Azərbaycan çimərlikləri "Mavi bayraq" qaldıracaqmı?

İyun ayında çimərlik mövsümü açılacaq, Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzi bəzi çimərliklərdə dəniz suyunun çirkləndiyini, digərlərində təmiz olduğunu elan edəcək. Hər il Abşeron çimərliklərində dəniz suyunun bakterioloji göstəriciləri əvvəlki kimi qalır: yarımadanın şimal sahili nisbətən təmizdir, Bakı, Sumqayıt, Yalama və Xaçmaz yaxınlığındakı çimərliklər isə dənizə girənlərə ağır xəstəliklər bəxş edə bilər.

Həmçinin dənizi "sadə dincələnlərin" üzünə bağlayan qanunsuz hasar problemində də dəyişiklik yoxdur. Hər il və dəfələrlə mətbuat və TV dəniz boyunca kilometrlərlə hasarları göstərir, sakinlərin etirazından (Zaqulba) hasarların sökülməsilə bağlı nadir hallarda məlumatlar yayılır, lakin yeniləri ortaya çıxır. Heç nə dəyişmir.

Heç bir maneənin olmadığı yerlərdə çimərliklər sahildə kölgəlik, masalar, tualet kabinələri və geyinib-soyunma otaqları quraşdıran iş adamları tərəfindən icarəyə götürülür. Hər kəs öz zövqünə və cibinə görə düzəldir. Əvvəlki illərin kabinələri qışda çürüyür, daxmalara bənzəyir, duş kabinələrindən su quma axır. Zaqulba, Buzovna, Novxanı çimərliklərində istirahət edənlərin gözləri qarşısında dənizə kanalizasiya suyu axır, çətin ki, sürətlə dayazlaşan Xəzərin səviyyəsinin yüksəlməsinə təsir edə bilməz. Suyun səthində quşçuluq təsərrüfatlarının tullantıları üzür. Oxucular bildirirlər ki, elit dənizkənarı müəssisələrin inkişaf etdiyi Bilgəh və Nardaranda da kanalizasiya  təmizlənmədən dənizə axıdılır. Onlar sosial şəbəkədə çimərlikdəki qazıntı işlərinə dair fotoşəkillər nümayiş etdirirlər, dənizə axan növbəti kanalizasiya xəttinin çəkilməsi perspektivi ilə bir-birini qorxudurlar.

Biz pis işlərdə dəyişməzik. Tənqidlərə cavab olaraq yerli icra hakimiyyəti orqanları çimərliklərdə dincələnlər üçün yaradılan normal şərait barədə bildirirlər  və ya onlrarın səlahiyyətinin olmadığını deyirlər. Azərbaycan çimərliklərində "norma" anlayışının meyarı yoxdursa, biznesdən nə tələb etmək olar? Yeganə ölçü göstəricisi dəniz suyunun vahidinə düşən bağırsaq çöpünün sayıdır (suda yol verilən bağırsaq çöpü norması bir litrə 5000 ədəd hesab olunur), bunun əsasında Səhiyyə Nazirliyi çimərliyin sanitariya- gigiyena normalarına uyğunluğu barədə xülasə çıxarır. Belə təəssürat yaranır ki, duş kabinələri, geyinib-soyunma otaqları, yemək üçün masalar və skamyalar, şezlonglar, xilasedicilər üçün qüllələr, restoranlardan və duşlardan istifadə olunan suyun hara yönəldilməsi, kanalizasiya şəbəkəsi olmadıqda necə davranmaqla bağlı Azərbaycanda meyarlar yoxdur.

30 mart 2017-ci ildə prezidentin sərəncamı ilə çimərlik turizminin inkişafı ilə əlaqədar  2017-2020-ci illər üçün tədbirlər planının hazırlanması barədə qərar qəbul edilib. Əlaqələndirici orqan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyidir. Sözügedən müddətdə nazirlik dənizdə istirahət edənlərə xidmət, infrastruktur və adamların təhlükəsizliyi üçün standartlar hazırlamalıydı. "Çimərlik operatoru" - sahil sahələrini icarəyə götürənlər - anlayışı tətdim edilməliydi, onlar Turizm Nazirliyinin standartlarına uyğun istirahət obyektləri tikməliydi. İcarəyə götürənlər və səlahiyyətlilər kanalizasiyanın olmadığı yerlərdə lokal təmizləyici qurğular inşa etməlidirlər. Tədbirlər planında  operatorların hər 200 metr hasardan bir keçidləri dənizə açıq buraxmaq öhdəliyi və məlumat lövhələrinin yerləşdirilməsi barədə ayrıca danışılır. Fövqəladə Hallar Nazirliyi, Əmlak İşləri üzrə Dövlət Komitəsi və yerli icra hakimiyyəti orqanları sonuncu tələbə cavabdeh təyin ediliblər.

