda kütləvi əkin var idi. Amma çuğundur şəkəri həvəskarları bu gün yeni idxal mənbəyi tapıb – Tailand. Bu ölkə bu məhsulun ixracı üzrə dünyada ikincidir. Ona görə çuğundurun perspektiovi azdır. Bu isə idxal asılılığı yaradır. İtirilən mövqenin bərpası gələcəkdə çoxlu xərc tələb edir, deyə ekspert düşünür.

Dünyada adambaşına şəkər istehlakı həcmi ildə 32 kq-dır. Nazirlər Kabinetinin məlumatına görə, şəkər və qənnadı məhsulu istehlakı minimumu əmək qabiliyyətli əhali üçün 16,3 kq, pensiyaçılar üçün 14,6 kq, uşaqlar üçün 19,5 kq-dır.

Dövlətstatkoma görə, 2012-ci ildə 201 min 410 ton şəkər istehlak edilib.  --17D—