Akademik: “Hündürmərtəbəli binaların tikintisi zamanı seysmik tədqiqatlar aparılmalıdır”

Bakı/04.07.23/Turan: Azərbaycanda gecə baş vermiş zəlzələnin afterşoklarına baxmayaraq, onlar zəifdir və hiss olunmur, narahatlığa əsas yoxdur. Bu barədə Respublika Seysmioloji Xidmət Mərkəzinin  baş direktoru Qurban Yetirmişli bildirib.

O, yeni zəlzələnin başvermə ehtimalını istisna etməyərək əlavə edib ki,  "ancaq bu, ilk zəlzələdən daha güclü olmayacaq".

Eyni zamanda, Yetirmişli deyib ki, Azərbaycanda müasir standartlara cavab verən seysmoloji xəritə yoxdur.

Azərbaycanda belə xəritənin son versiyası 1957-ci ildə tərtib edilib.

“Hazırda Fövqəladə Hallar Nazirliyilə birlikdə yeni xəritənin hazırlanması istiqamətində işlər aparılır”, - o deyib.

O qeyd edib ki, Azərbaycanda binalar tikilərkən zəlzələyə davamlılığı nəzərə alınır.

“Ölkəmizdə binalar tikilərkən 8 ballıq zəlzələyə davamlılığı nəzərə alınır. Azərbaycan seysmik zonada yerləşir və buna görə zəlzələlərin olması normaldır”,-  o bildirib.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, professor, geologiya-mineralogiya elmləri doktoru Fəxrəddin Qədirov Turan-a müsahibəsində deyib ki, Azərbaycanda zəlzələləri qeydə alan avadanlıqlar və onların proqram təminatları dünya miqyasında ən yaxşılardandır.

Onun sözlərinə görə, ABŞ mütəxəssisləri vaxtaşırı həmin prorqamları yeniləyir və köhnəlmiş cihazlar yenilərilə əvəz olunur.

O, iyulun 4-də baş vermiş zəlzələ ilə bağlı fərqli məlumatların yayılmasını şərh edib.

“Zəlzələ baş verən anda hesablanan zəlzələ parametrləri ilk məlumat kimi qəbul edilir və xətalı ola bilir. Daha sonra bir neçə gün ərzində ətraf stansiyaların da məlumatları toplanılır və dəiqləşdirmələr aparılır. Məsələn, Avropa, Aralıq dənizi Seysmoloji Xidmət mərkəzlərinin saytlarına baxsanız, orada Xəzərdə gecə baş vermiş zəlzələnin 5,4 maqnitudalı olduğunu görəcəksiniz. 10-15 gün sonra zəlzələnin parametrlərilə bağlı daha düzgün məlumatlar əksini tapacaq. Zəlzələ ocağının dərinliyinin tapılması daha mürəkkəb prosesdir və bu hesablamalarda xətalar ola bilir. Bütün məlumatlar işləniləndən sonra daha dəqiq dərinlik üzərində dayanılır”, - alim qeyd edib.

Azərbaycanda müasir tələblərə cavab verən seysmoloji xəritəsinin olmaması ilə bağlı Yetirmişlinin dediklərinə gəlincə, akademik vurğulayıb ki, görünür, Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin rəhbəri "regionlara seysmik balların verilməsi üzrə xəritələri nəzərdə tutub".

O deyib ki, 2000-ci il Xəzər zəlzələsindən sonra  Avropa təşkilatının qrantı çərçivəsində Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin iştirakı ilə Qafqaz üçün seysmoloji təhlükə xəritəsi hazırlanıb. Bu xəritlər də vaxtaşırı yenilənir.

Bundan əlavə, Qədirovun sözlərinə görə, Bakının mikroseymik rayonlaşdırma xəritəsi hazırlanır.

“Azərbaycan Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi,  Geologiya və Geofizika İnstitutunun alimləri Elmin İnkişafı Fondunun qrantı əsasında Bakıda 6 minə yaxın nöqtədə microtremor ölçmələri apararaq mikroseysmik rayonlaşdırma xəritəsi hazırlayıb. Bu xəritədə seysmik dalğaların güclənmə əmsalı böyük olan yerlər təhlükəli olaraq müəyyənləşdirilib və Fövəqladə Hallar Nazirliyinə təqdim edilib. Qeyd edim ki, qayalıq ərazidə bu əmsal çox kiçikdir (yəni, onlar az təhlükəlidir, qeyd red.)”, - alim deyib.

Onun sözlərinə görə, hazırda Azərbaycanda qrunt sularının səviyyəsinin ölçülməsi üçün Ekologiya və Təbii Sərbətlər Nazirliyinin 10 quyusu fəaliyyət göstərir. 

“Əvvəllər Azərbaycanda 20 ədəd belə quyu vardı. Hazırda proqnoz məqsədilə onlardan 10 ədədi çalışır. Amma quyular vasitəsilə də proqnoz vermək çox çətindir. Əgər proqnoz vermək mümkün olsaydı Yaponiya, Çili, Amerikanın özü bundan nəticə çəıxara bilərdi”, -Qədirov deyib.

O hesab edir ki, hündürmərtəbəli evlərin tikintisi zamanı geofiziki etüd olmalıdır.

“Binanın istiqamətini, yerləşməsini, hamısını geofiziki etüdlə həll etmək olar. Ola bilsin ki, bina tikilən ərazidən bir qırılma keçir. Bu zaman bina həmin qırılmaya perpendikulyar  tikilə bilməz. Bina qırılmaya paralel tikilməlidir. Perpendikulyar tikilərsə zəlzələ zamanı qırılmada yerdəyişmə olur və təhlükə yaranır. Bundan ötrü bina tikilən ərazidə seysmik və geofiziki tədqiqatlar aparılmalıdır. Bildiyim qədərilə seysmik tədqiqatlar aparılmır. Amma biz tikinti şirkətlərinə müraciətlər edirik ki, tikinti apardıqları ərazidə seysmik tədqiqatlar aparsınlar. Binaya gələcəkdə hansı təhlükələrin yarana biləcəyini əvvəlcədən hesablamaq və bilmək lazımdır”,- Fəxrəddin Qədirov deyib.  

*Milli Elmlər Akademiyası Respublika Seysmoloji Xidmət Mərkəzinin dəqiqləşdirilmiş məlumatlarına əsasən, iyulun 4-də yerli vaxtla saat 00.01-də Siyəzən şəhərinin 47 kilometr şimal-şərqində, Xəzər dənizində 5,5 maqnitudalı zəlzələ baş verib. Yeraltı təkanlar Quba, Xaçmaz, Şabran, Siyəzən rayonlarında 6 bal, Sumqayıt, Bakı və Abşeronda 5-4 bal gücündə hiss olunub. 03B06