Balkanlar Azərbaycandan və digər mənbələrdən əhəmiyyətli həcmdə qaz gözləyişindədir

Yanvarın 28-də ABŞ prezidenti Co Bayden və Avropa İttifaqının komissarı Ursula fon der Lyayen birgə bəyanatda Avropanın, eləcə də Rusiya ilə mümkün qarşıdurma fonunda Ukraynanın enerji təhlükəsizliyinin təminanında əməkdaşlıq vəd ediblər.

"Birləşmiş Ştatlar və Avropa İttifaqı dünyanın müxtəlif mənbələrindən Aİ-yə kifayət qədər və vaxtında təbii qaz tədarükünün davam etdirilməsi üzərində birgə çalışırlar ki, təchizatla bağlı, o cümlədən Rusiyanın Ukraynaya daxil olması nəticəsində yarana bilən  fasilələrdən qaçmaq mümkün olsun”, - birgə bəyanatda deyilir.

İki gün öncə 1 milyard avrodan çox 5 infrastruktur qaz layihəsinin maliyyələşdirilməsinə dair Aİ-nin bəyanatında həmçinin qeyd olunub ki, "yaxşı inteqrasiya edilmiş şəbəkələr enerji keçidi üçün vacibdir, çünki onlar bərpa olunan enerji mənbələri ilə inteqrasiyanı asanlaşdırırlar, təchizatın təhlükəsizliyini artırır və enerji qiymətlərinə (hazırda təxminən min kubmetrə görə 1000 dollar) nəzarət etməyə kömək edirlər ki, bu da "Avropa yaşıl sövdələşməsi"nin şərtlərinə cavab verir.

Bu fonda yanvarın 28-də "Gastrade" şirkəti Yunanıstanın Aleksandrupolis limanında maye təbii qaz terminalının (MTQ) yaradılması üzrə yekun investisiya qərarının (FID) qəbul edildiyini bəyan edib və bu layihəyə Cənub-Şərqi Avropanın əlavə enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədilə Aİ və ABŞ tərəfindən lobbiçilik edilib.

Bu həftə Yunanıstan-Bolqarıstan interkonnektorunun yaradılması üzrə konsorsium da TransAdriaticPipeline (TAP-Cənub qaz dəhlizinin Avropa hissəsi) və Yunanıstanın yeni MTQ-terminalı ilə bağlı olacaq layihə üzrə irəliləyişə dair bəyanatla özünü yada salıb.

Rusiyadan qaz Aİ ölkələrinin qaza olan tələbatının 35%-dən çoxunu ödəyir, bir çox Avropa ölkələrində üstünlük təşkil edir və Qərb bu asılılığın azaldılması üçün səylərini artırır.

Aleksandrupolisdə MTQ- terminal layihəsi

Yanvarın 28-də “Gastrade” şirkəti Yunanıstanın Aleksandrupolis limanında maye təbii qaz terminalının (MTQ)- FSRU yaradılması ilə bağlı yekun investisiya qərarını (FID) qəbul edib.

Avropa Komissiyası Yunanıstanda bu layihəni dəstəkləməyə qərar verib və ona 166,7 milyon avro (186 milyon dollar) ayırıb. Ümumilikdə, layihə 363 milyon avrodan çox dəyərləndirilib və xərclərin qalan hissəsini səhmdarlar ödəyəcəklər.

Layihə 2023-cü ilin sonuna qədər 153 500 kubmetr maye qaz tutumlu üzən saxlama və təkrar qazlaşdırma qurğusunun (FSRU), FSRU-nu Yunanıstanın qaz nəqli sistemi ilə birləşdirəcək və daha sonra TAP və IGB-yə gedəcək 28 kilometrlik boru kəmərinin yaradılmasını nəzərdə tutur.

“Gastrade” şirkəti FSRU-nun operatoru olaraq bəyan edib ki, artıq FSRU gücünün təxminən yarısı üçün müqavilələr (terminalın 5,5 milyard kubmetr/il potensial gücündən 2,6 milyard kubmetr) var.

“Gastrade” şirkətinin səhmdarlarına hər biri 20% pay ilə beş şirkət və fiziki, yəni Elmina Kopelouzu, GaslogCyprusİnvestments, gəmi sahibi P. Libanu, DEPA Commerce, Bolqarıstanın "Bulqartransqaz" EAD  və DESFA daxildir.

Obyektin işi 2023-cü ilin sonunda start götürəcək.

Hazırda Rusiya Yunanıstanın qaza olan tələbatının 45%-ni ödəyir, 46% maye qaz təchizatının hesabına, 9% isə Azərbaycandan qaz hesabına ödənilir.

Bakıda Yunanıstanın yeni maye qaz terminalı üzrə FID qəbulunu TAP qaz kəmərinin rolunun möhkəmləndirilməsi üzrə növbəti addım kimi qiymətləndiriblər ki, bu da 2023-cü ildə ildə pik həddə - 10 milyard kubmetrə çatacaq və zərurət yarandıqda TAP sahələrinin birində qaz-kompressor stansiyalarından birinin qurulması hesabına iki dəfə artırmaq olar.

