«Məlumatlandırma inşaatı» şəraitində rüşvətxorluq metodologiyası

AzTV çox şey deyə bilər,  амма  azərbaycanlılar  hakimiyyətin  bütün səviyyələrdə "korrupsiyaya qarşı necə mübarizə apardığını" yaxşı bilirlər. Hakimiyyət  orqanlarında kök salaraq, rüşvətxorluq adi şeyə cevrilib. Vətəndaşlar üçün ödənişsiz yerinə yetirməyə borclu olduqları şeyə görə zorla pul qopararaq, icra hakimiyyətinin işçiləri hətta ölkə prezidentinin özünə şikayətlə müraciət etməyə hazır olduqları barədə xəbərdarlıq  edən  jurnalistlərdən belə qorxmurlar.

«Turan» Agentliyi  yerli icra hakimiyyəti sistemində özəl tikinti ilə bağlı baş alıb gedən rüşvət haqqında ifşaedici silsilə materiallar dərc edir. Biz  keçən məqalədə Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətindən (RİH) olan rüşvətxorlarla davamlı  təmasdan sonra Goradil qəsəbəsində özünə ev  tikmək niyyətindən imtina etmiş hüquqşünas Qurban Məmmədovdan danışmışdıq. Boş kommunal kommunikasiyalarının  olmaması bəhanəsi ilə onu ev  tikmək hüququndan məhrum etdilər, halbuki Abşeron yarımadası da  daxil olmaqla, bütün Azərbaycan ərazisində hamı elliklə ev tikir, özü də kommunal kommunikasiyalar olmadan  —   bunu qanun heç də tələb etmir.

Sadəlövhlük və dövlətə  etibarın  puça çıxması

Bu yazıda söhbət jurnalist Vüqar Mustafayevin baş tutmayan ev  inşası əhvalatından gedəcək. O, qanunlara  bələddir və sadəlövhcəsinə güman edirdi ki, Bakının Sabunçu Rayon İcra Hakimiyyəti KİV işçilərinin hər bir dövlət  instansiyasına asanlıqla müraciət edə bildiyini anlayaraq ondan rüşvət qoparmaq istəməz. Amma Vüqar, sonra məlum olduğu kimi,  bərk yanılırmış.

V.Mustafayevin «Turan» Agentliyinə danışdıqlarından: o, Sabunçu RİH- nə birinci dəfə 2015-ci ilin fevralında müraciət etmişdi. Səs-küylü Bakıdan köçmək üçün Pirşağı bağ massivində özünə məxsus sahədə kiçik ikimərtəbəli bir ev tikməyi qərara almışdı. Elə ilk gündən İH-də ona izah etdilər ki, haqq vermədən layihəni təsdiq etmək mümkün deyil. Amma  Vüqar düşünür ki, məqsədinə nail olacaq. İki il keçdikdən sonra, bu günlərdə "öz əli ilə" tikdiyi evdə yaşamaq arzusundan  imtina etməyə  məcbur olarkən, Vüqar nə qədər sadəlövh olduğunu başa düşür.

 «Evin layihəsi İcra Hakimiyyətində iradsız qəbul olunsun deyə, mən   onu Sabunçu RİH-nin Lisenziyalaşdırılmış Konstruktor Bürosunda sifariş etmişdim. Oradan qanunun ən xırda tələblərinin belə nəzərə alındığı yoxlanılmış layihəni alıb  İcra Hakimiyyətinə təqdim etdim. Amma bu gün artıq həmin İH-də işləməyən Ədalət adında bir şöbə müdiri  izah etdi ki, onlar evin hər bir mərtəbəsi üçün 5 min manat alırlar, özü də inandırdı ki, İcra Hakimiyyətinin rəhbərliyi bunu bilir  və  məzənnəni şəxsən özü müəyyən edib. Amma sonra ilk versiyanı dəyişib, bildirdi ki, rayon rəhbəri Ədalətin tələb etdiyi məbləğin 10 min manat olduğunu biləndə, şöbə müdirinə yuxarıdan  deyilib ki, “Sən nahaq yerə 10 min manatdan başladın, bu azdır…”.  

Mənim hansı peşənin yiyəsi olduğum və layihənin qanunun bütün tələblərinə tam cavab verdiyi haqqında dediklərimi dinləsə də, Ədalət fikrindən dönmədi»,  — deyə V. Mustafayev sözünə davam edir.

