Şəhərin bizim tərəfdəki kilsəsinə təxminən həftədə bir dəfə gedirəm və hər dəfə orada eyni qadını görürəm. O damənim kimi, bazar ibadətinə gəlmir, adətən iş günlərində, kilsə, demək olar ki, boş olduğu zaman burada görünür.
Göy beretli qadın ləqəbi verdiyim bu xanım soldan ikinci sırada oturur, əllərini duaya açır və gözlərini yumur. Bəzən o, səssizcə ağlayır, bəzən isə sadəcə başını birinci cərgədəki skamyanın söykənəcəyinə dayayır və hərəkət etmədən beləcə oturur.
İki il əvvəl oğlu Əfqanıstanda vəfat etdikdən sonra 58 yaşlı Şarlinə dualar və göz yaşları qalıb. Hərbi karyera qurmaq istəyən 24 yaşlı Ceymi Kandaharda taliblərin yerləşdirdiyi minaya düşərək həlak olub.
Üzərində forma olan gülümsəyən gəncin fotoşəklini mənə göstərən Şarlin qürurla oğlunun haqq uğrunda öldüyünü bildiyini, onun həmkarlarının və komandirlərinin indiyədək bayramlarda, hətta adi günlərdə belə ona zəng etdiyini, oğlunun Əfqanıstanda xidmət zamanı necə olduğunu danışdıqlarını deyir. Həyat yoldaşı Ceymi 16 yaşındaykən vəfat edən Şarlin bu qürur və xatirələrlə yaşayır.
Həlak olan Azərbaycan əsgərlərinin anaları nə ilə yaşayır? 2012-ci ildə Azərbaycanda 97 əsgər həlak olub. Onlardan cəmi 16-sı döyüş əməliyyatlarında ölüb. 2013-cü il yenicə başlayıb, siyahı isə böyüməyə davam edir – “Azadlıq” qəzetinin məlumatına görə, yanvarın 8-də Daşkəsəndəki hərbi hissədə əsgər Ceyhun Qubadov intihar edib. Əsgərin anası “Azadlıq”a bildirib ki, Qubadovu döyüblər, qəzetin əməkdaşları da mərhuun video və fotogörüntülərini gördükdən sonra bundan əmin olublar.
Qubadovun işi istisna deyil, daha çox bizim “şanlı ordumuzun” normasıdır. Hiltonlar və Radissonlar tikdilər, Eurovision keçirdilər, fəvvarələr açdılar, orduda dedovşina isə necə var idisə, elə də qalır.
18 yaşına çatan hər Azərbaycan gənci orduya çağrılır. İstəsən də, istəməsən də, maksimum əlindən gələn inistituta daxil olub işgəncəni (çünki bu, elə işgəncədir, gəlin hər şeyi olduğu kimi söyləyək) bir neçə il təxirə salmaqdır. Və alternativ xidmət və ya digər sivilizasiya ixtiralarına güvənməyin. Bizə olmaz, axı biz Ermənistanla “müharibə” şəraitindəyik.
Bağışlayın, unutdum: əlbəttə, böyük day-dayın və ya böyük məbləğdə yaşıl kağızın varsa, hətta daha yaxşı olardı ki, ikisi də olsun, ümumiyyətlə orduya getməyə bilərsən. Bəs Qarabağ, bəs Ermənistanla müharibə? - deyəcəksiniz. Əşi, sakitcə oturun day-dayınızın arxasında, korrupsiya appanızdan yeyin, sizin yerinizə kasıb oğlanlar xidmət edəcəklər. Qayıdarlar, qayıtmazlar, öldürərlər, öldürməzlər, kim öldürər, niyə öldürər – nə fərqi var, 8 milyondan çox əhalimiz var, yeni ordu yığarıq.
Nə vaxtsa rəsmilərdən kimsə Qubadovun və o 97 əsgərin anasına zəng edib onlarla danışacaq? Çətin ki... onların daha vacib işləri var. Analar oğulları ilə fəxr edəcəklərmi? Axı nə ilə fəxr etsinlər? Hansısa yekəpərlərin oğlunu ölənə qədər təpikləməsi ilə? Oğlunun hər gün alçalmaqdansa, dar ağacını üstün tutması ilə? Prezident zərərçəkmişlərin anaları ilə görüşəcəkmi? Yuxuda! O, ancaq Ramil Səfərovla
görüşür, yaşıl əsgərciklərdən ona nə!
Bəs xalq necə? Heç necə! Biz ancaq 50 metrlik tortdan, paxlavadan, ya da meqa-qayqanaqdan bir dilim almaq üçün meydanlarda bir-birimizi itələyək, bu da sənə xoşbəxtlik! Etiraz etmək? Nə danışırsınız, bizim əlimizdən gələn ən böyük şey – axşam mətbəxdə o 50 metrlik tortun dilimini yeyə-yeyə burnumuzun altında tənqidi bir şey mırıldanmaqdır.
Amma bəzən insan tab gətirə bilmir və faciə baş verir. Belə ki, 2012-ci ilin mayında Qazaxıstanın Çinlə sərhədində Qornı sərhəd zastavasında xidmət edən qazaxıstanlı sıravi əsgər, bir müddət əvvəl ailəsinə dedovşinadan şikayət edən Vladislav Çelax, istehzalara tab gətirməyərək, 14 həmkarını güllələyib. Dedovşinə məsələsini, təbii ki, araşdıran olmadı, əsgəri mühakimə etdilər, hakimiyyət bir az çıxış etdi, vəssalam, yenə hamı xoşbəxtdir.
Elə bilirsiniz bizdə fərqli olardı? Çətin ki. Heç nəyi siyasiləşdirməyə çalışmıram, amma mənim də, əsgər anası kimi, ali baş komandana sualım var: nə var orada bədbəxt yumruğunu silkələyirsən, ordunda belə özbaşınalıq olduğu halda kimi hədələyirsən?
Tamara. Vaşinqton.
Rəy yaz