Azərbaycan və Türkiyə cəmiyyətləri vəziyyəti dəyişdirməyə hazır olmalıdırlar

“Azərbaycan və Türkiyədə demokratik inkişaf və ikitərəfli münasibətlər haqqında debatlar” kitabının üçüncü nəşri işıq üzü görüb. Nəşr Milli və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzi tərəfindən hazırlanıb və “Qanun” nəşriyyatında dərc olunub. Bu, faktiki olaraq, Azərbaycan Demokratik Respublikasının yubileyi çərçivəsində konfranslarda və seminarlarda iki ölkənin ekspertlərinin səsləndirdiyi fikirləri əks etdirən məqalələr toplusudur. 

Məqalələr aşağıdakı mövzulara həsr olunub: Demokratik sistem qurulmasına kompleks yanaşmanın tətbiqi, Demokratiya münaqişələrin tənzimlənməsində etibarlı vasitə kimi, Azərbaycanda və Türkiyədə insan hüquqları sahəsində vəziyyət, Azərbaycanda və Türkiyədə müasirləşmə və qadın haqları, Azərbaycan və Türkiyə arasında ikitərəfli münasibətlər və qonşularla münasibətlər.

Toplunun tərtibçilərindən biri – Milli və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Leyla Əliyeva Turan-a bildirib ki, iki ölkə arasında münasibətlərə və inkişafa dünyada və regionda qlobal siyasi hadisələr hər zaman təsir göstərib. 

“20-ci əsin başlanğıcında müasirləşmə ortaq etnik kökləri, amma fərqli dövlətçilik təcrübələri olan iki ölkə arasında münasibətlər qurulmasında mühüm rol oynayıb. Azərbaycan müstəmləkə keçmişindən yenicə azad olubsa, Türkiyə imperiya qalıqları altından çıxıb”, deyə Əliyeva qeyd edib.

Onun sözlərinə görə, həmin vaxt “hər ikisi proqressiv siyasi liderlərin baxışlarını həyata keçirərək, Avropanın mili dövlətlər birliyinə daxil olmaq arzusunda idilər. Sonralar Türkiyə və Azərbaycan soyuq müharibənin dəmir pərdəsi vasitəsi ilə təcrid edilərək bir biri ilə bütün siyasi əlaqələrdən məhrum oldular. Ancaq soyuq müharibədən sonrakı Azərbaycana həm öz tarixi təcrübəsi həm də qonşusu, Avropaya inteqrasiyaya çalışan, NATO üzvü olan demokratik Türkiyənin nailiyyətləri təkan vermişdir”. 

Bu cild təkrar sübut edir ki, etnik və dil birliyi iki Türk dövlətinin qardaşlıq münasibətləri   üçün heç də yetərli deyildir. “Əlbəttə dövlət maraqları ölkələrarası yaxınlığı və onların aralarındakı münasibətlərin təbiətini müəyyən edir. Bizim halda bu daha çox siyasi və təhlükəsizlik maraqları üstündə qurulub. XX əsrin əvvəlində isə təhlükəsizlik qayğılarından əlavə müasirləşmənin təbiəti də iki ölkəni yaxınlaşdıran əsas amil olmuşdur”, deyə kitabın digər tərtibçisi, politoloq Elxan Mehdiyev Turan-a bildirib.

O qeyd edib ki, Türkiyə və Azərbaycan münasibətləri 1992-1993 istisna olmaqla, siyasi elitlər, ziyalılar, vətəndaş cəmiyyəti və icmalar arası əlaqələrin zəif olması ilə xarakterizə olunur. “Faktiki olaraq ifrat mərkəzləşdirilmiş və avtoritarlaşmış Azərbaycan hökuməti Türkiyə ilə yaxın iqtisadi münasibətlər qurub, əvəzində Türkiyə tərəfi özünün enerji maraqlarını üstün tutaraq enerji ehtiyatlarını daimi axması üçün Azərbaycandakı avtoritar liderlə imzaladığı “rahat” sazişlərə arxalanıb”, deyə o bildirib.

Kitabın tərtibçilərinin fikrincə, hökumətlərin bir-birinin daxili işinə qarışmamaq yolu tutduğu zaman cəmiyyətlər ayağa qalxıb dəyişim üçün əsaslar hazırlamalıdırlar. -0-