“Fitch Ratings” Azərbaycanın valyuta ehtiyatlarının əhəmiyyətli dərəcədə azalacağını proqnozlaşdırır

  "Fitch" beynəlxalq reytinq agentliyi Azərbaycanın xarici valyutada uzunmüddətli emitentin defolt reytinqini (EDR) "BB +" səviyyəsində mənfi proqnozla təsdiqləyib. Ən çox narahatlıq verən dövlət büdcəsinə yardım məqsədilə ayrılan ölkənin valyuta ehtiyatlarının azalması gözləntiləri, habelə bank sektorundakı vəziyyətdir.

“Fitch” qeyd edir ki, Dövlət Neft Fondu tərəfindən AMB-nin valyuta hərraclarında valyuta satışı tempi "dövlət büdcəsinə transfertlər çərçivəsində 2020-ci ildə 6.7 milyard dollar məbləğində illik konvertasiyaya uyğun gəlməyib".

"ARDNF artıq 4,1 milyard dollar dəyərində valyuta satıb. Bunun 2,5 milyard dolları mart-aprel aylarında olub və temp yüksəkdir. Büdcə haqqında qanuna edilən düzəlişlər xarici valyutanın illik paketdən (təsdiqlənmiş köçürmə məbləği) kənarda satışına imkan yaradacaq”, - deyə reytinq agentliyi qeyd edir. 

Hökumət ARDNF-dən dövlət büdcəsinə transfertlərin həcminin rəsmi artması ilə bağlı şərh verməkdən çəkinir (ASTNA bu məsələni maliyyə nazirinə və Azərbaycan prezidentinin iqtisadi məsələlər üzrə köməkçisinə ünvanlayıb). 2020-ci il büdcəsi haqqında qanuna dəyişiklik edilməsi ehtiyacı əvvəllər “Standard & Poor's” tərəfindən bildirilmişdi.

Bu həftə Maliyyə naziri Samir Şərifov yarım ilin yekunlarını müzakirə edərkən hökumətin 2020-ci ilin dövlət büdcəsini proqnozuna korrektə ediləcəyini deyib, lakin detalları açıqlamayıb.

ASTNA-nın məlumatına görə, Maliyyə Nazirliyi bu dəyişiklikləri avqust ayında təqdim edəcək. Maraqlıdır ki, ümumiyyətlə avqust ayında Maliyyə Nazirliyinin gələn il üçün proqnozları hazır olur, ancaq COVID-19 pandemiyası və yazda neft qiymətlərinin ən güclü dalğaları hökumət mütəxəssislərinin işini pozdu.

Azərbaycanın iştirak etdiyi aprel ayındakı OPEK + sazişi yayın ortalarına qədər neft qiymətlərini sakitləşdirə bildi. Azərbaycan neftinin maya dəyərinin bağlı olduğu “Brent” markalı neft aprel-may aylarındakı 20-26 dollardanı 40 dollara qalxdı.

OPEK + sövdələşməsinin iştirakçıları bazarı indi daha proqnozlaşdırılan hesab edir və avqust ayından etibarən Azərbaycanda da neft hasilatını artıracaq.
Bu vəziyyət hökumətin ilin sonuna qədər Azərbaycanın iqtisadi inkişafını proqnozlaşdırmasına kömək edəcək, lakin “Fitch”in fikrincə, hələ də ölkənin əvvəllər yığılan neft gəlirlərini xərcləməyə dəyər.

“Fitch” “Brent”in 2020-ci ildə orta hesabla 35 dollar/barrel, 2021-ci ildə 45 dollar/ barrel və 2022-ci ildə 53 dollar/ barrel olacağını proqnozlaşdırır.

