Azərbaycanda texniki baxış mərkəzlərinə ehtiyac var

İldə iki dəfə Dövlət Yol Polisi İdarəsi Rusiyada və digər ölkələrdə istehsal edilən avtomobillərin sahiblərini maşınların icbari texniki baxışdan (TB) keçirilməsinin vacibliyi barədə xəbərdar edir. Hər iki avtomobil qrupu üçün TB-dən keçməkdən ötrü yer ayrılır. Mayın 1-dən avqustun 1-dək Rusiya istehsalı olmayan avtomobillər üçün TB keçirilir.

Hər il kütləvi TB zamanı mətbuatda və ictimaiyyətdə vətəndaşların DİN Dövlət Yol Polisi İdarəsi yanında TB mərkəzlərində rüşvətxorluq və pul tələbinə dair şikayətləri eşidilir. Şikayətlər mətbuatda dərc olunur.

Disput.az sosial portalında 2018-ci ildə Zabratdakı Texniki Mərkəzdə keçirilmiş TB ilə bağlı mövzu açılıb. Bu ilin yeniliyi avtomobillərin TB-dən keçirilməsi zamanı korrupsiyanın olmaması (əgər avtomobil sahibləri əvvəlcədən faraları, əyləcləri və mühərriyi nizama salıblarsa və görülən işlər barədə arayış təqdim edərlərsə) haqda məlumatlardır. https://www.disput.az/index.php?app=forums&module=forums&controller=topic&id=1141961

Sahibi dəyişən avtomobillərin vəziyyətini yoxlamaq üçün Bakının yaxınlığında Xırdalanda ikinci TB Mərkəzi fəaliyyət göstərir.

Ölkədə bütün avtomobillər Yol polisində icbari texniki müayinədən keçirsə, niyə yollarda görünüşündən texniki vəziyyətinin pis olduğu bəlli olan çoxsaylı avtomobillər var?

Bu sualın cavabını həmin sosial portalda tapa bilərsiniz. Ziyarətçilər maklerlərə müraciət olunmasını təklif edirlər. Onlar əlavə ödəniş müqabilində TB-dən keçmədən texniki baxış barədə birkanı sifarişçinin evinə və ya ofisə gətirirlər. Digər maklerlər sürücüləri Zabrat Texniki Mərkəzinin qapısında qarşılayaraq avtomobili yoxlamaya gətirmədən TB-dən keçmək haqda birkanı təklf edirlər. 2017-ci il iyulun 27-də Elçin Şükürovdan pul tələb etməyiblər, baxmayaraq ki, onun "Leksus" maşınında əl əyləcinin nasaz olması aşkar edilib. E.Şükürov öz təşəbbüsü ilə zabitə artıq 20 manat verib və problem olmayıb. Bu il sentyabrın 12-də Rəsul Darker də kassaya qanuni şəkildə 20, 40 manat ödəməklə texniki baxışdan keçmək barədə birkanı maneəsiz alıb.

Avtomobillərin bir hissəsi Zabratda Yol polisinin texniki mərkəzində və ölkənin digər rayonlarında regional mərkəzlərdə yoxlanılmır. Bu barədə Qafqazinfo.az-da dərc edilən yazıda bildirilir.

http://qafqazinfo.az/news/detail/bavtomobillerin-texniki-baxis-merkezinden-font-colorred-reportaj-bfont-17663

Turan-ın statistik hesablamaları da belə nəticəyə gətirib çıxarır.

2017-ci ildə Azərbaycanda 1 mln. 147 min 437 minik avtomobili qeydyyata alınıb. Bu il ölkəyə gətirilən avtomobilləri nəzərə alaraq rəqəmi 1 mln. 170 min ədədək yuvarlaqlaşdıraq. Dövlət Statistika Komitəsi paytaxtdakı avtomobillərin sayı barədə açıqlama vermir. Halbuki, 2015-ci ildə bildirib ki, Bakıda 728.706 avtomobil qeydiyyata alınıb. Ölkədəki minik avtomobillərinin yarısı paytaxtın payına düşür, odur ki, 2018-ci ildə Bakıda 800 min maşının olması barədə fikirlərlə razılaşacaq.

Qaydalara əsasən yeni avtomobillər istehsal günündən dörd il ərzində texniki baxışdan keçməməlidir. Istehsal günündən sonra dörd ildən on ilədək müddət keçmiş avtomobillər iki ildə bir dəfə texniki baxışdan keçməlidir. İstehsal müddəti 10 ildən çox olan avtomobillər hər il TB-dən keçir. Odur ki, Bakıdakı 800 min minik avtomobilindən istehsal günündən ən azı 10 il ötmüş 200 mini avtomobili çıxaq. 600 min avtomobil qalacaq ki, bunlar da hər il Zabrat Texniki Mərkəzində yoxlamadan keçməlidir.

