Azərbaycana qarşı istifadə olunan erməni alətləri

Bir sıra xarici və erməni KİV və siyasətçiləri Azərbaycanı etnik və dini zəmində müxtəlif qanun pozuntularında ittiham edən məqalələr dərc edirlər. Bu məqalələrdə tez - tez iki təşkilatdan bəhs olunur - Lemkin Institute for Genocide Prevention və 2020-ci ildə Azərbaycanın Qarabağdakı qələbəsinə qədər nisbətən bilinməyən Caucasus Heritage Watch. Gəlin bu təşkilatlara və onların tarixinə nəzər salaq.

Lemkin İnstitutu 2021-ci ildə ABŞ-ın Pensilvaniya ştatında qeyri-hökumət təşkilatı kimi yaradılıb. Onun təsisçiləri İraqın şimalında "İslam dövləti" tərəfindən həyata keçirilən dini və etnik azlıqların soyqırımının nəticələrinin şahidi olduqdan sonra institutun yaradılmasına ilhamlanıblar. İnstitutun həmtəsisçiləri Keane Kolleci və Stockton Universitetinin professoru Eliza von jeden-Forji və beynəlxalq hüquq professoru və İndiana Universitetinin məzunu İrene Victoria Massiminodur.

İnstitut soyqırım riski yüksək olan münaqişələri araşdıran proqramlara diqqət yetirir. Maraqlıdır ki, onların işində "ermənilərə qarşı cinayətlərdə"ittiham olunan Azərbaycan mühüm yer tutur. İraq və Rusiya kimi digər ölkələrdən bəhs etsələr də, institutun diqqəti, xüsusən də ona qarşı ittihamlarla əlaqədar olaraq qeyri-mütənasib olaraq Azərbaycana yönəldilmişdir.

Lemkin İnstitutuna istinadlar əsasən erməni və xarici mediada, xüsusən də erməni mənbələrindən tez-tez sitat gətirən rus mediasında olur. Onların diqqəti birtərəfli görünür və əsasən Azərbaycana yönəlib, İraq, Rusiya (məsələn, Ukraynadakı müharibə) və ya 1991-2023-cü illərdə ermənilərin Azərbaycandakı hərəkətləri ilə bağlı məhdud reportajlarla.

Digər tərəfdən, Caucasus Heritage WatchTəşkilatı Azərbaycanı Qarabağ iqtisadi bölgəsinin Xocavənd rayonunun Susanlı kəndində kilsənin dağıdılmasında ittiham edərək diqqəti cəlb edib. Tarixçi Eldar Ginesli iddia edir ki, Caucasus Heritage WatchTəşkilatı Qarabağın erməni işğalından azad edilməsindən sonra ABŞ-da Erməni xeyriyyəçiləri tərəfindən yaradılıb. Lori Xaçaturian, Adam Smith, Ian Lindsay, Gusik Gulan və Salpi Bochirian kimi Cornell Universiteti və Praqa Universiteti ilə əlaqəli şəxslərdən ibarətdir. Təşkilatın tərəfdaşları Ermənistan Elmlər Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu, erməni mədəniyyət abidələrinin öyrənilməsi İnstitutu və özünü "akademik platforma" kimi təqdim edən "Artsax mədəni irsinin monitorinqi"adlı qrup da daxil olmaqla bütün erməni təşkilatlarıdır. Təşkilat, həmçinin bütün erməni xeyriyyə fondu, "Agarac" Fondu, Armen Tədqiqatları İnstitutu (ABŞ), Cornell Universiteti, Purdue Universitetinin Antropologiya fakültəsi və Ford Vəqfi də daxil olmaqla bir neçə təşkilat tərəfindən maliyyələşdirilir.

Caucasus Heritage Watch Təşkilatı "mədəni irsin məhv edilməsinə dair dəlilləri ortaya qoyduğunu" iddia edir və özünü Qafqazda mədəni irsin müdafiəçisi kimi təqdim edir. Lakin onların tapıntıları və ittihamları, görünür, yalnız Azərbaycana qarşı yönəlib və bu, onların qərəzsizliyi ilə bağlı suallar doğurur. Bölgədə onilliklər boyu davam edən erməni işğalına baxmayaraq, onların diqqəti hələ də Azərbaycana yönəlib və Ginselinin sözlərinə görə, müşahidə peyklərindən əldə etdikləri şəkillər nəticəsizdir və yerində yoxlama tələb olunur.

Gələcəkdə yerlərə getmək üçün imkanların veriləcəyi gözlənilir. Ginesli hesab edir ki, 30 il ərzində şəhərlərin, məscidlərin, muzeylərin və abidələrin dağıdılmasını əhatə edən işğalçıların vandalizmi ilə bağlı həqiqət artıq gizlədilə bilməz, çünki çoxsaylı beynəlxalq təşkilatlar, media və diplomatik nümayəndəliklər bu yaxınlarda azad edilmiş ərazilərə səfər ediblər. Bu çərçivədə, Caucasus Heritage Watch fəaliyyəti, mədəni irsin məhv edilməsində həqiqi günahkarlardan diqqəti yayındırmaq və Hipotetik problemlərə yönəltmək cəhdi kimi qəbul edilə bilər. Buna misal olaraq Susanlıgdakı Alban kilsəsi ola bilər.

Lemkin Institute for Genocide Prevention və Caucasus Heritage Watch fəaliyyətinin təhlili şübhə doğurur ki, bu təşkilatlar Ermənistan hökumətinin anti-Azərbaycan səylərinin aləti kimi yaradılmış ola bilər.