"Azərbaycanla bağlı mənfi proqnozumuz, neftin qiymətinin aşağı düşməsi və COVID-19 pandemiyasının Azərbaycanın xarici ehtiyatlarına təsirini və əhəmiyyətli makroiqtisadi düzəliş riskini əks etdirir... 2Azerbaijan's very strong external balance sheet (sovereign net foreign assets were 84% of GDP at end-2019) is absorbing most of the impact from lower oil prices. External assets totalled USD49.5 billion at end-2019 (27 months of current external payments) and we forecast them to fall to USD38.3 billion (23 months of CXP) in 2020. External assets comprise mainly SOFAZ assets (USD 41.3 billion at end-1Q20), with the Central Bank of Azerbaijan's FX reserves increasing slightly to USD6.4 billion at end-May 2020... Siyasətin hazırlanması prosesində proqnozlaşdırılmanın çətinliyi və şəffaflığın olmaması səhv etmə riskini artırır (2014-2015-ci illərdə neft şokundan Azərbaycan təcrübəsi)", - deyə “Fitch”in analizində qeyd edilir.

Azərbaycan hökumətinə görə, iyul ayında ölkə valyuta ehtiyatlarında 2019-cu il səviyyəsinə çatdı (ARDNF-nin aktivləri 43 milyard dollardan çox, Mərkəzi Bankın ehtiyatları təxminən 6 milyard dollar), lakin “Fitch” "arxayın olmamağı" məsləhət görür.

Agentlik xatırladır ki, Azərbaycan karbohidrogenlərdən çox asılıdır: neft və qaz ÜDM-nin təxminən 40%-ni, mal və xidmətlər ixracından gəlirlərin 81%-ni və vergi daxilolmalarının üçdə ikisini təşkil edir.

Neft və qaz qiymətlərinin aşağı düşməsi səbəbindən Azərbaycanın cari əməliyyatlar hesabının saldosu 2020-ci ildə ÜDM-in -4.0%-ə qədər pisləşəcək (2019-cu ildə  9,1%), 2021 və 2022-ci illərdə müvafiq olaraq 4.9% və 6.1% profisitə qayıda bilər. 

 "Azərbaycanın güclü xarici balansı (suveren xalis xarici aktivlər 2019-cu ilin sonunda ÜDM-in 84% -ni təşkil edir) aşağı neft qiymətlərinin təsirini udur" deyə “Fitch” xəbərdarlıq edib.

Bu vəziyyət 2020-ci ildə konsolidasiya edilmiş büdcə balansında ÜDM-in 6,8% kəsirli olmasına səbəb olacaq (fiskal siyasətlə 50,7 dollar / barrel səviyyəsində olmaqla). 2019-cu ildə isə 9,1% profisit olmuşdu.

"Neft qiymətlərinin kəskin düşməsi sosial ödəniş və müavinətlərə xərclərin artması fonunda ARDNF-yə və büdcəyə daxilolmalara təsir göstərir, çünki Azərbaycanda 2020-ci ildə işsizlik səviyyəsi 2019-cu ildəki 5.0%-dən 8.0%-ə qədər artacaq", deyə “Fitch” qeyd edir. 

Pandemiya səbəbindən dövlət xərclərinin artması, analitiklərin fikrincə, Azərbaycanın dövlət borcunun 2020-ci ilin sonunda ÜDM-in 23%-ə (2019-cu ilin sonundakı 19%-ə qarşı) artacağına və yalnız 2022-ci ilə qədər ÜDM-in 19%-ə qayıda biləcəyinə səbəb olacaq.

SOCAR-ın qaz investisiya layihələri dövlət borcunun artmasına təsir göstərir.

  ÜDM

“Fitch” karantin tədbirləri və enerji qiymətlərinin aşağı olması səbəbindən 2020-ci ildə Azərbaycanın ÜDM-in real artımının 4.2% (əvvəlki proqnoz 4.8%) azalacağını proqnozlaşdırır.

"Neftin qiyməti və məcmu tələb bərpa edilsə, real ÜDM artımının 2021-ci ildə 2.5% və 2022-ci ildə 2.8% səviyyəsində olacağını proqnozlaşdırırıq. Ancaq onlar neft və qaz investisiyalarının mövcudluğu ilə məhdudlaşır", - deyə “Fitch” qeyd edir.