DİN Dövlət Yol Polisi Baş İdarəsinin Texniki Baxış Mərkəzi 2011-ci ildə açılıb, 15 baxış xəttinə malikdir. Bunun 12-i minik, 3-ü yük avtomobilləri və avtobuslar üçün nəzərdə tutulub.

Gün ərzində mərkəzdə 2000 avtomobili yoxlamaq olar, DİN bildirir. Bundan əlavə, hər bir avtomobil sahibinin öz avtomobilini yalnız qeydiyyat yeri üzrə texniki baxışdan keçirməməyə ixtiyarı var. Əsasən Bakıda qeydiyyatda olan avtomobillər istənilən regionda Texniki Baxış Mərkəzində qeydiyyatdan keçə bilər, Azərbaycanın rayonlarında qeydyyatda olan avtomobillər isə Bakıda texniki baxışdan keçə bilər.

Zabratda TB-dən keçən sürücülərin məlumatlarını oxuyarkən aydın olur ki, böyük və təchiz edilmiş Mərkəz günün çox hissəsini boş olur. Minik avtomobilləri üçün nəzərdə tutulmuş 12 baxış xəttindən 3-ü çalışır, o da bütün günü yox.

Bir avtomobilin texniki baxışına və sənədlərin hazırlanmasına 15 dəqiqə vaxt gedir. Yəni, təsəvvür etsək ki, gündə yeddi saat ərzində üç xətdə gərgin iş gedir, 84 avtomobil yoxlamaq olar. Bazar və bayram günləri istisna olmaqla, 2018-ci ildə Zabrat Texniki Mərkəzi 310 gün işləyib. Təsəvvür eləsək ki, üç xətdə iş qaynayır, yalnız bir saat fasilə var, 26 min 40 avtomobili yoxlamaq olar. TB-dən isə Bakıdakı 600 minə yaxın minik avtomobili keçməlidir. Onlara baxış üçün TB-də 75 xəttin olması lazımdır.

Lakin təsəvvür etsək ki, Zabrat Texniki Mərkəzindəki 12 xəttin hamısı gündə 7 saat ərzində gərgin iş rejimində çalışır və 15 dəqiqəyə bir avtomobil buraxılır, o zaman ildə orada cəmi 104 min 106 avtomobil baxışdan keçə bilər. Bakıda isə xatırladırıq ki, 800 minə yaxın minik avtomobili var. Onların yarıdan çoxu hər il Zabrat Texniki Mərkəzində yoxlanılır.

Turan-ın hesablamaları göstərir ki, əslində bütün avtomobillərin texniki baxışı mümkün deyil. Ölkə yollarında qabaq şüşəsinə texniki baxışdan keçmək barədə birkanın yapışdırılması fiksiyadır, qanun pozuntuları ilə keçirilən saxta dövlət prosedurunun nəticəsidir. Üstəlik, bu, hüquq-mühafizə müəssisəsinin - DİN Yol Polisi İdarəsinin divarları arasında baş verir.

Zabrat Texniki Mərkəzi öz vəzifəsini yerinə yetirməyə qadir deyil, hətta orada texniki baxış üçün ayrılmış 12 xəttin hamısı işləsə belə. TB-yə özəl, sertifikatlaşdırılmış profilaktika mərkəzləri cəlb edilmədən Azərbaycanda qeydiyyatda olan bütün avtomobillərin hamısını yoxlamaq mümkün deyil.

Rüşvət verənlə rüşvət alanın bərabər məsuliyyətini nəzərdə tutan Cinayət Məcəlləsi vətəndaşları susmağa, pul tələb edənləri ifşa etməməyə məcbur edir. Dövlət isə öz idarələrində daxili araşdırma aparmaq, öz cinayətkarlarını cəzalandırmaq əvəzinə bu öhdəliyi vətəndaşların üzərinə qoyub. Lakin hamı şəxsi vəziyyətilə əlaqədar müstəntiq-əməliyyatçı vəzifəsini yerinə yetirməyə qadir deyil. Ancaq dövlət öz məmurlarının korrupsiyasını cəld və miqyaslı şəkildə aradan qaldıra bilər, özünə Yol polisi kimi nəhəng "yem yeri" saxlamadan. Real mübarizə olmadığından xalq arasında belə fikir yaranır ki, belə "yem yerləri"nin saxlanması yüksək postlardakı konkret adamlara lazımdır.

