Xəzər regionunda iqtisadi sabitlik məsələsi Moskvada müzakirə olunub

Bakı/08.06.21/Turan: 2021-ci il 11-12 avqust tarixlərində Moskvada Prezident Otelində keçiriləcək İkinci Xəzər İqtisadi Forumu ərəfəsində iyunun 7-də “Rusiya və Azərbaycan layihələri – Xəzər regionunun iqtisadi inkişafının drayverləri. İqtisadi forum öncəsi” mövzusunda beynəlxalq dəyirmi masa keçirilib.

Tədbirin iştirakçıları qismində “Şimal-Cənub” politologiya mərkəzi və Baku Network ekspertlər birliyi çıxış edib.

Təşkilatçıların yekun press-relizində qeyd edilir ki, Rusiya və Azərbaycanın ekspertləri, həmçinin siyasi və ictimai xadimləri məruzə ilə çıxış ediblər. Həştərxan vilayətinin iqtisadi inkişaf naziri Kazbek Xadikov və Rusiyanın Azərbaycandakı səfiri Mixail Boçarnikov videokörpü formatında tədbir iştirakçılarına müraciət edib.

Natiqlər və iştirakçılar Xəzər regionunun aktual gündəliyi kimi Rusiya və Azərbaycan iqtisadi əməkdaşlığını, “Şimal-Cənub” dəhlizinin logistika resurs potensialını, aktual riskləri və təhdidləri müzakirə ediblər.

Azərbaycan Milli Məclisinin (parlamentinin) deputatı Rasim Musabəyov öz çıxışında ilk növbədə təhlükəsizlik məsələlərinə diqqət çəkib.

“Təhlükəsizliyin olmadığı, əməkdaşlıq üçün hüquqi əsasın yaradılmadığı bir yerdə iqtisadi əməkdaşlıq sahəsində hər hansı uzunmüddətli layihələri müzakirə etmək qeyri-mümkündür”, deyə o qeyd edib.

Məruzəçinin fikrincə, Xəzərdə əməkdaşlıq əhəmiyyətli dərəcədə üç oyunçunun – Rusiya, Azərbaycan və Qazaxıstanın qarşılıqlı siyasi əlaqələrinə söykənir. Hazırda bütün səviyyələrdə fasiləsiz rejimdə dialoq davam etdirilir və bu, regional təhlükəsizliyin mühüm tərkib hissəsidir, bütün Xəzəryanı dövlətlərin iqtisadi əməkdaşlığı bundan birbaşa asılıdır.

Musabəyovun fikrincə, regionda əsas təhlükəsizlik təhdidləri beynəlxalq terrorçuluq, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi, texnogen qəzalar – onların qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılmasıdır. Xəzərlə bağlı ekologiya məsələləri də əhəmiyyət kəsb edir, dənizi etibarlı şəkildə qorumaq lazımdır.

Bundan başqa, Musabəyov təxmin edilməyən hadisələr baş verdikdə işin davam etdirilməsi üçün paralel logistika kanallarının – dəmiryolu, neft-qaz kəmərlərinin çəkilməli olduğunu qeyd edib.

Geosiyasi Ekspertizalar Mərkəzinin direktoru Valeri Korovin “Xəzər regionunun təhlükəsizliyinin aktual problemləri – yeni risklər və təhdidlər” mövzusunda məruzəsində Rasim Musabəyovun səsləndirdiyi tezisləri inkişaf etdirib.

“Təhlükəsizliyin və Xəzər regionunun yaxın gələcəkdə qarşılaşa biləcəyi yeni təhdidlərin bəzi aspektlərini inkişaf etdirmək istəyirəm. Cənab Musabəyov tamamilə əsaslı olaraq bu çağırışları sadaladı, onlar arasında beynəlxalq terrorçuluq, narkotrafik, dini ekstremizm, regionda qızışan milliyyətçi əhval-ruhiyyələr də var”, deyə məruzəçi qeyd edib.