"Aleksandrupolisdə FSRU və TAP bir-birinə rəqib deyil, qarşılıqlı əlaqəli nfrastrukturlardır. FRSU-nun Yunanıstanda TAP-ın giriş nöqtəsinə bağlı olacağı və TAP konsorsiumu ilə FSRU layihəsinin iştirakçıları arasında müəyyən mərhələdə əməkdaşlıq haqda sazişin imzalanacağı nəzərdə tutulur", - Tap konsorsiumundakı məlumatlı mənbə ASTNA-ya bildirib.

Yunanıstanlı ekspertlərin qiymətləndirməsinə görə, MTQ üzrə ABŞ, Qətər, Əlcəzair, Misir və digər ölkələrdən olan böyük oyunçular Aleksandrupolisdə MTQ-terminala maraq göstərdiklərini artıq bəyan ediblər, bu, onların Cənub-Şərqi Avropaya yolunu açacaq.

Xatırladaq ki, Aleksandrupolis yeni Yunanıstan-Amerika müdafiə sazişində dominant mövqe tutur və bu limanın inkişafı ABŞ üçün çox vacibdir.

Beləliklə, Yunanıstan Avropa və Balkanları təchiz etmək üçün (TAP və IGB boru kəmərləri, Yunanıstan və Şimali Makedoniyanın birləşdirilməsi planı və s. vasitəsilə) öz strateji mövqeyindən və yeni dəhlizlərdən istifadə edərək yeni FSRU vasitəsilə tranzit oyununa daxil olur.

Bolqarıstanda layihələr

Yanvarın 26-da IGB üzrə konsorsium bəyan edib ki, Yunanıstan və Bolqarıstan arasındakı  illik gücü 3 mlrd. kubmetr qaz (ildə 5 milyard kub metrədək artım mümkündür) olan bu qaz kəmərini 2022-ci ilin iyulunda işə salmağa çalışacaq, lakin SOCAR-dakı məlumatlı mənbə ASTNA ilə söhbətində bildirib ki, bu qaz kəmərinin işinə real olaraq bu ilin sonunda start verilə bilər.

ICGB hesab edir ki, "bu qaz marşrutuna beynəlxalq və bazar marağı onun kommersiya buraxılışından sonra artacaq".

Artıq xarici şirkətlər ildə 1,57 milyard kubmetr üçün bron ediblər, qalan tutum isə Almaniyada yerləşən "PRİSMA EuropeanCapacityPlatform" – Avropanın qaz həcmi ticarəti üzrə aparıcı platformanın ticarət meydançasına çıxarıla bilər.

“ICGB PRISMA vasitəsilə öz gücünü  təbii qaz nəqli sisteminin Yunanıstandan olan operatoru DESFA və Yunanıstanda Transadriatik boru kəmərinin (TAP) birləşmə nöqtələrində hərraca çıxaracaq. Bu, Balkan regionunun enerji xəritəsində Bolqarıstanın və Yunanıstanın mövqelərini daha da möhkəmləndirəcək",- bəyanatda qeyd olunur.

Bolqarıstan TAP və IGB vasitəsilə ildə 1 milyard kubmetr qaz almalıdır.

"Belə nəqllər 2021-ci ildə başlamalıydı, lakin IGB üzrə işlərin baş podratçısı müddətlə bağlı gecikir. Bununla əlaqədar  Bolqarıstan hələlik qonşuların köhnə aşağı tutumlu qaz sistemi vasitəsilə Azərbaycanın “Şahdəniz” yatağından ildə təxminən 400 milyon kubmetr qaz alır, gündə orta hesabla 1 milyon kubmetr qaz”, - SOCAR-dakı məlumatlı mənbə qeyd edib.

Bolqarıstan təkcə Azərbaycandan yox, digər mənbələrdən də qaz həcminin artacağını gözləyərək 26 yanvar 2022-ci ildə Aİ-nin "Çiren" yeraltı qaz anbarının (YQA) tutumunun 2 milyard kubmetrə qədər genişləndirilməsi layihəsinin maliyyələşdirməsinə nail olub ki, Avropa Komissiyası buna 78 milyon avro ayırır.

"Bu layihə Bolqarıstanda qaz anbarının gücünün artırılmasını nəzərdə tutur ki, bu da Cənub-Şərqi Avropaya qaz nəqlinin regional təhlükəsizliyinin təminatı, həmçinin qaz nəqli xərclərini azaltmaq üçün zəruridir. Layihə həm də Balkan regionunda kömürdən mərhələli şəkildə imtinaya kömək edəcək, ekoloji təmiz enerjiyə keçidə imkan yaradacaq", - Aİ-nin bəyanatında qeyd olunur.

Aİ-nin enerji təhlükəsizliyinin təminatı məsələləri fevralın 4-də Bakıda Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının iclasında müzakirə olunacaq ki, bu da Avropa üçün qaz mənbələrinin diversifikasiyasında Xəzər qazının artan rolunu qabardır.

Həmçinin Bakıda Xorvatiya, Bosniya və Herseqovina, Serbiya və digər Avropa dövlətlərindən nümayəndə heyətləri olacaq. Onlar Rusiyadan qaz asılılığını azaltmaqda maraqlıdırlar  və TAP-a qoşulmaq perspektivilə öz interkonnektorlarına lobbiçilik edirlər.—0—