Rentabelli elektrik şəbəkəsi üçün kredit Azərbaycan hökumətinin nəyinə lazımdır?

Turan-ın məlumat verdiyi kimi, Azərbaycan hökuməti Asiya İnkişaf Bankı (AİB) və Dünya Bankı kimi beynəlxalq təşkilatlardan ölkənin elektrik təminatının yaxşılaşdırılması üçün

maliyyə yardımı istəyib.

750 mln dollar həcmində olan əsas məbləğ Asiya İnkişaf Bankından istənilib. Layihənin ümumi dəyəri $1 mlrd olacaq. Bunun 250 mln dolları Azərbaycan hökumətinin büdcəsindən ayrılacaq. Həmçinin Azərbaycan hökuməti Dünya Bankından $250-300 mln. həcmində maliyyə yardımı istəyib. Lakin yekun qərar bir neçə aydan sonra qəbul olunacaq. Vəsait AİB-nın artıq 2015-2016-cı illərdə Azərbaycanda “Elektrik enerjisinin paylanmasının inkişafı” layihəsinə 250 mln dollar ayırandan sonra istənilib. Elektrik şəbəkəsinin rentabelliyi şəraitində hökumətin bu istəyi qəribə görünür, 10 il əvvəllə mqayisədə effektivlik bütün mərhələlərdə - istehsal, nəql və paylaşdırılmada da artıb.

Istehlakçıların elektrik enerjisi ilə təmin edilməsinin bütün mərhələləri müxtəlif vaxtlarda çoxmilyonluq kreditlər alıb, bu da elektrik enerjisinin istehsalının (şərti yanacağın iki dəfə - KVt üçün 270 qr qədər azalıb) və paylaşdırılmasının (əsasən hər yerdə ödənişin əvvəlcədən edilməsi əsasında işləyn sayğacların quraşdırılmasının sayəsində) effektivliyinin nəzərəçarpaq dərəcədə artmasına gətirib. Elektrik enerjisinə görə ödənişin səviyyəsi 2003-cü ildəki 46%-dan 2015-ci ildə 93%-a çatıb. Şəbəkədə elektrik enerjisi itkisi 2003-cü ildəki 17%-dan 2014-cü ildə 10%-a düşüb. Bu da normanın itkilərin 9%-dan çox olmaması nəzərə alınanda pis deyil. Ötən il ümumi 23,1 mlrd kVt istehsal həcmində itkilər 2,3 mlrd kVt təşkil edib.

Hətta on il əvvəlki itkilər şəraitində rentabellilik 1 kVtüçün  0,041 manat olanda təmin edilirdi. РА Consulting Group bu qənaətə gəlib. O, 2003-cü il üçün  "Azərbaycan elektroenergetikasına subsidiyaların qiyətləndirilməsi" layihəsini həyata keçirib.

Amma 2007-ci ildə Tarif Şurası elektrik enerjisinin qiymətinin 6 qəpiyə artırıb. Bu, elektrik enerjisi istehsalını rentabelli edib. Sual yaranır, rentabellilik belə olduğu halda elektrik təchizatında probelmlər nəyə görə var cə milyardlıq kredit nəyə görədir. Problem qeyri-şəffafıq və korrupsiya ilə bağlıdır. "Mədən sənayesində şəffaflıq təşəbbüsü" beynəlxalq təşkilatı Azərbaycanın statusunu üzvlükdən namizədliyə endirib. MSŞT 12 əsas prinsipə əsaslanır. Ona əsasən hasilat şirkətləri ödənilən, hökumət isə əldə edilən vəsaitləri açıqlamalıdır. 2014-cü ildə Transparency International-ın siyahısında Azərbaycan korrupsiyanı mənimsəmə üzrə 175 ölkə arasında 1126-cı olub.

Bu şəraitdə layihələrin ona ayrılan vəsaitlərin səmərəsi az olacaq, deyə ekspertlər düşünür. —0—