Azərbaycanda saxta TB-dən keçməklə bağlı qüsurlu praktikanı necə dəyişmək olar? Digər ölkələrin təcrübəsinə müraciət edək. 2012-ci ildə Rusiyada texniki baxış Rusiya Avtomobil Sığortaçıları İttifaqının sığortaçılarına verildikdən sonra bazara müvafiq operatorlar buraxılır. Texniki xidmət talonunun əvəzinə diaqnostika kartları verilir ki, buna da sığortaçılar OSAQO polisi verərkən nəzarət etməlidirlər.

ABŞ-ın 13 ştatında texniki baxış yoxdur. Həmin ştatların hökumətləri texniki baxış kartının verilməsi prosedurundan imtina ediblər. Statıstikaya görə, ABŞ-da qəzaların 0,7%-i avtomobillərin nasaz olması səbəbindən baş verir. Ştatların əksəriyyətində texniki baxışın keçirilməsi və diaqnostika kartlarının verilməsi funksiyası özəl şirkətlərə həvalə edilib, lakin dövlətin nəzarəti altındadır. Avtomobilə texniki baxış bir qayda olaraq, formal xarakter daşıyır və texniki baxışdan demək olar ki, hər avtomobil keçə bilər. Belə ki, Amerikada avtomobillərin orta yaşı 4 ildən çox deyil. Odur ki, bizim anlayışımızda olan texniki baxışı və ya diaqnostika kartını "almaq" kimi işlərə amerikalılar ehtiyac görmürlər.

Prezident M.Saakaşvilinin dövründə ləğv edilən texniki baxış 2018-ci il iyulun 1-dən minik vasitələri üçün məcburi olub. 2019-cu il yanvarın 1-dən texniki baxış bütün minik avtomobilləri üçün vacib olacaq. Yoxlamanın aparılması üçün nəqliyyat vasitəsinin qeydiyyatı haqda vəsiqəni və xidmət haqqını ödənilməsini təsdiqləyən sənədi təqdim etmək lazımdır. Vaxtaşırı məcburi yoxlama minimum bir neçə elementi əhatə etməlidiir. Onların arasında nəqliyyat vasitəsinin identifikasiyası, əyləc xidməti, sükanın idarəolunması sistemi, baxış, faralar, işıqı əks etdirənlər, elektroavadanlıq; məhvər, təkər, şinlər və asma; şassi və onun komponentləri; digər avadanlıq; zərərli təsir.

Aşağıdakı elektron adresə daxil olaraq başçəkmə planlaşdırmaq olar. Əlavə məlumat üçün 14-84 nömrəsinə zəng etmək olar. Zəng pulsuzdur.

Minik avtomobillərinin icbari texniki baxışı akkreditə olunmuş servis mərkəzlərində keçiriləcək. Minik avtomobillərinin yoxlanması 60 lari (təxminən 24,2 dollar), yük avtomobilləri 100 lariyə (40,4 dollardan çox) başa gələcək. Normalara uyğunsuzluq halları aşkar edilərsə problemi müəyyən müddətdə aradan qaldırmaq lazım gələcək.

Azərbaycanda çoxdan texniki baxış məsələsinə münasibət dəyişməli və bu sahə DYP-dən alınıb özəl texniki servislərə verilməlidir. Bu, avtomobillərin təhlükəsizliyinin artmasına və DYP-də korrupsiyanın azalmasına səbəb olacaq. Əsasən avtomobillərin ilkin qeydiyyatı və təkrar qeydiyyatı səlahiyyətlərini ASAN xidmətə vermək olar ki, Yol polisi əməkdaşları ilə vətəndaşlar arasında korrupsiya sövdələşmələri imkanları aradan qaldırılsın.

Əgər avtomobillər müntəzəm olaraq texniki baxışdan keçirsə, avtomobillərin dövlət qeydiyyatı zamanı (Xırdalan Texniki Mərkəzində) TB niyə lazımdır? Bu Texniki Mərkəz keçirilmiş TB-nin nəticələri haqda informasiyanı qeydiyyat idarəsinə göndərdikdən sonra online rejimində sənədlərlə manipulyasiya etmək olmazmı? Korrupsiya sövdələşmələrinin minimuma endirilməsi imkanları çoxdur, yetər ki DİN bunu qarşısına vəzifə kimi qoysun və prinsipiallıq göstərsin.