Avropa qaz qiymətlərində rekord azalmaya baxmayaraq, enerji böhranı ilə mübarizə aparır

Aparıcı analitik təşkilatlar Avropada qaz qiymətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə aşağı düşdüyünü bildirirlər ki, bu da Aİ-də enerji böhranının həllini deyil, qazdan asılı sahələrdə istehsalın azalmasının nəticələrini göstərir. “Bloomberg”in məlumatına görə, Avropada qazın orta qiyməti 2022-ci illə müqayisədə 2023-cü ildə demək olar ki, 60%, 2024-cü ilin əvvəlindən isə daha 12% azalıb.

Avropanın Hollandiyadakı əsas qaz birjası olan TTF hub-da qaz fyuçersləri 30 avro/MVt-dan aşağı satılırdı ki, bu da 350 kubmetr üçün 1000 dollardan azdır. Bu, 2022-ci ilin pik səviyyələri ilə müqayisədə on qat azalma deməkdir. Qırmızı dənizdəki kəskin soyuma və Husi quldurlarının hücumları səbəbindən problemlərə baxmayaraq, qaz qiymətləri 2024-cü ilin yanvar ayının sonuna qədər 1000 kubmetr üçün 300 dollardan aşağı düşərək azalmağa davam etdi.

Analitiklər qaz qiymətlərinin azalmasını yeraltı anbarlardakı rekord qaz ehtiyatları, bərpa olunan mənbələrdən, xüsusən külək elektrik stansiyalarından sabit enerji istehsalı və Almaniya kimi böyük sənaye iqtisadiyyatlarında tələbi azaldan Avrozonada ləng iqtisadi artım da daxil olmaqla bir neçə faktorla əlaqələndirirlər.

Bununla birlikdə, “Bloomberg” analitikləri mümkün nəticələr barədə xəbərdarlıq edirlər. Bərpa olunan enerji mənbələrindən güclü asılılıq elektrik enerjisinin kəsilməsinə səbəb ola bilər və beynəlxalq sanksiyalar səbəbindən Rusiya qazının itirilməsi Avropanı daha bahalı mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) uğrunda rəqabət aparmağa məcbur edir. Üstəlik, 2024-cü ilin sonuna qədər Rusiya qazının Ukrayna vasitəsilə tranziti üçün müqavilənin potensial olaraq yenilənməməsi qaz tədarükünü daha da çətinləşdirə bilər və Avropadan qazının təxminən 17%-nin dəyişdirilməsini tələb edir.

Avropada qazın orta qiyməti 2023-cü ildə demək olar ki, 60% ucuzlaşıb. Beynəlxalq Enerji Agentliyi (IEA) son iki ildə Aİ-nin qaz tələbatının əhəmiyyətli dərəcədə azaldığını və 1995-ci ildən bəri müşahidə olunmayan səviyyəyə çatdığını bildirir. 2022-ci ildə Rusiya-Ukrayna müharibəsinin pik dövründə 1000 kubmetr üçün 2000 dollara qədər olan şok dərəcədə yüksək qaz qiymətləri tələbatda əhəmiyyətli düzəlişlərə səbəb oldu və 2022-ci ildə qaz istehlakının 70 milyard kubmetr və 2023-cü ildə əlavə olaraq 35 milyard kubmetrə qədər azalmasına səbəb oldu.

Eurostat məlumatları 2022-ci ilin noyabrından 2023-cü ilin noyabrına qədər avrozonada sənaye istehsalının 6,8% azaldığını göstərir. Metallar, kimya, gübrələr və şüşə daxil olmaqla enerji tutumlu sənayelər bağlanma ilə üzləşdi. Avropa Mərkəzi Bankının inflyasiyanı cilovlamaq üçün 4,5%-dən çox yüksək faiz dərəcələri kreditləşdirməyə də təsir edərək, 2024-cü ilin ikinci yarısına qədər qeyri-müəyyən iqtisadi mənzərə yaradıb.

ABŞ 2023-cü ildə Aİ-nin əsas qaz tədarükçüsü oldu. ABŞ-da mövcud olan yeddi mayeləşdirilmiş təbii qaz terminalı ildə 86 milyon tona qədər LNG istehsal edə bilir və potensial olaraq Almaniya və Fransanın qaz ehtiyaclarını ödəyir.

Avropa ölkələrində Bərpa Olunan Enerji təşəbbüsləri də qaza olan tələbin azalmasına səbəb oldu. 2023-cü ildə rekord külək enerjisi istehsalı qeydə alınıb, Almaniya isə 143 teravatt saatla liderlik edib. Portuqaliya istehsalın 41% artdığını qeyd edərək günəş enerjisinə diqqət yetirdi.

Rusiyalı ekspert İqor Yuşkov təklif edir ki, Avropada qazın qiymətinin aşağı düşməsi bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə imkanlarının artması ilə deyil, Aİ ölkələrinin deindustrializasiyası ilə bağlıdır. Amerika LNG-nin Aİ-yə ekspansiyası davam edə bilsə də, Amerika LNG-si ilə rəqabət çətin ola bilər.

Nəticə olaraq, Dünya Bankının qlobal iqtisadiyyatın perspektivlərinə dair hesabatında ardıcıl üçüncü il qlobal iqtisadi artımın 2,4%-ə qədər yavaşlayacağı proqnozlaşdırılır. Avrozona iqtisadiyyatı yalnız 2024-cü ildə 0,7%  arta bilər. Aİ-nin iqtisadi inkişafı və enerji istehlakının bir-biri ilə əlaqəli dinamikası, bölgənin siyasi və ticarət amillərinə görə enerji qiymətlərinin dəyişməsinə həssaslığını göstərir.