 «Hər mərtəbə üçün  5 min manat — bu hələ endirimlə bu qədərdir», — deyə Vüqar izah edir. —  Halbuki o zaman elə həmin rayonda asanlıqla 1,5 - 3 min manat məbləğində rüşvət verib  ev  tikənə  məxsus olmayan torpaqda,  yəni kupçasız ev tikmək  olardı!  Bunun sxemi belədir: rüşvət verirsən, ev tikirsən, onlar da bunu "görmürlər".

Qeyd edək ki, özələdirilməmiş sahədə tikinti aparmaq qanunla qəti qadağan edilib. Amma V. Mustafayevdə hər şey qanuni idi: torpaq özəlləşdirilmiş, evin layihəsi  isə İcra Hakimiyyətinə təqdim olunmuşdu. Hərçənd burada düzəliş vermək lazımdır ki, «Turan»ın apardığı araşdırmalar yerli hakimiyyət orqanları və hətta AR Prezidenti Administrasiyasının İşlər İdarəsinə tabe olan  qurumun  qanunsuz olaraq  ayırdığı və  ev tikənlərin  tutduğu ərazilərdə həddindən çox qanunsuz tikinti hallarının olduğunu göstərib.

Müqayisə üçün əlavə məlumat:  Vüqardan ikimərtəbəli evin tikintisinə razılıq vermək üçün 10 min manat tələb ediblər. Amma Abşeronda sadə, təmtəraqsız ikimərtəbəli evin tikintisinin maya dəyəri isə 25 min manatdır.

 Ədalət ilə söhbətdən sonra proses məktublaşma janrına keçir. İcra Hakimiyyətindən Mustafayevə göndərilmiş məktubda deyilir verilir ki, onun məlumatlandırması Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinə ekspertizaya göndərilib. Beləcə, Sabunçu RİH  Bakı ŞİH-nin başçısı  Hacıbala Abutalıbovun idarəsini zorla pul qoparmaqda özünə şərik götürür. Burada da izah etmək lazımdır ki, Abutalıbov bütün layihələri  təsdiqlənməsi üçün onun aparatına yönəltmək barədə yazılı surətdə əmr verib.

"Bakı Soveti" Rayon İcra Hakimiyyətindən əlavə sənədlər tələb edir və torpaq sahəsinə onun sahibi ilə birlikdə baxmaq istədiyini bildirir. Amma çox maraqlıdır ki, Mustafayevə  bu barədə xəbər verilmir. Çox sonralar isə rəsmi məktublarının birində hakimiyyət  rədd cavabını guya Vüqarın  İH nümayəndələrini  həmin sahəyə gətirmək istəməməsi ilə izah edir.

Daha sonra onlarda sahənin aerofotosunu  (təyyarədən çəkilən foto şəklini) almaq tələbatatı baş qaldırır. Vüqar bu məsələni də həll edir, lakin sonra məlum olur ki, aerofoto  çəkilişi barədə sənədin Vüqara dəxli yoxdur, çünki məsələ iki dövlət təşkilatı:  rayon və Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti arasında həll olunur.

Sabunçu RİH-nə ilk dəfə müraciət etdiyi gündən daha bir neçə ay keçir. Bu vaxt ərzində Mustafayevin bu müraciətinin qüvvədə olduğu  müddət başa çatır və o,  Rayon Icra Hakimiyyətinə  yeni müraciət hazırlayıb təqdim etməli  olur.

Даhа sonra fərdi evlərin tikintisi haqqında qanunvericiliyə dəyişikliklər edilir və Vüqar sənədləri dörd dəfə dəyişməyə məcbur olur! Və hər dəfə  İcra Hakimiyyətindən onu yeni, növbəti səhv haqqında məlumatlandırırlar, hərçənd  bütün nöqsanları,  əgər onlar həqiqətən olubsa, asanlıqla bir məktubda göstərmək olardı.

"Prezidentin bundan xəbəri yoxdur"

Burada dəqiqləşdirmək lazımdır: 2016-cı il oktyabrın 14-da prezident İlham Əliyev bu sahədə vəziyyəti daha da  sadələşdirməli və yerli hakimiyyətlərin volyuntarizmini, özbaşınalığını  məhdudlaşdırmalı olan "Tikinti və Şəhərsalma Məcəlləsinə Dəyişikliklər Edilməsi barədə" Qanun imzalayıb.  Ev tikənlərə əsaslandırılmış  cavab vermək  üçün  icra hakimiyyətinə yalnız 10 gün vaxt  verirlər.