Korovin bütün bu xoşagəlməzliklər və regionun təhlükəsizliyi üçün təhdidlər boş yerdən – öz-özünə, birdən-birə yaranmadığına, kənardan müdaxilə ilə baş verdiyinə diqqət çəkib və müəyyən geosiyasi mərkəzlər bu problemləri qızışdırmasaydı və bəsləməsəydi, onlara həm maliyyə yatırımları, həm də siyasi yatırımlar etməsəydi, bəlkə də bu problemlər olmayacaqdı.

Korovinin sözlərinə görə, Qərbdəki qonşular, Corc Soros kimi bir sıra mənfur şəxslər tərəfindən sponsorluq edilən qeyri-ticari təşkilatlar tərəfindən sabitliyin pozulması cəhdləri regionun digər dövlətlərində də səngimək bilmir. Məruzəçinin fikrincə, bu, bu ölkələri Qərbin geosiyasi nəzarəti altına keçirmək məqsədilə edilir.

“Bu gün Xəzər ətrafındakı ərazi ona görə hələ də stabildir ki, Xəzər regionu dövlətləri indiyədək mərkəzində Rusiya duran Avrasiya geosiyasətinə istiqamətləniblər, Rusiyanın təşkil etdiyi inteqrasiya birliklərində iştirak edirlər və Rusiyanın təklif etdiyi əməkdaşlığı inkişaf etdirməyə çalışırlar. Bu zaman bütün bu dövlətlər, o cümlədən Azərbaycan ərazilərində sabitliyi sarsıtmağa çalışan Qərbin qeyri-kommersiya təşkilatlarının hücumlarını ard-arda dəf edir”, deyən Valeri Korovin Rusiyanın Xəzər regionunda sülhün və sabitliyin qorunub saxlanmasında, habelə iqtisadi layihələrin və infrastruktur layihələrinin inkişafında maraqlı olduğunu və yaranan münaqişələrin yatırılması üçün böyük səy göstərdiyini vurğulayıb.

Bu zaman, Korovinin sözlərinə görə, “qarşımızdakılar” Xəzər regionunda çoxsaylı layihələrin həyata keçirilməsində maraqlı deyil, belə ki, Qərb məhz sabitliyi pozmaqla– sosial qiyam, qarışıqlıq salaraq, onlardan bu və ya digər regiona daxil olmaq üçün bəhanə kimi istifadə edir.

“Bütünlükdə postsovet məkanından və xüsusən Xəzər regionunda danışsaq, sülhdə dünyada hamıdan çox maraqlı olan Rusiya bu gün sabitliyin və təhlükəsizliyin əsas və yeganə zaminidir. Buna görə bütün müzakirə edilən iqtisadi layihələr Qərb müdaxilə etdiyi halda bir anda dağıla bilər və Xəzəryanı regionda sülhdə və sabitlikdə maraqlı olan Rusiyanın iştirakı ilə inkişaf edər.

Çıxışına yekun vuran məruzəçi bütün dünyada fəaliyyət göstərən Qərb ekspert mərkəzlərinin maliyyələşdirmə həcmini nəzərə alaraq, region dövlətlərində istənilən Qərbyönlü ritorikanın müdaxilə xarakteri daşıdığını dərk etməyə çağırıb.

“Bu ritorikaya çox ehtiyatla yanaşmaq və ona diqqətli bir şəkildə etiraz etmək lazımdır. Əks halda elə böyük təhdidlər və problemlərlə qarşılaşacağıq ki, çətin ki, kimsə onların öhdəsindən təkbaşına gələ bilsin. Biz mühüm təşəbbüsləri müzakirə edirik, amma Avrasiyanın geosiyasi xətti və Rusiya tərəfindən zəmanət olmadan bütün bu möhtəşəm layihələr böyük sual altında qalır”, deyə o qeyd edib.