Dünya Bankının təhlillərinə əsaslanan agentlik zəif hesabatlılığın, qanunların qeyri-bərabər tətbiq edilməsinin, korrupsiyanın kifayət qədər yüksək səviyyəsinin, sağlam rəqabətin qarşısının alınmasının, qeyri-neft sektoruna birbaşa investisiya cəlb edilə bilməməsinin Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafına və onun şaxələndirilməsinə mane olduğunu göstərir.

 Banklar

Azərbaycanda bankların aktivlərinin keyfiyyətinə COVID-19 və karbohidrogen qiymətlərinin enməsi təsir edəcək.

"Azərbaycanda banklar 2015-ci il devalvasiyasından sonra hələ də köhnə aktivlərin keyfiyyəti problemlərindən qurtulmağa çalışır və zəifdir, bu, “Fitch Banking System Indicator”un 'b' göstəricisində əksini tapır. Bank sektorunun məcmu qeyri-işlək kreditləri orta səviyyədədir və 2020-ci ilin may ayında AMB dörd problemli bankın lisenziyalarını ləğv etdiyi üçün 7,3%-ə qədər azaldı (2019-cu ilin sonu: 8,3%). 2017-ci ildə borc restrukturizasiyasından sonra ölkənin Beynəlxalq Bankında gəlirlilik və aktivlərin keyfiyyəti yaxşılaşmağa başladı. Lakin 2020-ci ilin iyununa (0: 1.9 milyard ABŞ dolları) 0,7 mlrd ABŞ dolları açıq olmayan xarici valyuta mövqeyinə malikdir"- deyə “Fitch”in hesabatında bildirib.

Qeyd edək ki, ABB bir müddət əvvəl 2020-ci ilin birinci yarısı üzrə xalis mənfəətinin 146 milyon 277.47 min manat (2019-cu ilin yanvar-iyun ayları ilə müqayisədə 51.3% azalma) olduğunu, aktivlərinin isə 8,1% - 8 milyard 477.362 milyon manata qədər azaldığını bildirib.

Bankın kredit portfeli 2020-ci ilin yanvar-iyun aylarında 1,8% artaraq 2 milyard 418.518 milyon manata çatdı, lakin ABB-dəki depozitlərin həcmi 15% azalaraq 4 milyard 792.183 milyon manat olub.

Azərbaycanın reytinqinin gələcəkdə aşağı sala biləcək faktorlar arasında “Fitch” makroiqtisadi sabitliyi pozan iqtisadi siyasət çərçivəsindəki baş verə biləcək bəzi hadisələri, məsələn, suveren xarici balansının sürətli pozulması və ya manatın məzənnəsinin nizamsız şəkildə devalvasiyasını göstərir. Bundan əlavə, reytinqə davamlı olaraq aşağı neft qiymətləri və ya uzun müddət davam edən xarici şoklar mənfi təsir edə bilər ki, bu da öz növbəsində iqtisadiyyata, bank sektoruna, maliyyə sektoruna və ya xarici mövqeyə ciddi mənfi təsir göstərə bilər.

Agentliyə görə, manatın devalvasiyası ehtimalını azalda biləcək yuxarı neft qiymətləri, dövlətin konsolidasiya edilmiş büdcə kəsirini azalda biləcəyi, maliyyə aktivlərini qoruyub saxlaya biləcəyi əminliyi və dövlət borcunun ÜDM-yə olan aşağı nisbəti müsbət reytinq dəyişikliyinə gətirib çıxara bilər.

Agentlik ümid edir ki, Ermənistanla Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin gərginləşməsi "Azərbaycanın iqtisadi və maliyyə sabitliyinə təsir edə biləcək dərəcədə" davam etməyəcək.

Xatırladaq ki, Azərbaycan artıq dünya ictimaiyyətini Ermənistanın Azərbaycanın bütün ixrac neft və qaz boru kəmərlərinin, Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun və Bakı-Tbilisi magistral yolunun keçdiyi Tovuz bölgəsini (Dağlıq Qarabağdan uzaq) atəşə tutmasına diqqət yetirməyə çağırdı.