2017-ci ildə o vaxtkı turizm naziri Əbülfəz Qarayev çimərlik turizmilə bağlı dövlət standartının hazırlandığını və bu sənədin qəbul edilmək üçün Dövlət Standartlaşdırma Komitəsinə verildiyini bildirmişdi. Lakin Standartlaşdırma İnstitutunun mətbuat xidmətindən Turan agentliyinə bildiriblər ki, ölkədə belə standart yoxdur. Bu barədə institutun saytı agentliyin sorğusuna cavab olaraq bildirib. Qurumun əməkdaşları bildiriblər ki, çimərlik biznesi subyektləri və hakimiyyət orqanları hər bir ayrı-ayrı ictimai iaşə, sularda Xilasetmə, təmizlik və s. sahələr üzrə müvafiq direktivləri əldə rəhbər tutmalıdırlar.

Belə olan halda tikililərin özbaşınallığının və Azərbaycanda vahid çimərlik  şəklinin olmamasının səbəbləri aydın olur. Dövlət vahid standart təklif etmirsə, çimərlik biznesmenləri nəyə əməl etməlidir?

Bu məsələdə Azərbaycan Rusiya, Türkiyə və Avropa ölkələrindən geri qalır. Rusiyada dənizə girənlərin bütün növ gəmilərdən təhlükəsizliyinin təmin olunmasını tələb edən standart var.  Tikililər, qurğular, konstruksiyalar  mövcud şəhərsalma qanunvericiliyinə uyğun olmalıdır. Çimərliklərdə konstruksiyalar  və ayırıcı materiallar su mühitinin mənfi təsirlərinə, yüksək rütubətə davamlı olmalıdır. Çimərliklərin tikintisi zamanı fiziki imkanları məhdud turistlər üçün şərait yaradılmalıdır. Və s. - GOST R 55698-2013 "Turizm xidmətləri. Çimərlik xidmətləri. Ümumi texniki şərtlər". Azərbaycanda belə bir şey yoxdur.

Bizim ölkəmiz çimərliklərin beynəlxalq "Mavi bayraq" keyfiyyət statusu (Blue flag sertifikatı, 1987-ci ildən verilir) almasına can atmır. Turizm Assosiasiyası rəhbərinin müşaviri Müzəffər Ağakərimov deyib ki, "Mavi bayraq" çimərliyin keyfiyyət simvoludur, onun sanitar normalara uyğunluğunun göstəricisidir. Bu o deməkdir ki, çirkab suları dənizə axıdılmır, yaxınlıqda sənaye sularının axıdılması yoxdur, Çimərlik vaxtaşırı təmizlənir, təhlükəsizlik təmin edilir. Avropada yay mövsümü başlamadan əvvəl çimərliklər sertifikatlaşdırılır - xüsusi komissiya onları diqqətlə yoxlayır,  qəbul edilmiş standartlara uyğunluğunu müəyyənləşdirir. Bizdə əməl ediləcək bir şey yoxdur.

Türkiyənin çimərlikləri Yunanıstan və İspaniya ilə yanaşı dünyanın ilk üçlüyünə daxildir. Antalya və Türkiyənin digər turizm bölgələrindəki çimərliklərə "Mavi bayraq" verilib, ona görə də yayda dünyanın hər yerindən oraya qonaqlar gedirlər. Azərbaycan çimərliklərində beynəlxalq standar qəbul edilib yerinə yetirilənə qədər Türkiyə və Avropadakı kimi xarici turist axınını gözləməməliyik. Çimərliklərin idarə edilməsi praktikasını  beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırmaq üçün aşağıdakıları əhatə edən kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini təklif edirik:

1. Çimərlik sahəsinin tənzimlənməsinin normativ-hüquqi bazasının yaradılması. Orada aşağıdakılar əksini tapmalıdır:

- dövlət tənzimlənməsi

- çimərliyin hüquqi statusu: ictimai, icarə, özəl və s.

- çimərliklərə giriş

- tariflər

- sanitariya və ekoloji normalar

- qurğular

- təhlükəsizlik

- ictimai iaşə 

- hesabatlılıq

2. Çimərlik sahəsinin idarə edilməsi üzrə vahid mərkəzin yaradılması.

Bu tədbirlərin reallaşması çimərlik turizmi sahəsində vahid dövlət siyasətinin həyata keçirlməsinə, çimərliklərin onların hüquqi statusundan asılı olaraq — dövlət, icarə və ya özəl çimərliklər kimi təsnif edilməsinə və bununla da idarəetmə və istifadə hüquqlarının izah edilməsinə imkan verəcək.

Belə təsnifat dövlət nəzarətini asanlaşdıracaq və ictimai çatımlılıq siyasətini yaxşılaşdıracaq. Bundan əlavə, çərçivə proqramı tariflər, sanitariya, ətraf mühitin qorunması, şərait, təhlükəsizlik, ictimai iaşə və məcburi hesabatlılıq prosedurları sahəsində vahid standartları müəyyənləşdirəcək.

Beləliklə, sahil mühitinin təbii gözəlliyini və bütövlüyünü qoruyaraq, davamlı turizmə və yerli iqtisadi artıma xidmət edərək çimərlik sahələrinin keyfiyyətini yüksəltmək mümkün olacaq.