AMEA alimləri Azərbaycan toponimlərini erməni təhriflərindən təmizləyirlər

Bakı/26.11.20/Turan:  Ermənistanın Azərbaycana qarşı düşmənçilik hərəkətləri müddətində, 1991-ci ildən ölkəmizin hüdudlarından kənarda nəşr edilmiş coğrafi, inzibati xəritələrə ermənilər tərəfindən Azərbaycanın coğrafi obyektlərinin adlarını təhrif edən və ya tamamilə dəyişdirən qanunsuz toponimlər daxil edilib. Rusiya və digər ölkələrin KİV-lərində Kəlbəcər Karvaçar, Qubadlı Sanasar, Laçın  Berdzor, Zəngilan Korvasar, Füzuli  Maranda, Ağdam Akna və s. adlandırılır. Sovet dövründə qanuniləşdirilmiş Azərbaycan toponimləri ermənilərin və ermənipərəstlərin təzyiqi altında digər ölkələrdə xəritələrdən yox olur, yaxşı  ki, yeni erməni adlarının yanında mötərizədə qanuni Azərbaycan toponimləri göstərilir.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) azərbaycanlı alimləri Azərbaycan yaşayış məntəqələrinin adlarının erməniləşdirilməsinə qarşı mübarizə aparırlar. Coğrafiyaçı alimlər ermənilərin uydurduqları toponimləri toplayır, onların tarixçi həmkarları Azərbaycan orijinal adlarını tapırlar, onların tərtib etdikləri siyahılar AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutuna göndərilir. Orada toponimika sektorunun müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Qara Məşədiyev toponimlərin azərbaycanca düzgün yazılışı qaydalarını dəqiqləşdirir.   Dəqiqləşdirilmiş və düzəldilmiş Azərbaycan toponimləri daha sonra AMEA-dan dünya kartoqrafiya resurslarına - Google və digərlərinə göndərilir, - elmlər doktoru Qara Məşədiyev Turan-a bildirib.

O, Turan ilə söhbətində deyib ki, hər gün Coğrafiya İnstitutundakı həmkarlarından erməni yalanlarından təmizlənməyə ehtiyacı olan 10-100 toponim alır. Bu işin sonu görünmür, təhrif edilmiş nə qədər adı düzəltməyin lazım olduğu məlum deyil. Söhbət 2-10 min toponimdən gedə bilər.

"Təxminən iki həftə əvvəl Azərbaycan prezidentinin sərəncamı ilə Dilçilik İnstitutunda toponimika sektoru açılıb. Bizim vəzifəmiz ordumuzun azad etdiyi yaşayış məntəqələrinin əvvəlki, Azərbaycan tarixi adlarını bərpa etməkdir. İş çoxdur, ermənilər bütün adları dəyişdiriblər. Bəzilərini tamamilə dəyişiblər (Xocalı-İvanyan, Günəşli - Konoşlu), digərlərini bir-iki hərfi dəyişərək erməniləşdiriblər. Sonuncu halda onlar orijinalda adın mənasını bilmədən toponimin kökünü saxlayıblarb, buna görə də  niyə erməni dilində mənasını itirib (Çıldıran — Çldran). Tarixi Azərbaycan məntəqələrinin bərpası ilə yaradılmış və Milli Məclisin qərarı ilə qanuniləşdirilmiş yeni adlar var:  Ağdərə-Mardakert, Xocavənd - Martuni, Suqovuşan – Madagiz. Milli Məclisdə adları müzakirə edərkən deputatlar AMEA mütəxəssisləri ilə birlikdə çalışırlar”, - Q.Məşədiyev deyib.

Azərbaycanda ictimaiyyət xarici KİV-lərdə və xəritələrdə Azərbaycanın yaşayış məntəqələrinin ermənilər tərəfindən qəsdən dəyişdirilmiş, yalnış adlarını görərək narazılığını bildirir. Bununla əlaqədar AMEA-ya müraciətlər daxil olur, adlarla bağlı yaranmış eybəcər vəziyyətin düzəldilməsi tələb olunur.

Q. Məşədiyev deyir ki, bütün Qarabağ erməni işğalından tamamilə azad olunandan sonra, erməni əhalinin yaşamaq üçün qaldığı yaşayış məntəqələri  Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılanda  dünya birliyində Qarabağda şəhər və kəndlərinin qanuni, Azərbaycan adlarına qayıdacaqlar.

Professor Məşədiyev başqa bir problemin qalması barədə fikirlərlə razılaşıb: Azərbaycan toponimlərinin rus dilində düzgün yazılmaması və tələffüz edilməməsi. Rus tələffüzünə xas olaraq rus dilindən Azərbaycan adları ingilis və digər dillərə keçir. Belə ki, Azərbaycanın Bakı şəhəri bütün dünyada Baku kimi adlanmağa başlayıb.

"Zaman-zaman AMEA xarici toponimik mərkəzlərə Azərbaycan dilində orijinalın səslənməsinə maksimum yaxın adların istifadəsinin zəruriliyi barədə məlumat verir. Hələlik biz hesab edirik ki, toponimin kökü dəyişməyibsə kifayət edər, toponimin sonluğu və digər qeyri-əsas tərkib hissələri dəyişə bilər, - AMEA Dilçilik İnstitutunun professoru Qara Məşədiyev Turan-a müsahibəsində deyib.--0--