Beynəlxalq “Avrasiya Hərəkatı” Avrasiya İqtisadi Klubunun rəhbəri Mixail Anisimov “Rəqəmsal alətlər, Xəzər regionu ölkələrinin orta və kiçik biznesinin beynəlxalq ticarətə inteqrasiyasının sürətləndirilməsi vasitələri kimi” mövzusunda məruzə ilə çıxış edib.

“Hazırda Xəzər regionunda bütünlükdə əsas siyasi problemlər nizamlanıb, nəqliyyat marşrutları çəkilib, liman infrastrukturu tikilib. Yaradılmış resursları mal və yüklərlə doldurmaq qalıb. Mənim ideyam inteqrasiya layihəsinin – Xəzər regionu çərçivəsində kiçik və orta biznesin ticarəti üçün rəqəmsal plaftormanın yaradılmasından ibarətdir”, deyən Anisimov əlavə edib ki, onun fikrincə, əsas vəzifə mövcud nəqliyyat axınlarının bir marşrutdan digərinə bölüşdürülməsindən deyil, yeni malların yaradılmasından, mövcud, bu qədər çətinliklə yaradılmış kanalların da yeni məhsullarla doldurulmasından ibarətdir.

Anisimovun sözlərinə görə, bu, xüsusən, Azərbaycanda daha çox Rusiyada istehlak oluna biləcək malların istehsalına imkan verəcək. Rusiya region ölkələrinə təkcə neft və taxıl deyil, başqa məhsullar da göndərə bilərdi, İran məhsulları isə Rusiya bazarına daxil olardı.

“Məlum olduğu kimi, regionda kütləvi istehlak mallarının əsas istehsalçıları kiçik və orta biznes müəssisələridir. Böyük dövlət korporasiyaları xammal tədarükü ilə məşğul olurlar və bu məsələ həllini tapıb – qaz kəmərləri və s. çəkilib. Bu zaman liman infrastrukturu cəmi 50% yüklənib. Və mənim fikrimcə, Xəzər rəqəmsal platformasının yaradılması bu infrastrukturu yüklə doldurmağa imkan verəcək alətlərdən biri olacaq. Mənim şirkətim bu platformanın prototipini hazırlayıb. Bu ideyanı ən yüksək səviyyələrə çatdırmaq lazımdır, çünki, məncə, bu, digər vəzifələrdən diqqəti yayındırmadan məşğul oluna biləcək inteqrasiya həllidir”, deyən Anisimov indi bütün dünyanın rəqəmsal platformalara keçdiyinə diqqət çəkib.

Onun fikrincə, Xəzər regionu ölkələri bu cür həllərin tətbiqi ilə məşğul olmasa, onlar bütün qalan dünyadan geri qalacaqlar və yaradılmış kanallarla daşınacaq yük olmayacaq.

“Bu, sadəcə olaraq fəlakət olar”, deyə o vurğulayıb.

Məruzəçi həmçinin qeyd edib ki, mövcud marşrutlarla Çin və Hindistan mallarının deyil, MDB ölkələrində istehsal edilən məhsulların daşınmasını istərdi.

“Mənə elə gəlir ki, belə bir beynəlxalq platforma yaratmağın vaxtı çatıb və Xəzər regionunun bazası başlanğıc üçün idealdır, çünki anlayış var, problemlər, fikir ayrılıqları həll edilib və maraq var, mallarını ixrac edəcək yeri olmayan İranın da marağı var. Bu zaman Rusiya bazarı regionda ən böyük bazardır və region ölkələrindən – İran, Azərbaycan və Türkiyədən Rusiyaya idxalın drayverinə çevrilə, bununla da Çin, Koreya və Avropa mallarını onlarla əvəz edə bilər”, deyə o bildirib.

Anisimovun sözlərinə görə, İranda sənaye fəal şəkildə inkişaf edir, amma Rusiyada bu barədə, demək olar ki, bilmirlər, onların təklif etdiyi layihə məlumatlılığın az olması problemini də həll etmək iqtidarındadır.-0-