Rusiya siyasi təfəkküründə Şuşa bəyannaməsi

Bakı/18.06.21/Turan: Rusiya ekspertləri Şuşa bəyannaməsinin imzalanmasını Erdoğanın Osmanlı İmperiyasının bərpası siyasətinin davamı kimi qiymətləndirirlər.

Rusiyalı türkoloq Nadein Raevski Erdoğanın Türkiyənin addımlarının təsadüf olmadığını, ümumi pantürkizm siyasəti çərçivəsinə sığdığını göstərmək niyyətini mühakimə edir. Erdoğan Türk dünyasını bölən erməni pazını aradan qaldırmağa çalışırdı. Türkoloq Erdoğanın Azərbaycandakı addımlarını digər ölkələrdəki neoosmanizm siyasətindən fərqləndirir. “Burada söhbət yeni səhnədə fövqəldövlət birlik yaradılmasından gedir. Məqsəd türkdilli xalqları birləşdirməkdir”.

Nadein Raevski əmindir ki, Azərbaycan prezidenti Əliyev hakimiyyəti heç kimlə paylaşmağa hazır deyil, buna görə də ölkəsində Türkiyənin təsirinin çox möhkəmlənməsində maraqlı deyil.

MDBMİ-dən Vadim Muxanov isə Erdoğanın Azərbaycana səfərinə Ermənistandakı revanşist əhval-ruhiyyəyə cavab kimi baxır. Ermənistanda əhali ötən ilki müharibənin nəticələrindən narazıdır və köhnə kommunikasiyaların açılmasını və yenilərinin yaradılmasını istəmir.

“Bu, Əliyev tərəfindən çox maraqlı cəhddir. Buna görə biz Erdoğanın Qarabağa səfərini Azərbaycanın ekspansiyasına dəstək kimi dəyərləndiririk”, ekspert belə hesab edir.

Şuşada Türkiyə-Azərbaycan danışıqları və imzalanmış sənədlər Ankaranın Qafqazdakı mövqeyini daha da möhkəmləndirir və bu, Rusiyanı narahat etməyə bilməz, deyə Rusiyalı politoloq Andrey Areşev bildirib.

O qeyd edir ki, şübhəsiz, Azərbaycan bütün bu postsovet illərində bu və ya digər şəkildə Türkiyə istiqamətində irəliləyib. Həmçinin, aydındır ki, Türkiyə postsovet məkanında fəal şəkildə fəaliyyət göstərirdi və fəaliyyət göstərməkdə davam edir. Areşev baş verənlərə görə məsuliyyəti Şuşanı əlində saxlaya bilməyən Yerevanın üzərinə qoyur.

“İstənilən halda, Ermənistan hakimiyyəti rəqibinə Türkiyə ilə dostluğun guya gətirə biləcəyi faydaları nümayiş etdirmək üçün güclü informasiya bəhanəsi, ideoloji, mədəni-tarixi bəhanə və təbliğat bəhanəsi verib. Şuşanın itirilməsi (ermənilər tərəfindən – red.) Türkiyənin problemləri həll etmək təcrübəsini nümayiş etdirən növbəti epizoddur”, deyə Areşev bildirib.

Politoloq hesab edir ki, indi Ankara Azərbaycanda və bütünlükdə Cənubi Qafqazda möhkəmlənir, sabah bu təcrübəni Şərqi Avropa ölkələrinə, Ukraynaya köçürməyə çalışacaq. Kiyevlə onsuz da “Bayraktar”ların birgə istehsalı haqqında razılaşma var. Doğrudur, Areşev bir sıra spesifik səbəblərdən orada bu istehsalın elə də tez başlamayacağına ümid edir.

Moskvanın mövqeyinə gəlincə, o, Türkiyə-Azərbaycan alyansının möhkəmlənməsini nəzərə almaya bilməz.

Areşevin mühakimələrində ən maraqlısı Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının iştirakının uzadılması məsələsidir.

“Problemi türk dövlətləri ilə uzun və mürəkkəb dialoq yolu ilə həll etmək lazım gələcək”, deyə Areşev əlavə edib.

Türkiyə yeni imperiya qurur, - deyə Yaxın Şərq İnstitutunun direktoru Yevgeni Satanovski bildirib.

“Azərbaycan və Türkiyə hazırda müttəfiqdir. Erdoğanın postsovet məkanı ilə bağlı, xüsusən türk dünyası ölkələri, eləcə də Rusiyanın türklər yaşayan regionları ilə bağlı kifayət qədər böyük planları var. O, heç vaxt bunu gizlətməyib və gizlətmir də. O, bu planlarını reallaşdırır”, deyə Satanovski bildirib.

Erdoğanın yeni türk imperiyası qurmaq üçün iki aləti var. Birincisi pantürkizm, ikincisi isə hazırda onun türk dünyasının hüdudlarından kənardakı regionlarda istifadə etdiyi siyasi islamdır. Bu regionlarda pantürkizm geniş yayılmayıb.

Bu formatda Azərbaycan neft və qaz mənbəyi, kifayət qədər əhəmiyyətli və həcmli bazar qismində çıxış edir. Suverenliyə gəlincə, bu anlayış şərtidir. İqtisadi potensial, hərbi imkanlar nöqteyi-nəzərdən ona təsir varsa, bununla bağlı problem yaranmır.

Satanovski Türkiyənin planlarının Azərbaycanın planlarına uyğun olub olmadığını bilmir. O, indiyədək Azərbaycan rəhbərliyindən bununla bağlı heç nə eşitməyib.

Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının 5 illik mandatı sona çatdıqda nə olacağına gəlincə, indi bunu proqnozlaşdırmağın mənası yoxdur. Bir il sonra belə nə baş verəcəyi məlum deyil.

"Ermənistan tərəfinin nə isə baş verə biləcəyi anadək tamamilə dəqiq vaxt fasiləsi var",-deyə Satanovski qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, çox şey Ermənistanın bu müddət ərzində möhkəmlənmək, yenidənqurma həyata keçirmək, hazırki vəziyyətdən çıxmaq üçün nələr edə biləcəyindən asılıdır.

MDBMİ-nin Beynəlxalq Tədqiqatlar İnstitutunun baş elmi əməkdaşı Nikolay Silayevin mühakimələrini Rusiya təfəkkürü üçün qeyri-səciyyəvi hesab etmək olar. O, neoosmanizm nəzəriyyəsinə aludə olmamağı təklif edir, bu cür mühakimələri siyasi fəlsəfə, ideologiya və publisistikaya aid hesab edir. Belə ki, Türkiyənin mədəni təsiri təkcə türk ölkələrinə şamil edilmir”. Axı Gürcüstanda Türkiyə universiteti, Almaniyada isə türk mollaları var”, deyə Silayev xatırladır. Gürcüstan və Almaniya isə heç cür yeni Erdoğan imperiyasının əraziləri sayıla bilməz.-0—