Tikiləcək evin sahibindən yalnız bir şey tələb olunur:  Şəhərsalma Məcəlləsinin 80-ci maddəsinə riayət etmək:

Maddə 80. Məlumatlandırma icraatı

 80.1. Mərtəbələrinin sayı 3-dən, hündürlüyü 12 metrdən və aşırımlarının uzunluğu 6 metrdən çox olmayan yaşayış evlərinin tikintisi ilə bağlı məlumatlandırma icraatı həyata keçirilir və onların tikintisi üçün tikinti layihəsinin yalnız zirzəmilərin, mərtəbələrin, dam örtüklərinin planlarından, kəsiklərdən və fasadlardan ibarət «Memarlıq-planlaşdırma» və «Tikinti Ərazisinin Baş Planı» bölmələrinin hazırlanması tələb olunur.

 80.1-1. İnsanların yaşaması və toplanması, habelə istehsalat fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün nəzərdə tutulmayan yerüstü mərtəbələrinin sayı ikidən, hər mərtəbəsinin hündürlüyü 3 metrdən, ümumi sahəsi 1400 kvadrat metrdən və tikinti sahəsi 1000 kvadrat metrdən çox olmayan tikinti obyektlərinin tikintisi ilə bağlı məlumatlandırma icraatı həyata keçirilir və tikinti layihəsinin yalnız zirzəmilərin, mərtəbələrin, dam örtüklərinin planlarından, kəsiklərdən və fasadlardan ibarət «Memarlıq-Planlaşdırma» və «Tikinti Ərazisinin Baş Planı» bölmələrinin hazırlanması tələb olunur.

 80.2. Barəsində məlumatlandırma icraatının tətbiq edildiyi tikinti obyektlərinin tikintisinə icazənin alınması tələb olunmur. 

Rayon hakimiyyəti və V.Mustafayev, demək caizsə, "dostlaşırlar" və  onun üçün mərhəmətlə rüşvətin həcmini hər mərtəbə üçün əvvəlcə 4 мин маната, sonra isə hətta 3 min manata endirirlər. Lakin  jurnalist inadkarlıq edir  və qanuna tabe Azərbaycan vətəndaşı olmaq istəyirdi. İcra hakimiyyəti də öz "prinsipiallığını" göstərir:  layihə haqqı almadan onu təsdiq etməkdən imtina edir.

Rayon İcra Hakimiyyətinə beşinci yazılı müraciətdən və sayca eyni  rədd cavabından, evin layihəsinə dörd dəyişiklik etdikdən sonra Vüqar Mustafayev Adil Vəliyevin rəhbərlik etdiyi Sabunçu RİH-nin özbaşınalığından yazılı şikayətlər göndərməyə başlayır. Üç dəfə prezident.az  saytına yazır, axı prezident özü vətəndaşlara  öz məmurlarından şikayət etməyi təklif edib. Amma Vüqar əmin olur ki, Sabunçu Rayon İcra Hakimiyyətində qanuna salınmış qanunsuz qaydalara İ. Əliyev qarışmır. Vüqar rayon başçısının qəbuluna düşə bilmir.  «Birinci müavin, İH adından mənə cavab məktubları yazan Güloğlan Məmmədov qəbul edir. Mədəni şəkildə  izah edir ki, pulsuz məsələ həll olunası deyil», —  deyə  Vüqar xatırlayır.

Vüqar «Turan»a rüşvətxorluğun mexanizminin maraq doğuran təfərrüatını izah edir: Sabunçu Rayon İcra Hakimiyyətində rüşvətin  alınması ilə konkret olaraq rəhbərliyə yaxın olan Həbib  adlı cavan oğlan məşğul olur. Rəislərin özləri, əlbəttə, əllərini batırmırlar, amma "qiyməti", Rayon İcra Hakimiyyətinin şöbə müdiri  Ədalət açıqlayıb.

Bu əzabların başlandığı gündən 2 il keçdikdən sonra Vüqar Pirşağıda öz evinin olması barədə həyata keçməyən arzusundan vaz keçir və artıq lazımsız olmuş torpaq sahəsini satır. «Göründüyü kimi, bu ölkədə şəxsi sərmayə qoymaq, bir neçə inşaatçıya iş vermək, tikinti materialları bazarından mal alaraq onun inkişafına maya  qoymaq olmaz. Ölkənin öz vətəndaşlarının vəsaitələrinə ehtiyacı yoxdur. Azərbaycanda başlıcası daim ac olan məmurları doydurmaqdır. Məhkəməyə isə ona görə  müraciət etmədim ki,  bu ölkədə artıq heç kimə inanmıram. «Korrupsiya ilə mübarizə», «islahatlar», «dövlət xalq üçündür»  —  bütün bunlar yalnız sözdür. Köhnəlmiş beyinlər düzələn deyil və bərpa olunmur», — deyə Vüqar Mustafayev monoloqunu başa vurur.